Jesteś w:
Motyw utopii i antyutopii
• Wolter, „Kandyd” - autor opisuje niezwykłą krainę – Eldorado (z hiszpańskiego el dorado oznacza pozłocony), do której docierają Kandyd oraz jego sługa Kakambo podczas swe wygnańczej wędrówki. Eldorado to legendarna kraina, pełna złota, w której istnienie wierzono w XVI wieku, mieszcząc ją w okolicy dzisiejszej Wenezueli. Eldorado w Kandydzie znajduje się w żyznej dolinie odciętej od świata, otoczonej niemożliwymi do przebycia górami. Jest to kraina bardzo bogata – gościniec wybrukowany jest złotem, dzieci grają w palanta rakietami wysadzonymi rubinami i szmaragdami, a zwykłe domy wyglądają jak pałace. Podróżni zapoznają się z miejscem, do którego przybyli, okazuje się, że wszystko jest tutaj idealne – ludzie są dla siebie dobrzy i życzliwi, nie ma sądów, więzień, a rządzący krainą król nie uciska obywateli.
Tytułowy bohater powiastki Woltera podróżuje po świecie, szukając swojej własnej utopii. Podczas tułaczki spotyka go wiele przeciwności losu. Jednak ostatecznie odkrywa, że wszystkie te niepowodzenia wyszły mu na tylko dobre i że musi „uprawiać teraz swój ogródek”, czyli zajmować się swoimi własnym sprawami. Nauczył się między innymi tego, że nie powinien już szukać lepszego świata, gdyż nigdy go nie znajdzie. Zamiast tego spotkają go same nieprzyjemności. Kandyd po trosze wyśmiewa myśl utopijną. Pokazuje przecież, dokąd prowadzą poszukiwania czegoś, co i tak nie jest w stanie zaistnieć w świecie realnym.
• Ignacy Krasicki, „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” - w części II Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków Krasicki opisuje odległą, odizolowaną od świata wyspę Nipu, gdzie tytułowy Doświadczyński dostał się w wyniku katastrofy morskiej. Dzięki mędrcowi Xaoo Doświadczyński poznaje tajemnice idealnego ustroju społecznego. Nipuańczycy żyją z rolnictwa, sprawiedliwie dzieląc plony między siebie. Wszyscy są równi – właściciele ziemscy pracują tak jak służba, tak samo się też ubierają. Wszyscy chętnie pracują, a wysiłek jest dla nich źródłem zdrowia moralnego i fizycznego. Władza ma charakter patriarchalny – opiera się na władzy rodziców nad dziećmi, a na czele państwa stoi najstarszy z rodu. Mieszkańcy wyspy żyją cnotliwie: są uczciwi, szlachetni, nie znają kłamstwa, pochlebstwa czy zdrady.
Xaoo opowiada także Doświadczyńskiemu historię, która kładzie cień na idealny charakter wyspy. Opowiada mu o pewnym Nipuańczyku imieniem Laongo, który uciekł kiedyś z Nipu, a po jakimś czasie powrócił, nakłaniając rodaków do odwiedzenia innych wysp. Rzeczy, które przywiózł ze świata zewnętrznego zostały zakopane, a on sam ukamienowany. Epizod ten pokazuje słabość utopii – zamknięcie na wpływy z zewnątrz oraz zniewolenie jej mieszkańców. Doświadczyński przyglądając się życiu pasterzy-oraczy przechodzi przemianę w duchu oświeceniowym. Po powrocie do ojczyzny próbuje zaszczepić reformy rolne, poznane na Nipu, na polskiej wsi.
• Franciszek Bacon, „Nowa Atlantyda” - narrator utworu, Hiszpan, podróżując z Peru do Chin i Japonii trafia przypadkiem do zupełnie nieznanego kraju, po czym poznaje stopniowo jego osobliwości. Z czasem dochodzi do wniosku, że kraj ten jest dużo lepszy niż kraje mu znane. Jest on izolowany od świata zewnętrznego, panuje tam przykładny porządek i czystość obyczajów. Rząd wykazuje ogromną troskę o mieszkańców. Najważniejszym miejscem Nowej Atlantydy jest Dom Salomona. Celem pracujących tam naukowców jest zgłębianie stosunków, zmian i sił wewnętrznych natury i rozszerzania granic władztwa człowieka. Dom Salomona jest urzeczywistnieniem Baconowskiej koncepcji nauki – zorganizowanego na wielką skalę procesu pomnażania wiedzy, służącej zaspokajaniu praktycznych ludzkich potrzeb.
• Etienn Cabet, „Podróż do Ikarii” - francuski komunista utopijny przedstawia idealne społeczeństwo, w którym panuje równość, brak jest własności prywatnej, a dobra materialne rozdzielane są stosownie do potrzeb obywatela. Wszyscy mają jednakowe ubiory i otrzymują jednakowe wykształcenie.
• Jonatan Swift, „Podróże Guliwera” - w swej sentymentalnej powieści Swift opisuje podróże Guliwera po Królestwie Liliputów, Bromdingnag, państwie rozumnych koni. Oprócz krainy koni, w odwiedzanych krajach panują niedoskonałe systemy polityczne, przypominające oświeceniowe ustroje europejskie.
• Eugeniusz Zamiatin, „My” - jest to pierwsza antyutopia w literaturze współczesnej. Utwór przedstawia wizję zunifirmizowanego Państwa Jedynego. Całość życia obywateli tego państwa podporządkowana Dekalogowi – ścisłemu rozkładowi codziennych zajęć. Życie seksualne jest reglamentowane, istnieje hodowla dzieci, obywatele mieszkają pojedynczo w przezroczystych „klatkach”, które mogą zasłaniać tylko na 15 min. dziennie czynności „społecznie pożytecznej”, tj. na okres przepisowego stosunku seksualnego. Nie ma instytucji rodziny. Dzieci i dorosłych poddaje się nieustannej indoktrynacji w audytoriach – salach codziennych obowiązkowych „wykładów”. Kontrolę nad obywatelami sprawują tzw. „Opiekunowie” – szpiegująca mieszkańców milicja. Całe życie ludzi jest ujednolicone, nie ma nazwisk, są tylko numery. O tej samej godzinie wszyscy obywatele (wszystkie „numery”) wstają, idą do pracy, jedzą obiad, spacerują, śpią. Gdy komuś taki stan rzeczy się nie podoba, zostaje poddany „Wielkiej Operacji”, której celem jest amputacja wyobraźni. Na czele państwa stoi Dobroczyńca – konstruktor całego systemu oraz dyktator.
Szczątkowa fabuła powieści oparta jest na zapisie napięć psychicznych, rejestracji stanów emocjonalnych głównego bohatera, D-503. D-503 spełnia jednocześnie rolę narratora i autora konspektów. Poznajemy go jako prawomyślnego obywatela Państwa Jedynego, osobę otoczoną szacunkiem ze względu na pełnienie funkcji Pierwszego Konstruktora Integralu – narzędzia, które ma rozprzestrzenić system Państwa Jedynego na cały kosmos. Potem poznaje I-330 – kobietę pochodzącą z innego, wolnego świata, w której się zakochuje. Pod wpływem dziewczyny dostrzega duchową stronę swojej natury i próbuje przeciwstawić się dyktaturze Państwa. Łamie wszelkie zasady: uprawia nielegalny seks z I-330, pije alkohol, pali tytoń, ratuje I-330 przed Opiekunami, próbuje wykraść Integral. Zostaje jednak złapany, a I-330 uwięziona. Władze Państwa Jedynego dokonują na nim Wielkiej Operacji, po której uznaje swoje wcześniejsze postępowanie za złe. Składa donos na I-330, która zostaje zabita podczas publicznej egzekucji w dniu Święta Sprawiedliwości.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 -
Motyw utopii i antyutopii
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim
Spis treści
- Motyw utopii i antyutopii - wprowadzenie
- Motyw utopii i antyutopii w literaturze i filmie
- Motyw utopii i antyutopii - tematy wypracowań
- Motyw utopii i antyutopii - propozycje wstępu
- Motyw utopii i antyutopii - propozycje zakończenia
- Motyw utopii i antyutopii - literatura podmiotowa
- Motyw utopii i antyutopii - literatura przedmiotowa
• Wolter, „Kandyd” - autor opisuje niezwykłą krainę – Eldorado (z hiszpańskiego el dorado oznacza pozłocony), do której docierają Kandyd oraz jego sługa Kakambo podczas swe wygnańczej wędrówki. Eldorado to legendarna kraina, pełna złota, w której istnienie wierzono w XVI wieku, mieszcząc ją w okolicy dzisiejszej Wenezueli. Eldorado w Kandydzie znajduje się w żyznej dolinie odciętej od świata, otoczonej niemożliwymi do przebycia górami. Jest to kraina bardzo bogata – gościniec wybrukowany jest złotem, dzieci grają w palanta rakietami wysadzonymi rubinami i szmaragdami, a zwykłe domy wyglądają jak pałace. Podróżni zapoznają się z miejscem, do którego przybyli, okazuje się, że wszystko jest tutaj idealne – ludzie są dla siebie dobrzy i życzliwi, nie ma sądów, więzień, a rządzący krainą król nie uciska obywateli.
Tytułowy bohater powiastki Woltera podróżuje po świecie, szukając swojej własnej utopii. Podczas tułaczki spotyka go wiele przeciwności losu. Jednak ostatecznie odkrywa, że wszystkie te niepowodzenia wyszły mu na tylko dobre i że musi „uprawiać teraz swój ogródek”, czyli zajmować się swoimi własnym sprawami. Nauczył się między innymi tego, że nie powinien już szukać lepszego świata, gdyż nigdy go nie znajdzie. Zamiast tego spotkają go same nieprzyjemności. Kandyd po trosze wyśmiewa myśl utopijną. Pokazuje przecież, dokąd prowadzą poszukiwania czegoś, co i tak nie jest w stanie zaistnieć w świecie realnym.
• Ignacy Krasicki, „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” - w części II Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków Krasicki opisuje odległą, odizolowaną od świata wyspę Nipu, gdzie tytułowy Doświadczyński dostał się w wyniku katastrofy morskiej. Dzięki mędrcowi Xaoo Doświadczyński poznaje tajemnice idealnego ustroju społecznego. Nipuańczycy żyją z rolnictwa, sprawiedliwie dzieląc plony między siebie. Wszyscy są równi – właściciele ziemscy pracują tak jak służba, tak samo się też ubierają. Wszyscy chętnie pracują, a wysiłek jest dla nich źródłem zdrowia moralnego i fizycznego. Władza ma charakter patriarchalny – opiera się na władzy rodziców nad dziećmi, a na czele państwa stoi najstarszy z rodu. Mieszkańcy wyspy żyją cnotliwie: są uczciwi, szlachetni, nie znają kłamstwa, pochlebstwa czy zdrady.
Xaoo opowiada także Doświadczyńskiemu historię, która kładzie cień na idealny charakter wyspy. Opowiada mu o pewnym Nipuańczyku imieniem Laongo, który uciekł kiedyś z Nipu, a po jakimś czasie powrócił, nakłaniając rodaków do odwiedzenia innych wysp. Rzeczy, które przywiózł ze świata zewnętrznego zostały zakopane, a on sam ukamienowany. Epizod ten pokazuje słabość utopii – zamknięcie na wpływy z zewnątrz oraz zniewolenie jej mieszkańców. Doświadczyński przyglądając się życiu pasterzy-oraczy przechodzi przemianę w duchu oświeceniowym. Po powrocie do ojczyzny próbuje zaszczepić reformy rolne, poznane na Nipu, na polskiej wsi.
• Franciszek Bacon, „Nowa Atlantyda” - narrator utworu, Hiszpan, podróżując z Peru do Chin i Japonii trafia przypadkiem do zupełnie nieznanego kraju, po czym poznaje stopniowo jego osobliwości. Z czasem dochodzi do wniosku, że kraj ten jest dużo lepszy niż kraje mu znane. Jest on izolowany od świata zewnętrznego, panuje tam przykładny porządek i czystość obyczajów. Rząd wykazuje ogromną troskę o mieszkańców. Najważniejszym miejscem Nowej Atlantydy jest Dom Salomona. Celem pracujących tam naukowców jest zgłębianie stosunków, zmian i sił wewnętrznych natury i rozszerzania granic władztwa człowieka. Dom Salomona jest urzeczywistnieniem Baconowskiej koncepcji nauki – zorganizowanego na wielką skalę procesu pomnażania wiedzy, służącej zaspokajaniu praktycznych ludzkich potrzeb.
• Etienn Cabet, „Podróż do Ikarii” - francuski komunista utopijny przedstawia idealne społeczeństwo, w którym panuje równość, brak jest własności prywatnej, a dobra materialne rozdzielane są stosownie do potrzeb obywatela. Wszyscy mają jednakowe ubiory i otrzymują jednakowe wykształcenie.
• Jonatan Swift, „Podróże Guliwera” - w swej sentymentalnej powieści Swift opisuje podróże Guliwera po Królestwie Liliputów, Bromdingnag, państwie rozumnych koni. Oprócz krainy koni, w odwiedzanych krajach panują niedoskonałe systemy polityczne, przypominające oświeceniowe ustroje europejskie.
• Eugeniusz Zamiatin, „My” - jest to pierwsza antyutopia w literaturze współczesnej. Utwór przedstawia wizję zunifirmizowanego Państwa Jedynego. Całość życia obywateli tego państwa podporządkowana Dekalogowi – ścisłemu rozkładowi codziennych zajęć. Życie seksualne jest reglamentowane, istnieje hodowla dzieci, obywatele mieszkają pojedynczo w przezroczystych „klatkach”, które mogą zasłaniać tylko na 15 min. dziennie czynności „społecznie pożytecznej”, tj. na okres przepisowego stosunku seksualnego. Nie ma instytucji rodziny. Dzieci i dorosłych poddaje się nieustannej indoktrynacji w audytoriach – salach codziennych obowiązkowych „wykładów”. Kontrolę nad obywatelami sprawują tzw. „Opiekunowie” – szpiegująca mieszkańców milicja. Całe życie ludzi jest ujednolicone, nie ma nazwisk, są tylko numery. O tej samej godzinie wszyscy obywatele (wszystkie „numery”) wstają, idą do pracy, jedzą obiad, spacerują, śpią. Gdy komuś taki stan rzeczy się nie podoba, zostaje poddany „Wielkiej Operacji”, której celem jest amputacja wyobraźni. Na czele państwa stoi Dobroczyńca – konstruktor całego systemu oraz dyktator.
Szczątkowa fabuła powieści oparta jest na zapisie napięć psychicznych, rejestracji stanów emocjonalnych głównego bohatera, D-503. D-503 spełnia jednocześnie rolę narratora i autora konspektów. Poznajemy go jako prawomyślnego obywatela Państwa Jedynego, osobę otoczoną szacunkiem ze względu na pełnienie funkcji Pierwszego Konstruktora Integralu – narzędzia, które ma rozprzestrzenić system Państwa Jedynego na cały kosmos. Potem poznaje I-330 – kobietę pochodzącą z innego, wolnego świata, w której się zakochuje. Pod wpływem dziewczyny dostrzega duchową stronę swojej natury i próbuje przeciwstawić się dyktaturze Państwa. Łamie wszelkie zasady: uprawia nielegalny seks z I-330, pije alkohol, pali tytoń, ratuje I-330 przed Opiekunami, próbuje wykraść Integral. Zostaje jednak złapany, a I-330 uwięziona. Władze Państwa Jedynego dokonują na nim Wielkiej Operacji, po której uznaje swoje wcześniejsze postępowanie za złe. Składa donos na I-330, która zostaje zabita podczas publicznej egzekucji w dniu Święta Sprawiedliwości.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 -