Jesteś w:
Motyw winy i kary
Wina i kara to motyw uniwersalny i ponadczasowy. Jest to topos, do którego nawiązują twórcy różnych epok, od czasów najdawniejszych, aż po współczesność. W literaturze postaci winowajców istniały od zawsze - zawsze też z podjęciem tego tematu wiązało się choćby napomknięcie o karze dla zbrodniarza. Według kodeksów moralno - etycznych i prawnych, naturalną konsekwencją popełnienia niegodziwego czynu jest poniesienie odpowiedzialności. Przykładem starożytnego prawodawstwa może być bardzo surowy kodeks Hammurabiego i znany cytat: „oko za oko, ząb za ząb”.
Czy literatura ma za zadanie wyłącznie przedstawić losy winowajcy? Na pewno nie. Pisarz nie tylko opisuje temat, ale zastanawia się nad przyczyną popełnienia zła, czyli motywami zbrodni, nad okolicznościami zdarzeń, a nader często - nad analizą psychiki złoczyńcy. Z pojęciem kary zawsze wiąże się pojęcie odpowiedzialności. Według słownika winą nazywamy: „wykroczenie, występek, grzech, przyczynienie się do czegoś złego”. Jednocześnie możemy pojmować ją jako odpowiedzialność za dany czyn. Karą natomiast to: „środek represyjny lub wychowawczy stosowany względem osób, które popełniły przestępstwo lub naruszyły normalny moralne bądź obyczajowe”.
Współcześnie człowiek jest uważany za niewinnego dopóki nie udowodni mu się winy. Skutek takiego podejścia do problemu jest taki, że czasami przestępcy mający sprytnych adwokatów oraz pieniądze mogą uniknąć kary z przyczyn proceduralnych. Prawo zostało bardzo rozbudowane i ludzie niejednokrotnie popełniają wykroczenia przeciw niemu nieświadomie. Spotyka ich wówczas nieoczekiwana, choć przewidziana prawem kara. Nieznajomość prawa nie zwalnia, bowiem od kary.
• Biblia - Pierwszymi grzesznikami byli Adam i Ewa - sprawcy grzechu pierworodnego. Bóg dał prarodzicom raj i pozwolił jeść owoce z wszystkich drzew, z wyjątkiem Drzewa Poznania Dobra i Zła. Szatan, wcieliwszy się w postać węża, namówił jednak Ewę na zerwanie jabłka. Ta ugryzła owoc, po czym dała go Adamowi. Kara była okrutna: oboje zostali wygnani z raju i stracili życie wieczne. Omawiając problem, nie możemy pominąć motywów postępowania pierwszych ludzi. Mieli oni w raju wszystko - byli szczęśliwi, mogli żyć wiecznie w przyjaźni z wszelkimi stworzeniami, złamali jednak prawo i spotkała ich sprawiedliwa boska kara.
• Bóg rozkazał Kainowi i Ablowi, synom Adama i Ewy, przynieść w ofierze baranka. Kain postanowił nieco zmodyfikować dar ofiarny i dołożył jeszcze owoce. Bogu nie spodobał się jego pomysł i pochwalił posłusznego Abla. Kain zapałał nienawiścią do brata i zabił go. Ujrzał go Stwórca i potępił mężczyznę za ten niegodny czyn. Od tej pory Kain miał tułać się po świecie, cierpiąc głód i biedę, a każdy, kto go ujrzał, miał rozpoznać w nim zabójcę własnego brata z powodu znamienia, jakie Bóg wypalił na jego czole.
• Historię Noego odnajdziemy w Starym Testamencie w Księdze Rodzaju. Opowieść rozpoczyna się postanowieniem Stwórcy, aby zesłać na ziemię zagładę. Zmusiło Go do tego postępowanie ludzi, które spowodowało, że Bóg pożałował ich stworzenie, dlatego decyduje się na wytępienie wszelkiego życia na ziemi. Autorzy biblijni nie mają żadnej wątpliwości co było przyczyną potopu. Katastrofę na ludzi ściągnęła ich własna niegodziwość i gwałty. Bóg wybiera dla nich karę najstraszliwszą z możliwych- nie mógł pozostać obojętny na mnogość popełnianych przez nich grzechów. To właśnie zasięg, siła destrukcyjna potopu, który miał ogarnąć całą ziemię wraz z wszelkim stworzeniem, odpowiada w sensie moralnym zasięgowi zepsucia moralnego. Pośród świata wyzbytego z wszelkich wartości Bóg nagrodził osobę całkowicie niewinną i zupełnie mu posłuszną- Noego. Bóg nie ukarał Noego, wręcz odwrotnie, zachował życie jego i jego rodziny, a także zawarł z nim przymierze. Niewinność więc nie została ukarana.
• Ludzkość po potopie znowu coraz bardziej oddalała się od Boga. Gigantyczna budowla – Wieża Babel - jest ucieleśnieniem tych niezdrowych dążeń. Karą za pychę jest rosnące nieporozumienie między narodami. Bóg wymierzając im karę pomieszał wszystkim języki i rozproszył po całym świecie.
• Judasz, bohater Nowego Testamentu, po zdradzie Chrystusa, widząc skutki swojego postępowania, wiesza się gryziony przez wyrzuty sumienia. Jest to bodaj pierwszy przypadek w literaturze, gdy grzesznik z własnej woli sam wymierza sobie karę. Kierując się tylko i wyłącznie literaturą można byłoby zaryzykować tezę, iż wraz z Chrystusem pojawiło się sumienie ludzkie.
• Mitologia - Helleńscy bogowie byli nierzadko okrutniejsi niż Bóg Hebrajczyków - ich wyroki bywały niesprawiedliwe, kierowane gwałtownymi uczuciami, osobistymi urazami czy najmniejszym kaprysem. Mitycznym bohaterem, który - według podania - po dziś dzień odbywa swą karę - jest Syzyf. Został on ukarany za ujawnienie tajemnic Zeusa i próbę oszustwa. Postać ta długo cieszyła się przyjaźnią olimpijskich bogów. Nie okazał się jednak lojalny, ponieważ nie tylko kradł ambrozję, ale i plotkował na tematy zasłyszane na Olimpie. Kiedy zdradził tajemnicę Zeusa, ten - znany bardziej jako gniewny i mściwy imperator niż dobrotliwy ojciec - nakazał Tanatosowi (bożkowi śmierci) zabić go. Sprytny ziemianin uwięził jednak Tanatosa. Po jakimś czasie Zeus przypomniał sobie jednak o Syzyfie i nałożył na niego jeszcze straszliwszą karę. Miał on wtaczać pod górę ogromny głaz. Kiedy jednak jest już u szczytu - kamień spada. W ten sposób paca nigdy się nie kończy. Syzyf niewątpliwie zawinił; kara była jednak niewspółmierna do rozmiaru winy. Stanowiła raczej potwierdzenie tego, jak mściwi i okrutni są mityczni greccy bogowie.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 -
Motyw winy i kary
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskimMotyw winy i kary - wprowadzenie
Wina i kara to motyw uniwersalny i ponadczasowy. Jest to topos, do którego nawiązują twórcy różnych epok, od czasów najdawniejszych, aż po współczesność. W literaturze postaci winowajców istniały od zawsze - zawsze też z podjęciem tego tematu wiązało się choćby napomknięcie o karze dla zbrodniarza. Według kodeksów moralno - etycznych i prawnych, naturalną konsekwencją popełnienia niegodziwego czynu jest poniesienie odpowiedzialności. Przykładem starożytnego prawodawstwa może być bardzo surowy kodeks Hammurabiego i znany cytat: „oko za oko, ząb za ząb”.
Czy literatura ma za zadanie wyłącznie przedstawić losy winowajcy? Na pewno nie. Pisarz nie tylko opisuje temat, ale zastanawia się nad przyczyną popełnienia zła, czyli motywami zbrodni, nad okolicznościami zdarzeń, a nader często - nad analizą psychiki złoczyńcy. Z pojęciem kary zawsze wiąże się pojęcie odpowiedzialności. Według słownika winą nazywamy: „wykroczenie, występek, grzech, przyczynienie się do czegoś złego”. Jednocześnie możemy pojmować ją jako odpowiedzialność za dany czyn. Karą natomiast to: „środek represyjny lub wychowawczy stosowany względem osób, które popełniły przestępstwo lub naruszyły normalny moralne bądź obyczajowe”.
Współcześnie człowiek jest uważany za niewinnego dopóki nie udowodni mu się winy. Skutek takiego podejścia do problemu jest taki, że czasami przestępcy mający sprytnych adwokatów oraz pieniądze mogą uniknąć kary z przyczyn proceduralnych. Prawo zostało bardzo rozbudowane i ludzie niejednokrotnie popełniają wykroczenia przeciw niemu nieświadomie. Spotyka ich wówczas nieoczekiwana, choć przewidziana prawem kara. Nieznajomość prawa nie zwalnia, bowiem od kary.
Motyw winy i kary w literaturze
• Biblia - Pierwszymi grzesznikami byli Adam i Ewa - sprawcy grzechu pierworodnego. Bóg dał prarodzicom raj i pozwolił jeść owoce z wszystkich drzew, z wyjątkiem Drzewa Poznania Dobra i Zła. Szatan, wcieliwszy się w postać węża, namówił jednak Ewę na zerwanie jabłka. Ta ugryzła owoc, po czym dała go Adamowi. Kara była okrutna: oboje zostali wygnani z raju i stracili życie wieczne. Omawiając problem, nie możemy pominąć motywów postępowania pierwszych ludzi. Mieli oni w raju wszystko - byli szczęśliwi, mogli żyć wiecznie w przyjaźni z wszelkimi stworzeniami, złamali jednak prawo i spotkała ich sprawiedliwa boska kara.
• Bóg rozkazał Kainowi i Ablowi, synom Adama i Ewy, przynieść w ofierze baranka. Kain postanowił nieco zmodyfikować dar ofiarny i dołożył jeszcze owoce. Bogu nie spodobał się jego pomysł i pochwalił posłusznego Abla. Kain zapałał nienawiścią do brata i zabił go. Ujrzał go Stwórca i potępił mężczyznę za ten niegodny czyn. Od tej pory Kain miał tułać się po świecie, cierpiąc głód i biedę, a każdy, kto go ujrzał, miał rozpoznać w nim zabójcę własnego brata z powodu znamienia, jakie Bóg wypalił na jego czole.
• Historię Noego odnajdziemy w Starym Testamencie w Księdze Rodzaju. Opowieść rozpoczyna się postanowieniem Stwórcy, aby zesłać na ziemię zagładę. Zmusiło Go do tego postępowanie ludzi, które spowodowało, że Bóg pożałował ich stworzenie, dlatego decyduje się na wytępienie wszelkiego życia na ziemi. Autorzy biblijni nie mają żadnej wątpliwości co było przyczyną potopu. Katastrofę na ludzi ściągnęła ich własna niegodziwość i gwałty. Bóg wybiera dla nich karę najstraszliwszą z możliwych- nie mógł pozostać obojętny na mnogość popełnianych przez nich grzechów. To właśnie zasięg, siła destrukcyjna potopu, który miał ogarnąć całą ziemię wraz z wszelkim stworzeniem, odpowiada w sensie moralnym zasięgowi zepsucia moralnego. Pośród świata wyzbytego z wszelkich wartości Bóg nagrodził osobę całkowicie niewinną i zupełnie mu posłuszną- Noego. Bóg nie ukarał Noego, wręcz odwrotnie, zachował życie jego i jego rodziny, a także zawarł z nim przymierze. Niewinność więc nie została ukarana.
• Ludzkość po potopie znowu coraz bardziej oddalała się od Boga. Gigantyczna budowla – Wieża Babel - jest ucieleśnieniem tych niezdrowych dążeń. Karą za pychę jest rosnące nieporozumienie między narodami. Bóg wymierzając im karę pomieszał wszystkim języki i rozproszył po całym świecie.
• Judasz, bohater Nowego Testamentu, po zdradzie Chrystusa, widząc skutki swojego postępowania, wiesza się gryziony przez wyrzuty sumienia. Jest to bodaj pierwszy przypadek w literaturze, gdy grzesznik z własnej woli sam wymierza sobie karę. Kierując się tylko i wyłącznie literaturą można byłoby zaryzykować tezę, iż wraz z Chrystusem pojawiło się sumienie ludzkie.
• Mitologia - Helleńscy bogowie byli nierzadko okrutniejsi niż Bóg Hebrajczyków - ich wyroki bywały niesprawiedliwe, kierowane gwałtownymi uczuciami, osobistymi urazami czy najmniejszym kaprysem. Mitycznym bohaterem, który - według podania - po dziś dzień odbywa swą karę - jest Syzyf. Został on ukarany za ujawnienie tajemnic Zeusa i próbę oszustwa. Postać ta długo cieszyła się przyjaźnią olimpijskich bogów. Nie okazał się jednak lojalny, ponieważ nie tylko kradł ambrozję, ale i plotkował na tematy zasłyszane na Olimpie. Kiedy zdradził tajemnicę Zeusa, ten - znany bardziej jako gniewny i mściwy imperator niż dobrotliwy ojciec - nakazał Tanatosowi (bożkowi śmierci) zabić go. Sprytny ziemianin uwięził jednak Tanatosa. Po jakimś czasie Zeus przypomniał sobie jednak o Syzyfie i nałożył na niego jeszcze straszliwszą karę. Miał on wtaczać pod górę ogromny głaz. Kiedy jednak jest już u szczytu - kamień spada. W ten sposób paca nigdy się nie kończy. Syzyf niewątpliwie zawinił; kara była jednak niewspółmierna do rozmiaru winy. Stanowiła raczej potwierdzenie tego, jak mściwi i okrutni są mityczni greccy bogowie.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 -