Jesteś w: Motyw arkadii

Motyw arkadii

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Motyw arkadii - wprowadzenie


Marzenia o lepszym, wspaniałym świecie towarzyszą ludziom od zawsze. Pierwszymi krainami szczęśliwości były: Arkadia – w starożytnej Grecji górski, lesisty kraj, który zamieszkiwali głównie pasterze oraz Eden – ogród rozkoszy, czyli biblijny Raj – miejsce zamieszkania pierwszych ludzi, uznawane przez wielu za cel śmiertelnej duszy.

Nieodłączną cech ą człowieka jest ciągłe dążenie do szczęścia. Począwszy od starożytnych wyobrażeń, przybierało ono rozmaite kształty. Dla jednych ogrodem rozkoszy była wieś lub kraj lat dziecinnych. Inni za główną przyczynę zadowolenia uważali szczęśliwą miłość, sukces, karierę czy też rodzinna idyllę.

Do motywu arkadyjskiego odwołują się również współcześni twórcy, reinterpretując starożytne symbole. Powoduje to, że Arkadia, Eden i Raj mogą występować w literaturze i sztuce w znaczeniu pierwotnym, jak również symbolicznym, odnosząc się do pragnień człowieka.

Motyw arkadii w literaturze


• Biblia - w „Księdze Rodzaju” czytamy, że Bóg „zasadziwszy ogród w Eden na wschodzie, umieścił tam człowieka, którego ulepił" (Rdz 2, 8). Raj, czyli Eden został podarowany przez Stwórcę człowiekowi, jako kraina wiecznej szczęśliwości, dostatku i bezpieczeństwa. Kraina ta była żyzna, położona pomiędzy czterema rzekami. Człowiek nie musiał tam pracować, żywił się tym, co dawała mu natura. Celem Boga było życie z człowiekiem w miłości i przyjaźni. Człowiek miał nie zaznać cierpienia, bólu, śmierci. Mógł korzystać z darów, jakie dawała ziemia. Bóg zakazał Adamowi i Ewie jedynie jedzenia owoców z drzewa poznania dobra i zła. Skuszenie przez diabła i zerwanie owocu zapoczątkowało upadek, świat został skażony grzechem. Od dnia opuszczenia ogrodu Edenu do pełni szczęścia brakuje ludziom skrawka ziemi dającego bezpieczeństwo, schronienie i ukojenie. W Nowym Testamencie spotka się możemy z nową symboliką raju. Znana jest biblijna scena ukrzyżowania w której na prośbę przestępcy: „wspomnij na mnie gdy przyjdziesz do swojego królestwa”, Jezus odpowiada, udzielając obietnicy: „Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze mną będziesz w raju” (Łuk.23,43). W tym znaczeniu Raj to miejsce, do którego po śmierci, bądź po sądzie ostatecznym przemieszczają się dusze ludzi żyjących zgodnie ze słowem bożym.

• Wergiliusz, „Bukoliki” - Arkadia to fikcyjna kraina, uważana przez poetów za krainę wiecznego szczęścia – ziemski raj, symbol wyidealizowanej krainy spokoju, ładu, sielankowej, i beztroski. W poezji bukolicznej Wergiliusza to kraina prostoty i wiecznej szczęśliwości, jednak tak naprawdę prymitywna i zacofana.

• Jan Kochanowski, „Na dom w Czarnolesie” - utwór, mimo lekkiej formy, utrzymany został w poważnym tonie. Na początku poeta zwraca się do Boga. Choć dom w Czarnolesie jest efektem jego pracy, to szczęście jakiego tam doznaje zależy od Stwórcy, dlatego podmiot zwraca się do Niego z prośbą o dalsze błogosławieństwo. Poeta przeciwstawia wszelkie bogactwa świata, dostatnie domy, dwory, pałace swojej posiadłości, w której czuje się szczęśliwy:
• „Inszy niechaj pałace marmorowe mają
• I szczerym złotogłowem ściany obijają,
• Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gnieździe ojczystym,”
• Dom nazwany zostaje tu „ojczystym gniazdem”. Z jednej strony zwrot ten świadczy o patriotyzmie autora, o jego przywiązaniu do własnego kraju, przeszłości i tradycji. Z drugiej odnosi się do symbolu gniazda, jako miejsca, które zakładają ptaki. Dom, o którym wspomina Kochanowski wiąże się z jego poczuciem tożsamości, jest wyrazem dobrego życia ziemskiego, w zgodzie z Bogiem, które choć skromne przypomina ziemski Eden.

• Jan Kochanowski, „Pieśń świętojańska o Sobótce” - utwór to dwanaście pieśni, które są śpiewane przez odświętnie przybrane panny. Zawierają pochwałę spokojnego, wiejskiego życia oraz walorów miłości małżeńskiej i cudownej mocy poezji. Czarnolas staje się tu mityczną Arkadią, która jest jednocześnie marzeniem wszystkich poetów i artystów. Panna VI przedstawia wiejskie życie w sposób wyidealizowany, w którym niczego nie brakuje. Jest pełne dostatku, radości i spokoju. Natomiast pieśń Panny XII prezentuje pochwałę wsi. Podmiot liryczny mówi:
• „Wsi spokojna, wsi wesoła,
• Który głos twej chwale zdoła?”
• Codzienny tryb pracy człowieka wyznaczają pory roku, które wskazują czas na pracę, odpoczynek i zabawę. Utwór ten opiewa również życie rodzinne, postawę dobrej, troskliwej żony, która opiekuje się mężem i dziećmi. Odnaleźć tu możemy różne odniesienia do arkadyjskiego mitu o krainie dobrobytu i szczęśliwości.

• Jan Kochanowski, „Tren X” - Kochanowski wierzył w wyspy szczęśliwe. To w nich szukał swojej zmarłej Urszulki, będąc w apogeum ojcowskiego cierpienia. Uważał on, że raj to miejsce pozbawione trosk i problemów. Można go porównać do Arkadii. W trenie poeta zastanawia się, gdzie podziało się jego ukochane dziecko oraz zadaje pytania dotyczące życia po śmierci. Podmiot liryczny rozmyśla, czy jego Urszulka jest „nad wszytki nieba wzniesiona” i zasila już anielskie orszaki, czy może przebywa w czyśćcu. Pod rozwagę bierze również reinkarnację córeczki, która mogłaby powrócić w postaci słowika. Znajdują się również tutaj refleksje dotyczące różnych wizji życia po śmierci. Autor odwołuje się zarówno do wiary chrześcijańskiej - mówi o istnieniu nieba oraz piekła - jak również do mitologicznych i starożytnych koncepcji śmierci („wyspy szczęśliwe”, Styks, przez który przewozi Charon) oraz do pochodzącej z buddyzmu reinkarnacji.
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 -  - 6 -  - 7 -