Jesteś w: Kordian

Rola poezji i poety w „Kordianie”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Jednym z istotnych problemów, jakie porusza Juliusz Słowacki w „Kordianie” jest rola poezji i poetów w dobie romantyzmu i tragicznym momencie polskiej historii. Przede wszystkim, co zaznaczył w autorskim wstępie, przeciwstawiał się poetom, którzy ukazywali mesjanistyczną wizję dziejów Polski, wierząc, że cierpienie i ofiara Polaków jest zamierzona w boskim planie. Taka twórczość jego zdaniem nie była „obrazem wieku”. Tym samym przeciwstawiał się „wodzowskiemu” wizerunkowi poety wykreowanemu przez Mickiewicza i uznawanemu przez zwolenników autora „Dziadów”. Nie zaatakował Mickiewicza wprost, jednak zawarł kilka aluzji do utworów wieszcza, wskazując na ich niedoskonałości. Pragnął obalić „stworzony przez Mickiewicza ideał kierującego losami narodu poety wodza oraz skuteczność i polityczne rezultaty funkcjonowania w życiu narodu poezji wodzowskiej” (S. Makowski , „»Kordian« Juliusza Słowackiego, Warszawa 1976, s. 42).

W biografii Kordiana możemy odnaleźć elementy biografii romantycznego poety, przywodzące na myśli bohaterów Mickiewicza. Poetycka wyobraźnia i nadwrażliwość powodują osamotnienie bohatera. Nie tworzy on również konsekwentnego programu politycznego podczas wygłaszania monologu na szczycie Mont Blanc, wygłasza jednak koncepcję jednostkowego poświęcenia, które ma przynieść ojczyźnie i innym europejskim narodom wyzwolenie spod tyranii monarchów. Jego program pozostaje jedynie poetycką utopią. Poezja romantyczna nie odgrywa więc pozytywnej roli, a wręcz przeciwnie, wywołuje rozterki głównego bohatera. Natchniona przemowa Kordiana podczas spotkania spiskowców nawołująca do zamordowania cara okazuje się mało przekonująca, nie spełnia swej roli, nie pobudza tłumów do działania. W ten sposób Słowacki skrytykował więc przedpowstaniową poezję wzywającą do walki, wskazując na klęskę głoszonych przez nią idei. Krytycznie odniósł się także do popowstaniowej poezji wodzowskiej rezerwującej sobie rolę kierowania losami narodu i wyznającej idee mesjanistyczne (mickiewiczowskie hasło: „Polska Chrystusem narodów”).

Krytycznie do poezji mesjanistycznej odniósł się Słowacki, przedstawiając poglądy Pierwszej Osoby Dialogu. Zarzucił jej, że usypia naród, kreśli nierzeczywistą wizję zmartwychwstania. Rości sobie prawo do decydowania o przyszłości narodu i przewodzenia mu. Stanowisku temu przeciwstawia się Druga Osoba Dialogu pokazując utopijność i brak rzeczywistych podstaw takiego myślenia. Podobne refleksje zawiera wypowiedź Doktora-Szatana, który uważa, że klęska ojczyzny potrzebna jest dla autorów jako temat, a narody, na których czele stoją poeci nigdy nie osiągną zwycięstwa.

Swój program dotyczący poety kreuje Słowacki w wypowiedzi Kordiana na Mont Blanc. Młodzieniec pragnie stać się współczesnym Winkelriedem i poświęcić się bezgranicznie za naród. Polska ma być narodem walczącym i poświęcającym się, nie zaś jedynie cierpiącym. Portret Kordiana, który pragnie wznieść się ponad innych, który czuje swoją wielkość przypomina postawę mickiewiczowskiego Konrada. Jednak, ukazując dalsze losy bohatera Słowacki wyraźnie krytycznie odnosi się do roli poety-wodza. Usiłowania Kordiana jako „najwyższego z czujących” skończyły się fiaskiem. W ten sposób autor „Balladyny” krytykuje zarówno wizję „Polski-Chrystusa”, jak i „Polski-Winkelrieda”. Podważa także romantyczny mit o zbawczej siły poezji i poetów w życiu narodu, nie godzi się na idealistyczny obraz Polski.

Odnosząc się negatywnie do innych koncepcji poezji Słowacki przedstawił zarysy własnej wizji. Odnajdziemy je w wypowiedzi Trzeciej Osoby Prologu. W sytuacji klęski narodu poezja miała odwoływać się do narodowej historii i tradycji, miała z nich czerpać to, co wartościowe. Z kolei poeta miał wciąż przypominać o bohaterskiej przeszłości oraz urokach rodzimego krajobrazu. Miał być, jak średniowieczny minstrel – śpiewak i muzyk wędrowny. Poezja narodowa miała chronić i przekazywać najświętsze wartości, miała także podtrzymywać wiarę w odzyskanie niepodległości.



  Dowiedz się więcej