Jesteś w: Nie-Boska komedia

Interpretacja zakończenia „Ni-Boskiej komedii”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Główny bohater dramatu Zygmunta Krasińskiego „Nie-Boska komedia” przy końcu sztuki ponosi klęskę i ginie śmiercią samobójczą. Rzecz rozgrywa się na murach św. Trójcy. Zwyciężają rewolucjoniści. Odbywa się sąd nad arystokracją. Wszystkich czeka gilotyna. Zmęczony walką wódz rewolucjonistów, Pankracy razem z Leonardem idą na wieżę. Tam nagle Pankracy dostrzega na niebie wizerunek Chrystusa wspartego na krzyżu i w koronie cierniowej. Postać Chrystusa przeszywa go wzrokiem. Leonard bierze to za majaczenia osłabionego bitwą przywódcy. Próbuje zasłonić mu oczy. Ten jednak ciągle widzi Chrystusa. Umiera. Jego ostatnie słowa to: „Galilae, vicisti!” / „Galilejczyku, zwyciężyłeś!” /.

Pomimo tego, że hrabia Henryk poniósł klęskę, to jednak jego ocena sytuacji okazała się słuszna. Nie wierzył on w bieg historii kierowany przez człowieka. Rewolucyjną ideologię uważał za utopię. Cały ruch rewolucyjny traktował jako odwet ludu za doznane krzywdy. Widział w rewolucji jedynie chaos, mord, rozpasanie erotyczne, niszczenie miejsc tradycyjnego kultu, wprowadzanie własnych pogańskich obrzędów. Był przekonany, że procesy historyczne są przejawem wyższych racji i leżą w rękach stwórcy.

Zakończenie dramatu „Nie-Boska komedia” ma związek z dramatem antycznym. W tragedii greckiej Eurypides zaczął zsyłać „boga z maszyny” / Deus ex machina /, który gwałtownie kończył akcję sztuki. Nazwa pochodzi od specjalnego urządzenia mechanicznego, dzięki któremu bóg mógł pojawić się na scenie. Potocznie określenie deus ex machina oznacza nagłą zmianę sytuacji, której nie da się wyjaśnić logicznym biegiem wydarzeń.

W dramacie Krasińskiego niespodziewane pojawienie się Chrystusa na niebie powoduje nieodwracalną zmianę sytuacji. Rewolucjoniści tracą swojego wodza i ideologa. Jak widać, dzieje się rzecz przez nikogo nie przewidziana a jednocześnie posiadająca duże znaczenie – bez przywódcy i ideologa obóz rewolucjonistów jest niezorganizowanym tłumem.

W znaczeniu naukowym deus ex machina oznacza wprowadzenie nieudowodnionej nowej koncepcji, która hipotetycznie tłumaczy pewien problem. Być może właśnie takie intencje miał Krasiński, który czerpał swoją wiedzę na temat rewolucji z wydarzeń historycznych związanych z Wielką Rewolucją Francuską. Po burzliwych zdarzeniach, które obaliły monarchię, doszło po 25 latach do restauracji jej, chociaż ze znacznymi zmianami.



  Dowiedz się więcej