Jesteś w:
Motyw utopii i antyutopii
Motywy utopii i antyutopii są trudne do rozróżnienia. To, czy dana wizja jest utopią, czy antyutopią, zależy od intencji autorskiej, czasami trudnej do odczytania. Dlatego przy omawianiu utopii warto uwzględnić także pewne wizje antyutopijne, a przy temacie antyutopii wyjść od utopii jako pierwowzoru gatunku antyutopii.
Utopia oznacza z greckiego miejsce, którego nie ma. Jest to słowo stworzone przez Tomasza More`a, autora pierwszej utopii w literaturze. Definicji terminu jest wiele, jedna z nich określa utopię jako gatunek literacki, prezentujący obraz państwa i społeczeństwa idealnego, skontrastowany z tym, który istnieje w rzeczywistości. Jest to wizja wolnego, równego, idealnego społeczeństwa, która dalece odbiega od rzeczywistości i panujących stosunków społecznych, nie mając możliwości zaistnieć.
Antyutopia jest krytyką utopii, przedstawia wizję świata pełnego nierówności, rywalizacji o władzę, chęci zysku, poniżania słabszych. W literaturze bywa utworem satyrycznym, ośmieszającym bądź parodiującym dzieła pisarzy utopijnych, przedstawiającym świat totalitarny, dążący do samozniszczenia.
W literaturze przedmiotu pojawia się także pojęcie dystonii. O ile antyutopia oznacza krytykę utopii, satyrę rzeczywistości utopijnej, o tyle dystopia jest po prostu wizją społeczeństwa totalitarnego, zdążającego ku zagładzie. W niniejszej pracy nie dokonujemy rozróżnienia między antyutopią i dystopią.
Granica między pojęciem utopii i antyutopii jest także płynna, często zależy od intencji autora – może on albo przedstawiać daną idealną rzeczywistość, państwo jako wzór, albo tę rzeczywistość ośmieszać. Ze względu na płynność tej granicy nie da się jednoznacznie oddzielić obu motywów. W niniejszej pracy część utworów można by zaklasyfikować zarówno do jednego, jak i do drugiego motywu, podobnie ma się z bibliografią przedmiotową. Dlatego jeśli opracowujesz któryś z motywów, przejrzyj nie tylko opracowanie jednego z nich, ale całą pracę.
Ze względu na ogrom literatury podmiotowej i przedmiotowej związanej z tym tematem część pozycji jest omówiona skrótowo, część nie jest omówiona w ogóle – są jedynie podane jako możliwe do omówienia w przypadku prezentacji dotyczącej motywu utopii i antyutopii.
• Platon, „Państwo” - prekursorem utopii jest dzieło Tomasza More`a, ale wątki utopijne możemy znaleźć już w Państwie Platona. Filozof przedstawia w swoim dialogu klasyfikację ustrojów ukazującą wyłanianie się kolejnych form jako proces stopniowej degeneracji ustroju idealnego opartego o zasadę maksymalnej jedności i prostoty. W takim ujęciu demokracja, którą cechował największy stopień wewnętrznego zróżnicowania, znalazła się na przedostatnim szczeblu hierarchicznej drabiny, za timokracją (rządami ludzi mężnych) i oligarchią - gorsza od niej była już tylko tyrania. Ostatecznym stanowiskiem Platona w kwestii dobrze zorganizowanego państwa jest ustrój mieszany łączący demokratyczny postulat wolności z wymaganiami rozumu - oryginalna i kontrowersyjna, ale jednak niewątpliwie jakaś z form demokratycznego państwa prawa.
• Tomasz More (Morus), „Utopia” - Dokładny tytuł dzieła brzmi: Prawdziwie złota książeczka, równie pożyteczna, jak dowcipna, o najlepszym urządzeniu republiki i o nowej wyspie Utopii. Utwór powstał w 1516 i z niego właśnie wywodzi się termin utopia – neologizm utworzony przez Tomasza More`a. Utwór składa się z dwóch części. Pierwsza to dialog autora i jego przyjaciela, Petera Gilesa, ze spotkanym przypadkowo podróżnikiem, Hythlodayem, będący dyskusją na tematy aktualne. Opisany jest w niej współczesny świat, pełen zła i nieprawości. Druga część zawiera opis doskonałej krainy – wyspy Utopii, na której ów Hythloday przebywał, dostawszy się tam jako rozbitek. Utopia jest miejscem z natury bezpiecznym. Pierwotnie wyspa nazywała się Abraksa, swoją obecną nazwę ma od imienia księcia Utopusa. On to opanował ów kraj i wyprowadził go z dzikości do kultury. Utopia zawiera 54 miasta, niedaleko od siebie położone. Są one bardzo do siebie podobne, co niweczy wszelką zazdrość i spory. Stolicą Utopii jest Amaurotum. Utopianie zajmują się głównie rolą, ziemia uprawna jest rozdzielona dla każdego miasta po równo. Mieszkańcy nie uważają ziemi za swoją własność, czują się bardziej jej dzierżawcami, przez co nie potrzebują rozszerzać swoich posiadłości i nie ma między nimi konfliktów. Wszyscy Utopianie pracują, nieróbstwo jest tam tępione. W Utopii nie ma tyranii, panuje demokracja, urzędnicy są wybierani przez zespoły złożone z 30 rodzin. Spory są rozstrzygane bardzo szybko.
• Wszyscy mieszkańcy utopii ubierają się i jedzą to samo, wszyscy są obeznani z rzemiosłem. Ludzie się kształcą, a na stanowiska państwowe powołuje się tylko ludzi wykształconych. W Utopii panuje całkowita wolność, nie ma żadnego przymusu, każdy działa swobodnie. Państwo jest tam pewnego rodzaju wielką rodziną. Wszyscy pamiętają o swej wspólnocie, dzięki czemu nikt nie jest biedny. Nie ma własności prywatnej. Utopianie lekceważą złoto, gdyż ich zdaniem jest nieużyteczne, dla nich jest oznaką ludzi bezecnych. Szlachetne kamienie zebrane na brzegu morza zaś są zabawką dla dzieci.
• Utopianie nie słyszeli nic o europejskich filozofach i uczonych, ale osiągnęli to samo, co my, albo i więcej. Są ludźmi religijnymi, uznają nieśmiertelność duszy i uważają, że jest ona z łaski Boga stworzona do szczęścia. Pragnienie zaszczytów i chęć bycia lepszym uznają za głupotę. Rozkosze, przyjemności, dzielą na dobre i złe, starają się czerpać korzyści z tych dobrych. W Utopii More`a zostało zaprezentowane państwo oraz społeczeństwo idealne, doskonałe, gwarantujące szczęście wszystkim jego członkom. Fabuła utworu jest nikła, ponieważ spełnia służebną rolę wobec tematyki. Postaci są ukształtowane statycznie, są potrzebne autorowi głównie jako partnerzy dialogu albo narratorzy. Utopia jest dziełem dydaktycznym, konfrontuje dwa ukazane światy – realny z części I i fantastyczny z II. Świat fantastyczny stanowi wymarzony ideał społeczny, świat realny jest pełen zła i niesprawiedliwości.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 -
Motyw utopii i antyutopii
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim
Spis treści
- Motyw utopii i antyutopii - wprowadzenie
- Motyw utopii i antyutopii w literaturze i filmie
- Motyw utopii i antyutopii - tematy wypracowań
- Motyw utopii i antyutopii - propozycje wstępu
- Motyw utopii i antyutopii - propozycje zakończenia
- Motyw utopii i antyutopii - literatura podmiotowa
- Motyw utopii i antyutopii - literatura przedmiotowa
Motyw utopii i antyutopii - wprowadzenie
Motywy utopii i antyutopii są trudne do rozróżnienia. To, czy dana wizja jest utopią, czy antyutopią, zależy od intencji autorskiej, czasami trudnej do odczytania. Dlatego przy omawianiu utopii warto uwzględnić także pewne wizje antyutopijne, a przy temacie antyutopii wyjść od utopii jako pierwowzoru gatunku antyutopii.
Utopia oznacza z greckiego miejsce, którego nie ma. Jest to słowo stworzone przez Tomasza More`a, autora pierwszej utopii w literaturze. Definicji terminu jest wiele, jedna z nich określa utopię jako gatunek literacki, prezentujący obraz państwa i społeczeństwa idealnego, skontrastowany z tym, który istnieje w rzeczywistości. Jest to wizja wolnego, równego, idealnego społeczeństwa, która dalece odbiega od rzeczywistości i panujących stosunków społecznych, nie mając możliwości zaistnieć.
Antyutopia jest krytyką utopii, przedstawia wizję świata pełnego nierówności, rywalizacji o władzę, chęci zysku, poniżania słabszych. W literaturze bywa utworem satyrycznym, ośmieszającym bądź parodiującym dzieła pisarzy utopijnych, przedstawiającym świat totalitarny, dążący do samozniszczenia.
W literaturze przedmiotu pojawia się także pojęcie dystonii. O ile antyutopia oznacza krytykę utopii, satyrę rzeczywistości utopijnej, o tyle dystopia jest po prostu wizją społeczeństwa totalitarnego, zdążającego ku zagładzie. W niniejszej pracy nie dokonujemy rozróżnienia między antyutopią i dystopią.
Granica między pojęciem utopii i antyutopii jest także płynna, często zależy od intencji autora – może on albo przedstawiać daną idealną rzeczywistość, państwo jako wzór, albo tę rzeczywistość ośmieszać. Ze względu na płynność tej granicy nie da się jednoznacznie oddzielić obu motywów. W niniejszej pracy część utworów można by zaklasyfikować zarówno do jednego, jak i do drugiego motywu, podobnie ma się z bibliografią przedmiotową. Dlatego jeśli opracowujesz któryś z motywów, przejrzyj nie tylko opracowanie jednego z nich, ale całą pracę.
Ze względu na ogrom literatury podmiotowej i przedmiotowej związanej z tym tematem część pozycji jest omówiona skrótowo, część nie jest omówiona w ogóle – są jedynie podane jako możliwe do omówienia w przypadku prezentacji dotyczącej motywu utopii i antyutopii.
Motyw utopii i antyutopii w literaturze i filmie
• Platon, „Państwo” - prekursorem utopii jest dzieło Tomasza More`a, ale wątki utopijne możemy znaleźć już w Państwie Platona. Filozof przedstawia w swoim dialogu klasyfikację ustrojów ukazującą wyłanianie się kolejnych form jako proces stopniowej degeneracji ustroju idealnego opartego o zasadę maksymalnej jedności i prostoty. W takim ujęciu demokracja, którą cechował największy stopień wewnętrznego zróżnicowania, znalazła się na przedostatnim szczeblu hierarchicznej drabiny, za timokracją (rządami ludzi mężnych) i oligarchią - gorsza od niej była już tylko tyrania. Ostatecznym stanowiskiem Platona w kwestii dobrze zorganizowanego państwa jest ustrój mieszany łączący demokratyczny postulat wolności z wymaganiami rozumu - oryginalna i kontrowersyjna, ale jednak niewątpliwie jakaś z form demokratycznego państwa prawa.
• Tomasz More (Morus), „Utopia” - Dokładny tytuł dzieła brzmi: Prawdziwie złota książeczka, równie pożyteczna, jak dowcipna, o najlepszym urządzeniu republiki i o nowej wyspie Utopii. Utwór powstał w 1516 i z niego właśnie wywodzi się termin utopia – neologizm utworzony przez Tomasza More`a. Utwór składa się z dwóch części. Pierwsza to dialog autora i jego przyjaciela, Petera Gilesa, ze spotkanym przypadkowo podróżnikiem, Hythlodayem, będący dyskusją na tematy aktualne. Opisany jest w niej współczesny świat, pełen zła i nieprawości. Druga część zawiera opis doskonałej krainy – wyspy Utopii, na której ów Hythloday przebywał, dostawszy się tam jako rozbitek. Utopia jest miejscem z natury bezpiecznym. Pierwotnie wyspa nazywała się Abraksa, swoją obecną nazwę ma od imienia księcia Utopusa. On to opanował ów kraj i wyprowadził go z dzikości do kultury. Utopia zawiera 54 miasta, niedaleko od siebie położone. Są one bardzo do siebie podobne, co niweczy wszelką zazdrość i spory. Stolicą Utopii jest Amaurotum. Utopianie zajmują się głównie rolą, ziemia uprawna jest rozdzielona dla każdego miasta po równo. Mieszkańcy nie uważają ziemi za swoją własność, czują się bardziej jej dzierżawcami, przez co nie potrzebują rozszerzać swoich posiadłości i nie ma między nimi konfliktów. Wszyscy Utopianie pracują, nieróbstwo jest tam tępione. W Utopii nie ma tyranii, panuje demokracja, urzędnicy są wybierani przez zespoły złożone z 30 rodzin. Spory są rozstrzygane bardzo szybko.
• Wszyscy mieszkańcy utopii ubierają się i jedzą to samo, wszyscy są obeznani z rzemiosłem. Ludzie się kształcą, a na stanowiska państwowe powołuje się tylko ludzi wykształconych. W Utopii panuje całkowita wolność, nie ma żadnego przymusu, każdy działa swobodnie. Państwo jest tam pewnego rodzaju wielką rodziną. Wszyscy pamiętają o swej wspólnocie, dzięki czemu nikt nie jest biedny. Nie ma własności prywatnej. Utopianie lekceważą złoto, gdyż ich zdaniem jest nieużyteczne, dla nich jest oznaką ludzi bezecnych. Szlachetne kamienie zebrane na brzegu morza zaś są zabawką dla dzieci.
• Utopianie nie słyszeli nic o europejskich filozofach i uczonych, ale osiągnęli to samo, co my, albo i więcej. Są ludźmi religijnymi, uznają nieśmiertelność duszy i uważają, że jest ona z łaski Boga stworzona do szczęścia. Pragnienie zaszczytów i chęć bycia lepszym uznają za głupotę. Rozkosze, przyjemności, dzielą na dobre i złe, starają się czerpać korzyści z tych dobrych. W Utopii More`a zostało zaprezentowane państwo oraz społeczeństwo idealne, doskonałe, gwarantujące szczęście wszystkim jego członkom. Fabuła utworu jest nikła, ponieważ spełnia służebną rolę wobec tematyki. Postaci są ukształtowane statycznie, są potrzebne autorowi głównie jako partnerzy dialogu albo narratorzy. Utopia jest dziełem dydaktycznym, konfrontuje dwa ukazane światy – realny z części I i fantastyczny z II. Świat fantastyczny stanowi wymarzony ideał społeczny, świat realny jest pełen zła i niesprawiedliwości.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 -