Jesteś w: Nad Niemnem

Idee pozytywistyczne w „Nad Niemnem” (praca u podstaw, praca organiczna)

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

W „Nad Niemnem” Orzeszkowej na plan pierwszy wysuwają się trzy aspekty: wątek patriotyczny, represje popowstaniowe i kult pracy. Rok wybuchu powstania styczniowego to istotny moment w biografii wielu bohaterów powieści. Jest niezmiernie ważne dla Benedykta Korczyńskiego, który sam brał w nim udział. To moment istotny także dla wdowy po zabitym w powstaniu Andrzeju Korczyńskim - Andrzejowej. Do dziś Andrzejowa nie zdjęła żałobnych sukien. Powstanie ma również ogromne znaczenie dla Anzelma Bohatyrowicza i Jana, którego ojciec Jerzy zginął w powstaniu. Z problemem powstania wiąże się historia mogiły czterdziestu powstańców. Wobec tego miejsca określa się prawie każdy z bohaterów, stosunek do tego symbolu staje się jednym z kryteriów oceny postaci. Mogiła ma znaczenie symboliczne- jest znakiem powstania, symbolem patriotyzmu i bohaterstwa, jest miejscem świętym dla większości bohaterów ( przy mogile Jan zdjął czapkę i zachowywał się, jakby był w kościele, Justyna wzruszyła się), („byłyby zaraźliwym żarem spoczywające w samotnych mogiłach prochy zapomnianych”?) Ze względu na cenzurę w powieści nie pada słowo powstanie, zastępują ja ezopowe zwroty - „gdy Benedykt obudził się ze snu” czy po upływie pewnego czasu”.

Powstanie nie tylko wiąże przeszłość z teraźniejszością, ale przede wszystkim ukazuje „polskie losy”, czyli popowstaniowe konfiskaty, zubożenie gospodarstw czy walkę o utrzymanie ziemi w polskich rękach. Z tym wszystkim zmaga się Benedykt Korczyński. Musi walczyć o zachowanie majątku w Korczynie kosztem ciężkiej pracy i obniżeniem poziomu życia, nad czym ubolewa jego żona Emilia. Mimo iż Benedykt miał szansę, by poprawić swój byt materialny (brat Dominik zaproponował mu, by został rządca w urzędzie rosyjskim), nie zgodził się, bo chciał, by rodzinny Korczyn należał do Witolda, co świadczy o jego silnym przywiązaniu do polskiej ziemi.

Etos pracy to kolejny element istotny dla epoki pozytywizmu, a widoczny w powieści Orzeszkowej. Stosunek do pracy, podobnie jak do mogiły, jest kryterium oceny bohaterów powieści. Autorka poświęca opisom pracy wiele miejsca: od codziennej krzątaniny Marty, pracę Benedykta i jego troskę o majątek czy gospodarskie zajęcia Janka. Jednoznacznie kreowana jest żona Benedykta - Emilia, której życie wypełnione lekturą, salonowymi rozmowami przedstawione jest jako puste i bezwartościowe. Wartość pracy uwypukla i symbolizuje legenda o Janie i Cecylii - założycielach osady, którzy za wysiłek włożony w przystosowanie do zamieszkania bezludnego terenu dostali od króla Zygmunta Augusta herb szlachecki Pomian. Bohaterstwem jest w powieści praca i zmaganie się z codziennymi przeciwnościami losu - bohaterski jest wiec Benedykt i Justyna, która odrzuca Różyca, by wybrać ciężką pracę na roli.



  Dowiedz się więcej