Jesteś w: Nad Niemnem

Rola przyrody w „Nad Niemnem”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Opisy przyrody w utworze Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem” są bardzo istotnym elementem znaczeniowym powieści. Za ich pomocą autorka stworzyła niezwykle dokładną i malarską konstrukcję świata przedstawionego, podkreśliła jego piękno i silny związek człowieka z naturą.

Obraz nadniemeńskiego pejzażu


Charakterystyczny jest już sam początek utworu, który przynosi pierwszy opis nadniemeńskiego pejzażu. Opis rozległej przestrzeni pól, na której krzyżują się życiowe drogi bohaterów powieści, stanowi wprowadzenie w świat utworu. Orzeszkowa oddaje w pełni piękno natury dążąc do jak najbardziej szczegółowego, realistycznego opisu.

Tak zarysowana przestrzeń staje się tłem do ukazania siedzib ludzkich, które pozostają w harmonii z otaczającą ją przyrodą. To miejsce nad Niemnem, gdzie dostrzegamy rzekę i jej wysoki brzeg, gaje i bór zaniemeński, Korczyn i zaścianek Bohatyrowiczów, pola uprawne, drogi, miedze i ścieżki, roślinność dziką i uprawy – wszystko to stanowi harmonijną całość.

Obraz Niemna w powieści Orzeszkowej


Rzeka Niemen w powieści Orzeszkowej „Nad Niemnem” nabiera charakteru miejsca uświęconego. Ciągłe przypominanie o Niemenie, podkreślanie piękna opisywanej ziemi w jej bogactwie i różnorodności barw, przepełnionej zapachami i dzwonieniem ptaków, śpiewem pracujących ludzi, składa się na obraz przestrzeni swojskiej, ukochanej przez bohaterów. Zaś Niemen, staje się motywem scalającym fabułę dzieła i łączącym wszystkie wątki.

Rzeka podkreśla nieprzemijalność natury – to właśnie Niemen wraz z rozciągającą się wokół puszczą dał schronienie i wyżywienie legendarnym założycielom rodu Bohatyrowiczów, a wiele lat później był świadkiem tragicznych wydarzeń, jakie rozegrały się w czasie powstania styczniowego, ponadto jego nurt prowadzi do Mogiły powstańców. Niemen zyskał charakter symboliczny, sakralny i został utożsamiany z główną ideą utworu – wiernością ziemi ojczystej.

Stosunek bohaterów do przyrody


Dostrzegamy jednak różnorodne podziały istniejące między bohaterami powieści. Podziały te zostają też podkreślone przez przedstawienie stosunku bohaterów do przyrody.

Ci, którzy pozostają w silnym związku z ziemią i żyją w harmonii z przyrodą, cieszą się szczególnym szacunkiem i uznaniem autorki, są zdrowi, silni i szlachetni. Z kolei brak kontaktu z naturą degeneruje osobowość ludzi, czyni ich słabymi, znużonymi życiem. Tak więc przyroda staje się czynnikiem wartościującym bohaterów. Pozostaje to zgodne z ideą utworu, którą był postulat miłości i wierności ziemi ojczystej.

Przyroda w „Nad Niemnem” tworzy świat idealny, dzięki któremu Bohatyrowicze, Korczyn i nadniemeńskie ziemie urastają w powieści do rangi miejsc świętych. Jest mityczną Arkadią, w której prawi bohaterowie, pozostając w stałym kontakcie z naturą i współpracując z nią, mogą realizować swoje ideały szlacheckie. Jest ściśle związana z wartościami społecznymi i narodowymi. Poza niewątpliwym realizmem przedstawiania przestrzeni swojskiej narzuca się także to, że pozostaje ona w charakterystycznej relacji do miejsc świętych. Miejscami tymi są parów, grób Cecylii i Jana oraz Mogiła powstańcza w zaniemeńskim borze.



  Dowiedz się więcej