Jesteś w: Cyprian Kamil Norwid

Do obywatela Johna Brown - analiza i interpretacja

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Do obywatela Johna Brown – geneza utworu


John Brown, jednoczesny bohater i adresat utworu Do obywatela Johna Brown, był jednym z głównych przedstawicieli ruchu zwanego abolicjonizmem amerykańskim, którego naczelnym celem było zniesienie niewolnictwa i zakazanie handlu murzyńskimi niewolnikami. Ten biały amerykański farmer, chcąc wywołać powstanie niewolników, dokonał na czele kilkunastoosobowej grupy napadu na arsenał w Harpers – Ferry w stanie Wirginia. Za ten czyn Brown został skazany na śmierć, mimo iż podczas procesu uznano go za niepoczytalnego umysłowo. Wyrok przez powieszenie wywołał oburzenie i fale protestów w całej Europie. Do Ameryki dochodziły liczne listy od przedstawicieli europejskiej inteligencji, z apelami o zmianę wyroku. Kara śmierci przez powieszenie dosięgła Johna Browna 2 grudnia 1859 roku. Ten wiersz posiada podtytuł: Z listu pisanego do Ameryki w 1859, listopada. Dzięki temu mamy jasno zarysowany czas powstania utworu. Autor graficznie podzielił tekst na trzy nierówne części.

Do obywatela Johna Brown - notatka interpretacyjna


Wiersz Do obywatela Johna Brown powstał pod wpływem wydarzeń, które miały miejsce w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej pod koniec lat 50. XIX wieku. Biały farmer, John Brown, będący gorącym zwolennikiem abolicjonizmu, chciał wywołać powstanie niewolników murzyńskich, za co został skazany na karę śmierci przez powieszenie. Spowodowało to lawinę listów i protestów ze strony przedstawicieli światowej inteligencji. Niestety, wyrok na Brownie wykonano w grudniu 1859 roku.

Tekst składa się z trzech części. W pierwszej podmiot wysyła ponad oceanem mewę, która jest „posłańcem” wsparcia dla Browna. W tej części podmiot waha się, czy kraj, do którego wysyła swoją pieśń, jest ciągle tym samym krajem, skoro mamy do czynienia z pewną katastrofą i wyraźną winą ludzi. Druga część tekstu rozpoczyna się od opisu wizji śmierci farmera, jest mowa o sznurze i umykającej spod stóp ziemi. Dalej mamy do czynienia z upersonifikowaną Ameryką, która – po stracie gwiazd ze sztandaru narodowego – będzie musiała zmierzyć się z „czarną nocą z twarzą Murzyna”. W trzeciej części podmiot nie wierzy, jak mogło dojść do takiego zdarzenia w kraju, w którym działali tak wybitni i tolerancyjni ludzie, jak Jerzy Waszyngton – ojciec narodu amerykańskiego i Tadeusz Kościuszko – bojownik o wolność Stanów i zdolny inżynier z odległego kraju. Cały tekst przyjmuje formę odezwy, protestu przeciwko zdradzaniu najistotniejszych wartości. Ten wiersz przechodzi w inny wymiar dla czytelnika, który uświadomi sobie, że wymowa tekstu stała się poniekąd profetyczna – prawdziwe problemy Stanów Zjednoczonych z nietolerancją rasową miały dopiero nadejść.

Norwid swój utwór ujął w formę listu poetyckiego, apostrofy do farmera. Podmiot liryczny nie jest pewien, jak jego słowa zostaną odebrane w kraju, w którym dotąd panowała powszechna tolerancja, wręcz moda na łączenie kultur wschodniego i zachodniego wybrzeża w neutralnym centrum kraju. Dotąd – gdyż proces dotyczący obywatela Johna Browna stanowił pogwałcenie dotychczasowych wartości: prawa do wolności i godności osobistej jednostki. Podmiot wyraża swoje obawy o kształt świata, w którym dochodzi do sprzeniewierzenia podstawowych reguł tolerancji. Z tekstu przebija jednak pewna nadzieja, że naród „wydoroślał” po stracie jednego z najbardziej postępowych obywateli. Śmierć wybitnej jednostki, sławiącej pewną ideę, nie równa się ze śmiercią tej idei – stąd nadzieja podmiotu na przyszłe odrodzenie moralne ludzi.


Do obywatela Johna Brown - analiza i interpretacja


Część pierwsza

Pierwsze wersy są poetycką apostrofą do Browna. Tekst można traktować jako swoisty list poetycki:

Przez Oceanu ruchome płaszczyzny
Pieśń Ci, jak mewę, posyłam, o! Janie...
Ta lecieć długo będzie do ojczyzny
Wolnych - bo wątpi już: czy ją zastanie?...


Pieśń, porównana to do nadmorskiego ptaka, jest symbolem solidarności. Podmiot zastanawia się, czy kraj, do którego leci jego „mewa”, nadal jest tym samym krajem, co dotąd. Dotychczas sądzono, że Ameryka jest ostoją wolności obywatelskiej, symbolem postępu, krajem otwartym na wolność i gotowym na dialog różnych kultur. Tymczasem, wyrok na Brownie pokazał, że uniwersalne wartości zostały zdradzone na rzecz strachu przed innością. Tym samym podmiot obawia się, że cały świat został spodlony, jeżeli tak wzniosłe wartości, jak równość i otwartość, zostają pogwałcone, w efekcie dając karę śmierci na człowieku, który był swoistym prekursorem postępu. Ponadto mewa – pieśń leci ze wschodu (z Europy) na zachód (do Ameryki), a wysyła ją człowiek ze zniewolonego europejskiego kraju. Jest to symboliczny akt łączności dwóch odmiennych kultur, które potrafią się zjednoczyć w imię wyższej potrzeby, tu – wyroku na Johnie Brownie. Podmiot nie wie jak jego pieśń zostanie przyjęta, o czym świadczy cytat:
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 - 



  Dowiedz się więcej