Jesteś w: Motyw zjaw, duchów, upiorów

Motyw zjaw, duchów, upiorów

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim


• Pisarze świadomie wykorzystują istnienie w ludzkiej świadomości istot i zjawisk fantastycznych – najważniejsze będzie ukazanie celowego wykorzystania motywu duchów i zjaw przez autora.

• Istoty pozaziemskie stanowią najczęściej symbole, lecz czasem też są równoprawnymi bohaterami utworów w zależności od funkcji jaką pełnią w utworze – w tym temacie należy z jednej strony ukazać symboliczne wykorzystanie widm (np. w „Weselu”) oraz ukazać upiory będące samodzielnymi bohaterami (np. Gustaw z IV części „Dziadów”) .

• Duchy i demony są obecne w kulturze pierwotnej każdych ludów. Nic dziwnego, że skorzystała z tych motywów sztuka, z jednej strony zainspirowana nadnaturalnymi postaciami, z drugiej popularyzująca metafizyczne zjawiska i postacie – w niniejszej pracy należy przywiązać szczególną uwagę do dwóch aspektów występowania fantastycznych postaci – z jednej strony jako inspiracji dla artystów (np. wierzenia ludowe w „Balladach i romansach” Mickiewicza), z drugiej jako popularyzację wierzeń w istoty pozaziemskie.

• Zainteresowanie ludzi światem nadprzyrodzonym nie mogło pozostać bez oddźwięku w literaturze, która podatna była na wpływy ludowe – w tej pracy ciężar wywodu powinien spocząć na ludowych korzeniach wiary w nadprzyrodzony świat.

Motyw zjaw, duchów, upiorów - propozycja wstępów


We wstępie możemy odwołać się do definicji świata irracjonalnego, metafizyki lub scharakteryzować poszczególne rodzaje widm np.:

Według „Słownika mitów i tradycji” Władysława Kopalińskiego zjawy to istoty nierealne, pochodzące przeważnie z zaświatów, stanowiące czasami element świata rzeczywistego. Duchy określane były na początku jako oddech, tchnienie, czyli właściwość odróżniającą człowieka żywego od nieboszczyka. Upiory natomiast to widma ludzi zmarłych błąkające się po świecie i nawiedzające ludzi. Kojarzone są często z siłami zła.

Innym sposobem będzie odwołanie się do sfery metafizyki lub natury ludzkiej, w której leży wiara w życie pozazmysłowe.

Wiara w funkcjonowanie świata pozazmysłowego istnieje tak długo jak sam człowiek. Istoty nierealne - zjawy, duchy, upiory - towarzyszyły mu od zawsze. Na początku dzięki ich istnieniu człowiek tłumaczył sobie zjawiska niezrozumiałe w otaczającym go świecie. W Europie wiara w istoty nierealne zanikła już w XVIII wieku, ale opowieści o nich mają jeszcze krzepki żywot wszędzie, gdziekolwiek żyją podania ludowe. Zainteresowanie ludzi światem nadprzyrodzonym nie mogło pozostać bez oddźwięku w literaturze, która podatna była na wpływy ludowe.

A. Istoty i zjawiska nadprzyrodzone. Na wybranych przykładach omów funkcje, jakie pełnią w literaturze.

Przykład wstępu:

Człowiek od zarania dziejów toczy wewnętrzny bój między swą cielesnością a duchowością. I ta dwoista natura ludzi powoduje, że ciągle poszukujemy szczęścia, mamy różne marzenia, pragnienia, ale też odczuwamy cierpienie, boimy się wielu rzeczy. Najbardziej jednak pociąga to, co nieznane, tajemnicze, niewytłumaczalne. Dlatego często ludzie podejmują się próby wytłumaczenia różnych irracjonalnych zajść, najczęściej metodami naukowymi, by nikt nie podważył dowodów… Zagadnienia wiążące się z tajemnicą świata, istnienia podejmuje również literatura, która nie zawsze szuka rozumowych wyjaśnień, która najczęściej próbuje zrozumieć istnienie niewytłumaczalnych zjawisk czy istot, by przybliżyć człowiekowi ich ogromną potęgę i wpływ na dzieje świata. Najczęściej w utworach literackich istoty nadprzyrodzone stanowią uosobienie pragnień i lęków bohaterów literackich, czasem stanowią urzeczywistnienie ich własnej duszy. W swojej pracy postaram się to udowodnić na podstawie wybranych lektur.

B. Przedstaw przyczyny popularności motywów zjaw, duchów, upiorów w literaturze, malarstwie, filmie.

Przykład wstępu:

Metafizyka, mimo że wciąż poddawana jest krytyce z pozycji scjentystycznych i empirystycznych, stanowi nieodłączny element kultury ludów całego świata od zarania dziejów. Termin ten obejmuje wszystko, co wykracza poza granice fizyczności, obejmuje więc niezliczone postacie nadprzyrodzone, pełniące określoną rolę w kulturze, w której powstały. Zaliczane są one do ogólnej kategorii duchów. Wiara w istoty nadprzyrodzone jest elementem spajającym kultury na całym świecie, od początków cywilizacji. Człowiek bowiem w swej dociekliwej naturze nie ograniczał postrzegania świata tylko do tego, co fizyczne i namacalne. Szukał przyczyn zjawisk, których nie mógł zrozumieć. Postacie z zaświatów często uosabiały ludzkie obawy, wyrzuty sumienia, pragnienia, marzenia. Z tego właśnie powodu to, co nadprzyrodzone, znalazło i wciąż znajduje szerokie odbicie w literaturze i sztuce.

Motyw zjaw, duchów, upiorów - propozycja zakończeń


Najważniejszym elementem zakończenia są wnioski nawiązujące do postawionej tezy. Jest ono także podsumowaniem całej pracy.

A. Istoty i zjawiska nadprzyrodzone. Na wybranych przykładach omów funkcje, jakie pełnią w literaturze.

Przykład zakończenia:

Nadprzyrodzone zjawiska pojawiają się we wszystkich epokach i wielu gatunkach literackich. Były chętnie wykorzystywane ze względu na ogrom funkcji jakie mogą pełnić. Mogą wyrażać więcej niż zjawiska zwyczajne, codzienne, ponieważ są wytworem wyobraźni i nie muszą mieścić się w ściśle określonych ramach. Funkcji tych zjawisk jest wiele, na celu mają głównie wprowadzenie odpowiedniego nastroju i przekazanie odpowiednich wartości, prawd, idei. Dlatego nawet jeśli nie wierzymy w zjawiska nadprzyrodzone, warto zanurzyć się w lekturze odwołującej się do niecodziennych postaci czy wydarzeń, która być może niesie za sobą także jakieś głębsze przesłanie.
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 -  - 6 -