Jesteś w:
Motyw utopii i antyutopii
• Ryszard Handke, Utopia, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. Rafała Łąkowskiego, t. 2, s. 533-534.
UTOPIA – utwór literacki o charakterze fantastyczno-dydaktycznym, kreślący wizję idealnego społeczeństwa, organizmu państwowego itp. Nazwa pochodzi od tytułu dzieła angielskiego humanisty Tomasza More`a, który gatunek ten zapoczątkował opisując wymyślony przez siebie idealny ustrój społeczny na fantastycznej wyspie Utopii (z greckiego ou topos – miejsce, którego nie ma). Świat przedstawiony w utopii jest rodzajem repliki na niedoskonałość rzeczywistości realnej, a zarazem dyrektywą jej naprawy zgodnie z przedstawionymi wzorcami idealnych rozwiązań. Wzorce takie konstruowali F. Bacon w Nowej Atlantydzie, T. Campanella w Mieście słońca, w czasach współczesnych H.G. Wells (Ludzie jak bogowie). W polskiej literaturze renesansowej elementy utopii są dostrzegane w reformatorskich dziełach J. Ostroga i A. Frycza-Modrzewskiego; wyraźnie zaś wystepują w okresie oświecenia (wyspa Nipu w Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach I. Krasickiego).
Charakterystyczna dla utopii jest lokalizacja w miejscu i w czasie odległym od sfery czytelniczego doświadczenia – na nieodkrytych lądach, tajemniczych wyspach, w dalekiej przyszłości, w przestrzeni pozaziemskiej przy jednoczesnym stosowaniu realistycznej techniki narracyjno-fabularnej (np. stylizacja na dokument), co ma uwierzytelnić prawdopodobieństwo fantastycznej wizji. W Wojciechu Zdarzyńskim M. Krajewskiego utopijny lud Sielan umieszczony został na Księżycu, rodem z utopii są także niektóre elementy trylogii J. Żuławskiego Na srebrnym globie. Tu wszakże mamy już do czynienia ze swoistą antyutopią (klasyczny przykład: Nowy wspaniały świat A. Huxleya), czyli pesymistycznym przewartościowaniem optymistycznych ideałów dawnej utopii, a nawet ich parodystycznym wyszydzeniem. Utopijne perspektywy fantastycznych wynalazków wykorzystał m. in. S. Żeromski w Przedwiośniu („szklane domy”) i Róży („Ogień Dana”).
• Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2000.
Kopaliński wyróżnia następujące znaczenia słowa utopia:
- niezmiernie odległe miejsce (okolica, wyspa, kraj itd.) stworzone w wyobraźni;
- państwo idealne, zwłaszcza w dziedzinie praw, rządów i stosunków społecznych;
- mrzonka, plan pomysł wzniosły, ale utopijny, nieżyciowy, nierealny, niezniszczalny, fantastyczny.
Jako źródłosłów podaje: tytuł dzieła (1516) Thomasa More`a; gr. ou "nie"; topos – miejsce.
Poniżej znajdują się przykładowe wersje wstępów do określonych tematów:
A. Utopie i antyutopie – sposoby kreowania motywu w wybranych utworach literackich. Omów na wybranych przykładach.
Przykład wstępu:
Na przestrzeni dziejów literatura wykreowała różne rodzaje utopii i antyutopii. Zadaniem i celem mojej prezentacji jest próba określenia ich funkcji oraz ukazanie świata przedstawionego w obu tych gatunkach literatury dydaktycznej. Swój wywód rozpocznę od wyjaśnienia kluczowych terminów. Pojęcie utopii wywodzi się z języka greckiego i oznacza dosłownie tyle co „miejsce, którego nie ma”. Po raz pierwszy określenia tego użył Tomasz Morus, w swoim dziele pt. „Prawdziwie złota książeczka o najlepszym urządzeniu Rzeczypospolitej i o nowej wyspie Utopii”. Miało to miejsce w roku 1516. Najkrócej rzecz ujmując jest to gatunek literatury fantastycznej, który ukazuje wyidealizowaną wizję organizacji społecznej, ludzi, którzy wyzbyli się wojen, przemocy oraz szeroko pojętego zła, w imię wspólnego dobra i szczęścia. Ich życie opiera się natomiast na zasadach równości i sprawiedliwości społecznej. Nie da się ukryć,ze wizja ta kontrastuje z rzeczywistością, znaną czytelnikowi z autopsji.
Swoistą opozycją dla utopii jest antyutopia, zwana również utopią negatywną. Przedstawia ona bowiem wizję organizacji społecznej, w której prawa jednostki są stale ograniczone przez władzę. To destrukcyjny świat, w którym człowiek egzystuje w ciągłej obawie o życie, a nadrzędną, wręcz priorytetową metodą sprawowania władzy jest terror. Zdehumanizowani przywódcy zamieniają ludzką egzystencję w gehennę. Bardzo często antyutopie obnażają zasady funkcjonowania systemów totalitarnych.
B. Motyw utopii w literaturze i jego funkcje w utworze. Omów zagadnienie na podstawie wybranych przykładów z różnych epok.
Przykład wstępu:
Człowiek od zawsze marzył o szczęściu, dlatego pragnął znaleźć się w krainie dobra, w której mógłby spędzić spokojne życie bez trosk i lęków. Na skutek tęsknoty za urządzeniem świata idealnego, w którym wszyscy są równi, powstała utopia. Skąd wzięło się słowo „utopia”?, otóż „Topia” (od greckiego topos) oznaczało miejsce, problem jednak stanowił przedrostek „u”, jednakże cały ten termin oznaczał miejsce, którego nie ma, kraj nieistniejący.
Określenie to także pochodzi od tytułu łacińskiego dzieła Tomasza More`a, wydanego w 1516 r., w którym został przedstawiony projekt idealnego społeczeństwa zorganizowanego na fikcyjnej wyspie Utopia. Obywatele takiego państwa żyją w szczęściu, radośnie pracując dla całej społeczności. Motyw utopii dotyczy odwiecznego poszukiwania przez człowieka idealnego miejsca, w którym mógłby żyć i przebywać. Zależnie od epoki literackiej utopie umiejscawiane były w różnych przestrzeniach. Może to być przestrzeń dzikiej natury, lub przestrzeń miasta, a nawet całego państwa. W tych dwóch ostatnich przypadkach istotne jest działanie człowieka, polegające na nadaniu odpowiedniego ustroju, czy też porządku społecznego. Tak czy inaczej w każdym przypadku celem istnienia utopii jest to, aby żyjący w niej ludzie byli szczęśliwi. Odwołując się do wybranych utworów literackich postaram się omówić różnorodne sposoby prezentacji utopii przez pisarzy na przestrzeni wieków.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 -
Motyw utopii i antyutopii
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim
Spis treści
- Motyw utopii i antyutopii - wprowadzenie
- Motyw utopii i antyutopii w literaturze i filmie
- Motyw utopii i antyutopii - tematy wypracowań
- Motyw utopii i antyutopii - propozycje wstępu
- Motyw utopii i antyutopii - propozycje zakończenia
- Motyw utopii i antyutopii - literatura podmiotowa
- Motyw utopii i antyutopii - literatura przedmiotowa
• Ryszard Handke, Utopia, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. Rafała Łąkowskiego, t. 2, s. 533-534.
UTOPIA – utwór literacki o charakterze fantastyczno-dydaktycznym, kreślący wizję idealnego społeczeństwa, organizmu państwowego itp. Nazwa pochodzi od tytułu dzieła angielskiego humanisty Tomasza More`a, który gatunek ten zapoczątkował opisując wymyślony przez siebie idealny ustrój społeczny na fantastycznej wyspie Utopii (z greckiego ou topos – miejsce, którego nie ma). Świat przedstawiony w utopii jest rodzajem repliki na niedoskonałość rzeczywistości realnej, a zarazem dyrektywą jej naprawy zgodnie z przedstawionymi wzorcami idealnych rozwiązań. Wzorce takie konstruowali F. Bacon w Nowej Atlantydzie, T. Campanella w Mieście słońca, w czasach współczesnych H.G. Wells (Ludzie jak bogowie). W polskiej literaturze renesansowej elementy utopii są dostrzegane w reformatorskich dziełach J. Ostroga i A. Frycza-Modrzewskiego; wyraźnie zaś wystepują w okresie oświecenia (wyspa Nipu w Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach I. Krasickiego).
Charakterystyczna dla utopii jest lokalizacja w miejscu i w czasie odległym od sfery czytelniczego doświadczenia – na nieodkrytych lądach, tajemniczych wyspach, w dalekiej przyszłości, w przestrzeni pozaziemskiej przy jednoczesnym stosowaniu realistycznej techniki narracyjno-fabularnej (np. stylizacja na dokument), co ma uwierzytelnić prawdopodobieństwo fantastycznej wizji. W Wojciechu Zdarzyńskim M. Krajewskiego utopijny lud Sielan umieszczony został na Księżycu, rodem z utopii są także niektóre elementy trylogii J. Żuławskiego Na srebrnym globie. Tu wszakże mamy już do czynienia ze swoistą antyutopią (klasyczny przykład: Nowy wspaniały świat A. Huxleya), czyli pesymistycznym przewartościowaniem optymistycznych ideałów dawnej utopii, a nawet ich parodystycznym wyszydzeniem. Utopijne perspektywy fantastycznych wynalazków wykorzystał m. in. S. Żeromski w Przedwiośniu („szklane domy”) i Róży („Ogień Dana”).
• Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2000.
Kopaliński wyróżnia następujące znaczenia słowa utopia:
- niezmiernie odległe miejsce (okolica, wyspa, kraj itd.) stworzone w wyobraźni;
- państwo idealne, zwłaszcza w dziedzinie praw, rządów i stosunków społecznych;
- mrzonka, plan pomysł wzniosły, ale utopijny, nieżyciowy, nierealny, niezniszczalny, fantastyczny.
Jako źródłosłów podaje: tytuł dzieła (1516) Thomasa More`a; gr. ou "nie"; topos – miejsce.
Poniżej znajdują się przykładowe wersje wstępów do określonych tematów:
A. Utopie i antyutopie – sposoby kreowania motywu w wybranych utworach literackich. Omów na wybranych przykładach.
Przykład wstępu:
Na przestrzeni dziejów literatura wykreowała różne rodzaje utopii i antyutopii. Zadaniem i celem mojej prezentacji jest próba określenia ich funkcji oraz ukazanie świata przedstawionego w obu tych gatunkach literatury dydaktycznej. Swój wywód rozpocznę od wyjaśnienia kluczowych terminów. Pojęcie utopii wywodzi się z języka greckiego i oznacza dosłownie tyle co „miejsce, którego nie ma”. Po raz pierwszy określenia tego użył Tomasz Morus, w swoim dziele pt. „Prawdziwie złota książeczka o najlepszym urządzeniu Rzeczypospolitej i o nowej wyspie Utopii”. Miało to miejsce w roku 1516. Najkrócej rzecz ujmując jest to gatunek literatury fantastycznej, który ukazuje wyidealizowaną wizję organizacji społecznej, ludzi, którzy wyzbyli się wojen, przemocy oraz szeroko pojętego zła, w imię wspólnego dobra i szczęścia. Ich życie opiera się natomiast na zasadach równości i sprawiedliwości społecznej. Nie da się ukryć,ze wizja ta kontrastuje z rzeczywistością, znaną czytelnikowi z autopsji.
Swoistą opozycją dla utopii jest antyutopia, zwana również utopią negatywną. Przedstawia ona bowiem wizję organizacji społecznej, w której prawa jednostki są stale ograniczone przez władzę. To destrukcyjny świat, w którym człowiek egzystuje w ciągłej obawie o życie, a nadrzędną, wręcz priorytetową metodą sprawowania władzy jest terror. Zdehumanizowani przywódcy zamieniają ludzką egzystencję w gehennę. Bardzo często antyutopie obnażają zasady funkcjonowania systemów totalitarnych.
B. Motyw utopii w literaturze i jego funkcje w utworze. Omów zagadnienie na podstawie wybranych przykładów z różnych epok.
Przykład wstępu:
Człowiek od zawsze marzył o szczęściu, dlatego pragnął znaleźć się w krainie dobra, w której mógłby spędzić spokojne życie bez trosk i lęków. Na skutek tęsknoty za urządzeniem świata idealnego, w którym wszyscy są równi, powstała utopia. Skąd wzięło się słowo „utopia”?, otóż „Topia” (od greckiego topos) oznaczało miejsce, problem jednak stanowił przedrostek „u”, jednakże cały ten termin oznaczał miejsce, którego nie ma, kraj nieistniejący.
Określenie to także pochodzi od tytułu łacińskiego dzieła Tomasza More`a, wydanego w 1516 r., w którym został przedstawiony projekt idealnego społeczeństwa zorganizowanego na fikcyjnej wyspie Utopia. Obywatele takiego państwa żyją w szczęściu, radośnie pracując dla całej społeczności. Motyw utopii dotyczy odwiecznego poszukiwania przez człowieka idealnego miejsca, w którym mógłby żyć i przebywać. Zależnie od epoki literackiej utopie umiejscawiane były w różnych przestrzeniach. Może to być przestrzeń dzikiej natury, lub przestrzeń miasta, a nawet całego państwa. W tych dwóch ostatnich przypadkach istotne jest działanie człowieka, polegające na nadaniu odpowiedniego ustroju, czy też porządku społecznego. Tak czy inaczej w każdym przypadku celem istnienia utopii jest to, aby żyjący w niej ludzie byli szczęśliwi. Odwołując się do wybranych utworów literackich postaram się omówić różnorodne sposoby prezentacji utopii przez pisarzy na przestrzeni wieków.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 -