Jesteś w: Motyw dziecka

Motyw dziecka

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Motyw dziecka - wprowadzenie


Dzieciństwo jest bez wątpienia najważniejszym etapem życia człowieka. To wtedy, przez wychowanie, kształtuje się jego charakter, wyrabiają poglądy. W dzieciństwie, poprzez obserwację dorosłych, uczymy się odgrywania różnych ról społecznych. Niedługo później decydujemy natomiast, czy pójść za przykładem przodków, czy może zbuntować się i obrać własną drogę. Dzieciństwo kojarzy nam się zwykle z zabawą, opieką dorosłych, a co za tym idzie - beztroską i Dzieciństwo w naszej kulturze kojarzone jest z beztroską, z wolnością, brakiem odpowiedzialności.

Często do wydarzeń, które miały miejsce w dzieciństwie, odnosimy są szczególnie sentymentalne, kojarzą się nam z reguły pozytywnie. Literatura i sztuka również podejmują temat dzieciństwa, jednak obok obrazu beztroski, pokazują cierpiącego młodego bohatera, czasem okrutnego, np. kiedy dziecko potrafi zabić drugie dziecko. Funkcjonuje też obraz dziecka, zmuszonego wypełniać obowiązki typowe dla dorosłych.

Dzieło literackie, którego bohaterem jest dziecko posiada kilka charakterystycznych cech, które czynią je wyjątkowym rodzajem literatury. Pierwszą z właściwości jest paraboliczny charakter opowieści o dziecku. Często utwór przedstawiający losy dziecka ma za zadanie przekazać odbiorcy więcej niż tylko historię snutą przez narratora. W słowa powieści wplecione jest przesłanie, ma ona charakter moralizatorski i odnosi się do podstawowych uczuć ludzkich. Drugą cechą literatury o dziecku jest zwiększona sugestywność przekazu.

Dziecko, z racji na niedawno rozpoczęty okres obcowania ze światem, posiada psychikę znacznie wrażliwszą od osoby dorosłej. Sposób, w jaki dziecko postrzega świat jest bardzo specyficzny, cechuje się hiperbolizacją rzeczywistości. Świat w oczach dziecka jest wielki, zachwycający, barwny i pełen doznań. Również złe wydarzenia odbierane są przez dziecko znacznie intensywniej. Dlatego często czyni się dziecko bohaterem powieści, aby unaocznić i podkreślić pewne problemy.

Motyw dziecka w literaturze


Jan Kochanowski, „Treny” - to poetycki pomnik postawiony przez ojca Urszulce. To poemat liryczny, żałobny, stworzony po stracie ukochanego dziecka. Tragedia rodzinna jest przyczyną bolesnych rozważań nad istotą śmierci i przemijania. Jan z Czarnolasu przedstawił obraz dziecka - zmarłej w wieku niespełna trzech lat Urszulki. Ojciec daje w nich wyraz swemu cierpieniu. Poeta - ojciec widział w niej przyszłą poetkę, którą porównuje do Safony. Za życia córeczka wypełniała dom swoim szczebiotem, śpiewem, stała się pociechą rodziców. Była grzeczna, wesoła, skromna i pobożna. Nie pozwoliła ani ojcu, ani matce przepracowywać się i zbytnio zamartwiać. Po jej śmierci pustka i ból zapanowały w domu poety. Śmierć Urszulki porównuje Kochanowski do snu żelaznego, z którego nigdy nie ma przebudzenia. Samo dziecko porównuje do małej oliwki w dużym sadzie, która nie miała jeszcze ani gałązek, ani listków. Sama ledwo od ziemi odrosła, a już ją ściął nieroztropny sadownik.

Johann Wolfgang Goethe, „Król Olch” (Król Elfów) utwór ukazuje postać chorego dziecka, czyli jednostka obdarzona wyjątkową głębią uczuć pozwalających na obcowanie siłami nadprzyrodzonymi. Tak jest w przypadku króla olch z ballady Goethego. Istota ta uosabia zgodnie z wierzeniami germańskimi śmierć bądź też stanowi jej zapowiedź. Elf przyzywa do siebie chorego malca i roztacza przed nim wizję magicznego świata pełnego szczęścia i wiecznej zabawy z leśnymi córami. Gdy malec jednak nie zwraca na to uwagi, elf grozi, że porwie go siłą. W tym momencie dziecko traci ducha. Tak więc postać fantastyczna wprowadza element dramaturgii.

Adam Mickiewicz, II część „Dziadów” - Rózia i Józio przeżyli sielskie, wolne od trosk dzieciństwo, teraz są duchami lekkimi. Słodkie aniołki, mimo czystej duszy, nie mogą się dostać do nieba. Ich życie było bowiem wolne od cierpień, a przecież:
„Kto nie doznał goryczy ni razu
Ten nie dozna słodyczy w niebie.”
Aby z czyśćca dostać się do nieba, dzieci proszą o ziarnko goryczy - symbol cierpienia.
Wykorzystując motyw dziecka, Mickiewicz nie tylko utrwalił stereotyp beztroskiego dzieciństwa, ale i wyjaśnił, że cierpienie jest nieodłącznym elementem ludzkiego losu.

Juliusz Słowacki, „Kordian” - autor kreuje postać piętnastoletniego Kordiana - osobę złożoną, która głęboko przeżywa świat, tragedie innych, los ojczyzny, nieszczęśliwą miłość. Wszystko to prowadzi do ukształtowania chłopca starego psychicznie: „Głupstwo... dzieciństwo marzeń, Z myślami takiemi. Nie śmiałbym się wynurzyć przed starców rozsądkiem”.

• Henryk Sienkiewicz, „Janko Muzykant” - osią tekstu są losy tytułowego bohatera o wielkim talencie muzycznym. Janek to chłopiec pochodzący z bardzo ubogiej rodziny. Jego matka była biedną komornicą i sama musiała pracować na utrzymanie domu, dlatego też malec był bardzo zaniedbany „chudy był zawsze i opalony, z brzuchem wydętym, a zapadłymi policzkami”. Matka Janka, chociaż przebywała z chłopcem codziennie, nie zauważyła, że jej syn został obdarzony przez los talentem muzycznym i posiada ogromne zdolności, które mogły mu pomóc w życiu osiągnąć pozycję i zdobyć pieniądze. Niestety, stały się one jednak przyczyną jego śmierci. Chłopca przyłapano na próbie dotknięcia skrzypiec we dworze, osądzono go i ukarano: „Niech go tam weźmie stójka, niech mu da rózgą, żeby na drugi raz nie kradł”. Na skutek pobicia malec zmarł. Los Janka w dzisiejszym świecie, ceniącym sobie indywidualność i talent, byłby zapewne skrajnie inny.
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 -  - 6 -  - 7 -  - 8 -  - 9 -  - 10 -  - 11 -  - 12 -  - 13 -