Jesteś w: Przedwiośnie

Filozofia w „Przedwiośniu”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Najbardziej dominującą doktryną filozoficzną w „Przedwiośniu” jest komunizm. Myśl komunistyczna wywodzi się ze starożytnej Grecji, a nie z XX wieku, jak powszechnie się uważa. Jej źródeł możemy doszukać się u Platona. Kolejnym ważnym kontynuatorem myśli komunistycznej można nazwać św. Augustyna, a później Tomasza Morusa. Utopijny komunizm czy bardziej socjalizm opisywał Claude de Saint-Simon. W wieku XIX komunizm spopularyzowali Karol Marks i Fryderyk Engels, a później Włodzimierz Lenin, który dostosował myśl dwóch Niemców do warunków rosyjskich i wprowadził je w życie. W „Przedwiośniu” najbardziej radykalnym piewcą doktryny Lenina jest Antoni Lulek.

Tym co różniło komunizm Marksa i Engelsa od poprzedników była możliwość zaaplikowania go w rzeczywistości, ponieważ nie był on utopijny. W roku 1848 ukazał się „Manifest Partii Komunistycznej” autorstwa dwójki Niemców, który zwyczajowo zwykło nazywać się po prostu manifestem komunistycznym. Doktryna opierała się na głębokiej krytyce kapitalizmu, który funkcjonował dzięki dysproporcjom społecznym i wyzysku najuboższych przez najbogatszych. W myśl tez Marksa i Engelsa proletariat (najliczniejsza i najuboższa część społeczeństwa składająca się głównie z robotników miast i wsi) musi zniszczyć klasę najwyższą, czyli burżuazję (arystokraci, potentaci przemysłowi, bankierzy itp.).

Komunizm był jedną z niewielu tak nośnych doktryn, która nie przykładała większego znaczenia dla takich wartości jak naród, patriotyzm czy państwowość. Zamiast tego propagowane były hasła typu „Proletariusze wszystkich krajów łączcie się”. Celem nadrzędnym, do którego dążył komunizm było zbudowanie nowego typu społeczeństwa bezklasowego, równego. Jedynym sposobem by to osiągnąć była gwałtowna rewolucja.

Co ciekawe Marks i Engels dowodzili, że wprowadzenie socjalizmu jako punktu pośredniego do osiągnięcia pełnego komunizmu może mieć miejsce tylko w państwie uprzemysłowionym i bogatym. Nie zniechęciło to Włodzimierza Lenina do zmierzenia się z tym wyzwaniem w terytorialnie wielkiej, etnicznie i społecznie ogromnie zróżnicowanej, gospodarczo zacofanej Rosji. Lenin dokonał także rewizji tezy Niemców o tym, że na czele nowego państwa powinien stanąć cały proletariat. Rosjanin uznał to za niemożliwe do spełnienia, dlatego jego zdaniem powinno powierzyć się partii komunistycznej. Wypaczanie myśli Marksa i Engelsa po śmierci Lenina kontynuował Józef Stalin. Wprowadzone przez niego „ulepszenia” doktryny, takie jak kult jednostki nie tylko uczyniły z komunizmu sowieckiego karykaturę prawdziwego komunizmu, ale przeobraziły go w istny totalitaryzm.

Jeśli chodzi o stanowisko filozoficzne reprezentowane przez głównego bohatera powieści to można ją nazwać komunizującym lub socjalizującym. Bez wątpienia wizja państwa bezklasowego jest dla niego kusząca, zwłaszcza po tym jak przekonał się o ciężkim losie polskich chłopów i najuboższych mieszkańców Warszawy. Początkowo, jeszcze w Baku, Baryka był zwolennikiem pełnej doktryny komunistycznej, łącznie z rewolucją jako jedyną drogą do osiągnięcia celu. Jednak doświadczenie rewolucji bolszewickiej zmusza go do poszukiwania innych rozwiązań. Jego stanowisko można nazwać rewizjonistycznym, czyli częściowo akceptującym założenia Marksa i Engelsa, ale nie godzące się zasadniczo z częścią doktryny.



  Dowiedz się więcej