Jesteś w: Nad Niemnem

Charakterystyka ziemiaństwa w „Nad Niemnem”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Eliza Orzeszkowa podjęła w „Nad Niemnem” próbę całościowego opisu szlacheckiego świata – od zubożałej szlachty poprzez dwór po arystokrację. Czyni to na przestrzeni wielu lat stawiając swych szlacheckich bohaterów w rozmaitych życiowych sytuacjach. Dzięki ich wyborom poznajemy wyznawany przez nich system wartości.

Środowisko ziemiańskie możemy w powieści podzielić na trzy grupy: arystokratów, dwór i zubożałą szlachtę. Do arystokratów należą przede wszystkim Teofil Różyc i Zygmunt Korczyński. Pierwszy z nich czas spędza na zagranicznych podróżach, w ogóle nie interesuje się swym majątkiem – Wołowszczyzną. Przez parę lat przehulał na hazard i kobiety większość odziedziczonego majątku. Ponadto Różyc to morfinista – zaczął przyjmować morfinę lecząc się po ranie zadanej podczas pojedynku i uzależnił się od niej. W powieści równie negatywną postacią jest niespełniony malarz – Zygmunt Korczyński. Został rozpieszczony przez matkę, miał zapewnioną najlepszą edukację. Według słów Benedykta wychowany został na: „francuskiego markiza, nie na polskiego obywatela, na panienkę, nie na mężczyznę”. Miał bardzo dobre wykształcenie, jednak wyrósł na egoistę. Nie potrafił odnaleźć się na wsi, tęskniąc za „wielkim światem”. Szybko znudził się swą młodą żoną Klotyldą i krzywdził ją. Ponadto obcy był mu patriotyzm, o czym świadczy jego stosunek do poległego w powstaniu styczniowym ojca.

Inaczej przedstawia się sytuacja w korczyńskim dworze. Głowa rodu Benedykt stara się za wszelką cenę utrzymać rodzinny majątek. Zobowiązany jest spłacić ojcowiznę siostrze i przebywającemu za granicą bratu. Opiera się sprzedaży ziemi, nie chce także zarządzać cudzymi włościami. Poprzez swój upór popada w konflikt z zaściankiem. Jego żona – Emilia to idealistka, żyje jedynie marzeniami o wielkiej wspaniałej miłości, zupełnie nie odnajduje się jako gospodyni w dworku, dbająca o jego mieszkańców i wspomagająca męża. Jest „salonową damą” żyjącą w zamkniętym kręgu wyobraźni. Inną postawę przyjmuje krewna Benedykta – Marta. Całe swe życie poświęca pracy we dworze, wychowuje dzieci Benedykta, dba o utrzymanie dworu. Nadzieję na rozwój ziemiaństwa reprezentują najmłodsi – Witold Korczyński i Justyna Orzelska. Są dobrze wykształceni i rozumieją ideę pracy dla ludu.

Z kolei zaścianek reprezentuje rodzina Bohatyrowiczów – żyją i pracują jak chłopi, pamiętają jednak o swym pochodzeniu. Szanują narodowe i rodzinne tradycje, co przejawia się w ich stosunku do mogił (Jana i Cecylii oraz powstańców). Są przywiązani do ziemi i nie wyobrażają sobie innego życia niż to w Bohatyrowiczach.

Orzeszkowa w swej trzytomowej powieści stara się jak najdokładniej i najszerzej ukazać życie ziemiańskiej szlachty. Przedstawia wiele procesów, które zachodzą w jej obrębie w II połowie XIX wieku. Pokazuje zarówno degenerację arystokracji, jak i idealizm młodego pokolenia. Mimo uproszczonego obrazu i podziału szlacheckiej społeczności na pracowitych i „darmozjadów” odzwierciedla panujące w ówczesnej Polsce stosunki społeczne na wsi.



  Dowiedz się więcej