Jesteś w: Dobra pani

Dobra pani - opracowanie

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Dziecko było ważnym bohaterem noweli w pozytywizmie, szczególnie dziecko zaniedbane, biedne, nieszczęśliwe, osierocone. W Dobrej pani dziecko ukazane jest jako obiekt filantropijnych zabiegów bogatej Krzyckiej. W rzeczywistości jest ono jednak zabawką. Przebywające na salonach, następnie wypędzone do garderoby ma dużo mniejsze szanse na dostosowanie się do życia, w porównaniu z dziećmi ludzi biednych, nie znającymi nawet smaku cukierków.

Dobra pani ukazała się w książce Ognisko, wydanej w Warszawie, w 1882 roku, następnie w zbiorach Panna Antonia (1888) i Trzy nowele (1897). Eliza Orzeszkowa postawiła w utworze problem nieodpowiedzialnej działalności społecznej, dzięki nakreśleniu portretu fałszywej filantropki, Eweliny Krzyckiej.

Znakomity badacz twórczości Orzeszkowej - Jan Detko doskonale określa problematykę nowelki: „Cóż jednak się działo, jeżeli salonowe wychowanie stało się udziałem dziecka, wyrwanego z innego kręgu społecznego, z odmiennych zwyczajów, obowiązków, nawyków, jeśli chwilowo sztucznie przeszczepione na inny grunt, musiało potem z całym balastem niepotrzebnych manier, opacznych wyobrażeń z powrotem wracać do własnego środowiska, przystosować się na nowo do twardej rzeczywistości? Sytuację taką ukazuje pisarka na przykładzie Helki z Dobrej pani. Autorka zasygnalizowała, jak negatywne są skutki fałszywej filantropii. Orzeszkowa piętnuje powierzchowność w pojmowaniu zasad emancypacji (taką jest przecież pani Ewelina), zwraca uwagę na niebezpieczeństwo kryjące się w widzeniu życia w barwach sielankowych. Krzywda wyrządzona Helci jest wielkim oskarżeniem ludzi, nie rozumiejących tego, co człowiekowi w sposób trwały zapewnia byt i daje możliwość znośnego życia.” (Jan Detko, Posłowie, w: Eliza Orzeszkowa, Opowiadania, Czytelnik, Warszawa 1982, s. 213.).

Przyjrzyjmy się teraz nieco bliżej kompozycji Dobrej pani. Osią kompozycyjną staje się tutaj historia, której zadaniem jest pouczenie czytelnika, zwrócenie jego uwagi na problem społeczny. Historia ta opiera się na pokrewieństwie motywów (podobieństwo losu Elfa, Czernickiej oraz Helci). Najważniejsze w utworze zdarzenie cechuje się niezwykle dramatyczną konstrukcją, której ciąg przyczynowo – skutkowy jest ukazany w sposób skrótowy.

Zdaniem literaturoznawców dopiero nowelistyka przyczyniła się do wzbogacenia stylu pisarskiego Orzeszkowej. Nowela wymusiła na autorce oszczędność treściową, skrótową, choć czasami dosadną charakterystykę człowieka. Zastosowana przez pisarkę narracja sprawia wrażenie „gęstej”, skondensowanej. W toku narracji starała się Orzeszkowa przybliżyć czytelnikom koleje życia bohaterów oraz ich scharakteryzować.

Ważny jest tytuł noweli, ma ironiczną wymowę, ale doskonale oddaje treść, nastrój i psychologiczny charakter utworu. Pani Ewelina Krzycka dobrą osobą nie była, wręcz przeciwnie - była kobietą złą, nieodpowiedzialną, bezmyślnie niszczącą życie innych ludzi.
Według Orzeszkowej kardynalnym błędem wychowania było wyrwanie dziecka ze stron rodzinnych, pisarka będzie to potępiała w całej swojej późniejszej twórczości. Problem ten jest w Dobrej pani zaledwie zasygnalizowany, wyobcowanie dziecka z jego środowiska, źle wpływa na jego psychikę. Los młodego człowieka był dla autorki niezwykle ważny, poruszała ona problemy dziecka, ponieważ chciała uchronić je od niebezpieczeństw, wynikających niejednokrotnie z ludzkich przywar.

Czas i miejsce akcji utworu

Czas akcji noweli to koniec dziewiętnastego wieku. Miejscem wydarzeń jest miasto Ongród, czyli Grodno, w którym pisarka mieszkała przez wiele lat.



  Dowiedz się więcej