Motyw buntu

Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim

Spis treści

• Gustaw Herling-Grudziński, „Inny świat” - bunt autora zasługuje na podziw i aprobatę. W skrajnie nieludzkich warunkach, znajdując się w miejscu, gdzie umierano z głodu i wycieńczenia, pomimo otrzymywanych racji żywnościowych, on zdecydował się na takie posunięcie. Ryzyko było wielkie, gdyż działania tego typu, w obozie radzieckim traktowane były, jako sabotaż, tym samym Gustaw mógł być skazany na śmierć. Grudziński pokazał ile ideałów tkwi jeszcze w nim samym pomimo determinacji środowiska łagrowego i praw, jakimi rządzi się życie w obozie. Udowodnił silną wolą jak ważny jest dla człowieka honor. Zbuntował się, że nie wypuszczono go z obozu wraz z innymi Polakami, jego sprzeciw był bardzo stanowczy. Po kilku dniach głodowania nie czuł już głodu, ale bardzo osłabł, zaczęły mu też puchnąć nogi, mimo to trwał w swym postanowieniu. Gustawowi udało się, wyszedł z obozu otarłszy się o śmierć. Wygrał i wyszedł na wolność.

• Czesław Miłosz, „Który skrzywdziłeś” - wiersz jest wyrazem buntu wobec tyrana, krzywdzącego zwykłych obywateli. Ze względu na kontekst historyczny można skonkretyzować bohatera lirycznego. Jest nim Stalin. Skupił wokół siebie „gromadę błaznów” czyli bezgranicznie oddanych pochlebców. Podmiot liryczny przeciwstawia się także zatraceniu norm moralnych. Uważa, iż postawa nonkonformizmu jest obowiązkiem poety: „Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta. Możesz go zabić. Narodzi się nowy.” Dzięki stylizacji biblijnej podmiot pełni rolę proroka broniącego prawdy. Przeciwstawia się złu, uosabianemu przez reżim totalitarny. Poprzez lirykę apelu poeta obarcza tyrana moralną odpowiedzialnością za popełnione zbrodnie. Miłosz nie wyraża jedynie sprzeciwu wobec rządów konkretnego tyrana. Wskazuje on na ponadczasowość aparatu ucisku. Wzniosłym ideałom przeciwstawia antywartości. Jego bunt zrodził się z refleksji nad złem odwiecznie wyrządzanym ludzkości przez zbrodniarzy, do których skierowany jest ostatni dystych: „Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta.”

• Zbigniew Herbert, „Przesłanie Pana Cogito” - bohaterem buntującym się przeciwko zobojętnieniu i egoizmowi jest tytułowy Pan Cogito. W wierszu przestawione są porady jak żyć w trudnej do odnalezienia się rzeczywistości. Herbert poprzez podmiot liryczny pokazuje, że zawsze należy przyjmować postawę wyprostowaną, która powinna być normą, a nie nadludzkim, bohaterskim wyczynem. Jednak we współczesnym świecie pełno jest przeciwności, które utrudniają nam dokonywanie trafnych decyzji. Pan Cogito zaznacza, że człowiek powinien kierować się odwagą, dbać o wartości takie jak dobro i miłość oraz usilnie buntować się przeciw wszelkiej niesprawiedliwości. Nie można godzić się także z poniżaniem słabszych i nie można zapominać o prawdziwych ideałach. Ideą przewodnią tytułowego przesłania jest przeświadczenie, żeby mimo niepowodzeniom i szyderczym śmiechom ignorantów, nie poddawać się i iść z godnością przez ścieżkę swojego buntu przeciw tchórzostwu i oschłości serc. Jest to droga, którą każdy musi iść sam, niejako wyobcowany, wierny swoim ideałom oraz przekonaniom.

• David Salinger, „Buszujący w zbożu” - główny bohater, Holden Caufield, nie potrafi przystosować się do otaczającej go rzeczywistości. Jest osobą bardzo inteligentną, choć nie lubi się uczyć. Chłopak buntuje się wobec schematycznych wzorów, narzuconych przez rodziców. Nie chce realizować marzeń ojca - prawnika i studiować na prestiżowej uczelni Yale. Holden podejmuje spontaniczną decyzję o ucieczce ze szkoły i kilka dni błąka się po ulicach Nowego Jorku. Paradoksalnie, będąc częścią skomercjalizowanego miasta, buntuje się przeciwko zasadom tam panującym. Wyraża pogardę dla tzw. wyścigu szczurów, przeciwstawia się wszechobecnej konsumpcji. Jego bunt przeciwko światu dorosłych, obłudzie, zakłamaniu stanowi przejaw heroizmu i nie jest typowym buntem okresu dorastania. Siedemnastolatek przebywając z prostytutkami, stara się zrozumieć, dlaczego nie akceptuje go konformistyczne społeczeństwo. Bunt Holdena został zapoczątkowany przez obserwację rzeczywistości, w której nie ma miejsca na indywidualizm.

• Nancy Kleinbaum, „Stowarzyszenie Umarłych Poetów” - akcja powieści rozgrywa się w latach 50. XX wieku, kiedy w elitarnej amerykańskiej szkole dla chłopców zaczyna nauczać nowy nauczyciel angielskiego – John Keating, który otwiera przed swoimi uczniami zupełnie inny świat – świat poezji, świat marzeń, świat w którym człowiek żyje pełnią życia, czerpiąc z niego, jak z kielicha bez dna. W tym nowym świecie chłopcy, zniewoleni w decyzjach i wyborach przez własnych rodziców, przez surowe zasady piętnujące wolność i idealizm oraz indywidualność, buntują się tym właśnie ograniczeniom, które nie pozwalają im spełnić własnych marzeń i popełnić błędów. W jaki sposób buntują się chłopcy? Po prostu idą własną drogą, za wszelką cenę realizując własne priorytety i łamiąc narzucane zasady.

• Sławomir Mrożek, „Tango” - główny bohater utworu - Artur jest niewolnikiem swojego buntu. Sprzeciw Artura wydaje się być jak najbardziej słuszny, nie satysfakcjonuje go jednak, gdyż młody buntownik zdaje sobie sprawę, że w nowoczesnym świecie „Już nic nie jest możliwe, ponieważ wszystko jest możliwe”. Wszystkie normy i konwencje złamało pokolenie ojca Artura - Stomila. Jego pokolenie bunt utożsamiło z postępem, nową wartością dynamiczną, czyli „zawsze pozytywnie choćby negatywnie”, jak powiedział Stomil. Artur pragnie buntować się przeciwko rodzinie, jednak doskonale wie, że jego sprzeciw pozbawiony jest sensu. Bunt stał się wyjściem poza normy, które stało się normą. Regułą świata dramatu jest brak schematów, który stał się schematem i wzorcem postępowań. Artur żyje w świecie, w którym nie ma zakazów wszystko jest dozwolone co jest moralnym przymusem do niemoralności. W buncie Artura tkwi paradoks: sprzeciwiając się (za namową rodziców) ich woli, zachowuje status quo nowoczesnej, mrożkowskiej rzeczywistości. To też jakikolwiek bunt jest akceptacją współczesnego świata. Artur zmuszony był wymyślić quasi-bunt, dzięki któremu zmieniłby otaczający go świat. Bohater postanowił zakotwiczyć swą rodzinę w historii i w uniwersalnym i ponadczasowym porządku świata, nadać jej formę, której się pozbawiła, by odnaleźć swoją tożsamość. Początkowo chciał dokonać tego obnażając prawdę o romansie Eleonory z Edkiem i zmuszając ojca do zabicia kochanków. Następnie chciał przywrócić rodzinie normy moralne za sprawą jego ślubu z Alą. Niestety bunt Artura skończył się tragicznie. Artur został zamordowany przez Edka, który wprowadził rządy silnej ręki. Choć sprzeciw Artura był słuszny, był także pełen paradoksów.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 - - 9 - - 10 - - 11 -