Jesteś w: Lalka

Lalka - Bolesław Prus

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Słowem wstępu


Powieść Lalka Bolesława Prusa jest dziełem pozytywistycznym, poruszającym temat nieszczęśliwej miłości galanteryjnego kupca oraz pięknej arystokratki. Nie oznacza to jednak, iż autor Emancypantek stworzył utwór jednowątkowy. Przeciwnie – poruszył w nim problem walki o wolność ojczyzny, poświęcenia się nauce czy powrotu do w miarę normalnego życia po stracie dziecka.

Prus scharakteryzował w tej powieści mieszkańców XIX-wiecznej Warszawy. Opisał Niemców, Żydów, Polaków, kupców, przedsiębiorców, bawidamków, utracjuszy czy osoby skromne i pracowite. Uwiecznił antysemickie tendencje, nasilające się w tamtym okresie, czy zauważył problem biedy, uniemożliwiającej godne życie.

Powieść ma bardzo rozbudowany główny motyw miłości, wokół którego pisarz zorganizował szereg wątków pobocznych, począwszy od motywu pracy, miasta czy awansu społecznego, a skończywszy na wpleceniu w dzieło tematu snu czy awansu społecznego.

Po Lalkę powinny sięgnąć nie tylko osoby interesujące się epoką pozytywizmu i hasłami przez nią głoszonymi (scjentyzm, praca u podstaw, praca organiczna, realizm), ale także wielbiciele romantyzmu (idealizowanie ukochanej, nieszczęśliwa miłość, wątek powstańczy).

Okoliczności powstania Lalki


Lalka do rąk czytelników trafiła najpierw w odcinkach, ponieważ była publikowana w formie felietonów co jakiś czas w warszawskim „Kurierze Codziennym”. Prus zadebiutował tą powieścią 29 września 1887. Ostatni fragment został wydrukowany 24 maja dwa lata później, a wersja książkowa ukazała się w Warszawie w 1890 roku.

Z powodu istnienia carskiej cenzury, pisarz został zmuszony do zmiany kształtu pierwszego rozdziału, zatytułowanego wówczas Pierwsze ostrzeżenie, do użycia języka ezopowego, czyli przemilczenia realiów Polski pozostającej pod zaborami (choć udało mu się wpleść trochę „wskazówek”, jakie wyrobiony czytelnik odczyta bez problemu - rosyjskie nominały ruble srebrne czy jednostki miar i wag).

Zapytany w którymś z wywiadów o powody napisania tej wielowątkowej panoramy polskiego XIX-wiecznego społeczeństwa, Prus wyznał, że Lalka powstała na gruncie jego zaniepokojenia kondycją rodaków, którzy nie umożliwiali rozwoju takim jednostkom, jak Wokulski:

Jest to (…) obraz stojącej wody, gdzie drzemią ślimaki i pływają drobne rybki, ale zupełnie brakuje dużych ryb i szerszego ruchu. Z sadzaweczki tej (…) od czasu do czasu wydobywają się na wierzch jakieś bąble, te puste bańki wydobywające się na powierzchnię społeczeństwa może dadzą początek jakimś odświeżającym prądom; dzisiaj są one dowodem, że…duch społeczeństwa jeszcze nie skrzepnął i nie zamarł.


Ponadto przekonywał, że chciał przedstawić naszych polskich idealistów na tle społecznego rozkładu i, patrząc na popularność książki, udało mu się chyba bardziej, niż miał nadzieję (należy pamiętać, że Lalka została niedobrze przyjęta przez ówczesnych krytyków literackich, którzy wyrzucali mu niespójną warstwę kompozycyjną).

Znaczenie tytułu


Tytuł utworu - „Lalka” może oznaczać:
  • Izabelę Łęcką, która przypominała bezduszną lalkę, osobę niewrażliwą i pozbawioną uczuć,
  • lalkę córki baronowej Krzeszowskiej, o której kradzież została oskarżona Stawska; w tej sprawie toczył się proces, wzorowany na podobnym, autentycznym wydarzeniu,
  • lalki, które nakręcał Rzecki w sklepie,
  • odniesienie się do toposu ,theatrum mundi - teatru świata, w którym ludzie nie decydują o swoim losie, ale jest on wyznaczony z góry przez jakiegoś nieprzychylnego reżysera.

Główne wątki powieści


Lalka jest powieścią wielowątkową. Do podstawowych wątków należą:
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 - 



  Dowiedz się więcej