Jesteś w: Nad Niemnem

Ocena społeczeństwa polskiego w „Nad Niemnem”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

W powieści Emilii Orzeszkowej „Nad Niemnem” odnajdziemy mieszkańców polskich dworków i wsi po upadku powstania styczniowego. W wyniku represji popowstaniowych wielu Polaków straciło swoje majątki, dlatego tak ważne było utrzymanie tego, co zostało. Polacy zrezygnowali wtedy z bezpośredniej walki z bronią, ich patriotyzm przejawiał się w miłości do ziemi i staraniach, aby utrzymać ją w polskich rękach. Naród składa broń i koncentruje się na odbudowie i wzmocnieniu państwa. Praca staje się wartością najbardziej pożądaną.

Na kartach powieści poznajemy losy dwóch rodów: Korczyńskich i Bohatyrowiczów. Na losach ich wszystkich zaważyło powstanie styczniowe. Jego echa wracają we wspomnieniach bohaterów - Janek Bohatyrowicz w walkach stracił ojca. Klęskę powstania silnie przeżył Anzelm, który nigdy nie doszedł do równowagi po niej – stąd jego „choroba duszy”. Dla Andrzejowej Korczyńskiej, dom w Osowcach jest miejscem kultu, pamiątką po zmarłym mężu. Andrzej poległy w walce jest dla niej bohaterem, a pamiątki po nim stanowiły małe muzeum o które dbała z niezmierną troskliwością.

Powstanie styczniowe jest cały czas żywe w pamięci Benedykta, który w walkach stracił dwóch braci. Jeden z nich zginął, a drugi wzięty do niewoli uległ zruszczeniu. Świadectwem dawnej solidarności obu rodów jest mogiła powstańców, będąca jedynym grobowcem najstarszego z braci Korczyńskich. Mogiła, zarówno dla Korczyńskich jak i Bohatyrowiczów nie jest zwykłym zbiorowym grobem ale miejscem spoczynku tych, którzy dobrowolnie złożyli życie ojczyźnie. Jednoczy zwaśnione rody, bo leżą w niej obok siebie Andrzej i ojciec Janka – Jerzy. Świadczy to o niezwykłym patriotyzmie i przywiązaniu do Polski.

W powieści bohaterowie są dzieleni na dobrych i złych właśnie ze względu na ich stosunek do pracy. Arystokracja, która trwoni pieniądze zarobione rękami innych jest oceniana przez autorkę bardzo negatywnie. Brak pracy jest ukazany jak choroba, niszcząca ciało, duszę i umysł, degradująca osobowość, obserwujemy to na przykładzie sporej grupy powieściowych postaci - Emilii, Teresy, Różyca i Zygmunta.

Orzeszkowa swój stosunek do takich ludzi ukazuje w słowach Benedykta: „Człowiek, który na świecie jedząc chleb nie pracuje, czy tam w nim błękitna krew płynie, czy popielata, czy czerwona jest darmozjadem i niczym więcej...”. Postacie pozytywne zachowują się zupełnie inaczej, nie odczuwają ciężaru pracy, śpiewają i bawią się - są idealizowani. Opinie autorki o niej uwidaczniają się w postawach bohaterów, w ich działaniach, czy samych komentarzach narratorki. W ocenie Polaków dla Orzeszkowej ważne są głównie dwie kwestie. Są nimi patriotyzm i praca. Obok postaci negatywnych, odnajdujemy postawy i zachowania, które w pozytywnym świetle przedstawiają polskość i chęć pracy dla dobra ojczyzny.



  Dowiedz się więcej