Jesteś w:
Motyw rycerza
Etos rycerski jest to zespół wartości, powszechnie przyjętych i akceptowanych przez uczestników kultury rycerskiej. Stanowił zbiór norm, które ustalały się przez wieki i wyznaczały wzorzec osobowy idealnego rycerza. Etos rycerski w dużym stopniu wpływał też na tożsamość klasową rycerstwa, był tym co odróżniało rycerza od chłopa czy mieszczanina. Jego ślady zachowały się w wielu źródłach takich jak literatura piękna, kroniki czy miniatury. W różnych opracowaniach można spotkać nieco odmienne ujęcie zestawu wartości średniowiecznych rycerzy bardziej akcentujące wartości fizyczne lub duchowe. Ciekawe jest ujęcie, opisujące wartości rycerskie na przykładzie Zawiszy Czarnego.
Ukazane jest tutaj siedem cnót, stojących w opozycji do siedmiu grzechów głównych: wierność – fidelitas, pobożność – pietas, męstwo – Vitus, roztropność – Prudentia, dworskość - curiositas, hojność – legritas i honor. Ogólnie można przyjąć, że w skład etosu rycerskiego wchodziły następujące wartości: dobre urodzenie, stanowa solidarność rycerska, hojność, żądza sławy, odwaga, wierność danemu słowu, etyka walki, siła fizyczna, uroda, wdzięk i szlachetna postawa wobec kobiet.
Tak więc pierwowzory rycerzy odnajdujemy już w Biblii w postaci Michała Archanioła czy Goliata, w mitologii w Hektorze czy Achillesie. Złotą epoką dla rycerstwa było jednak średniowiecze: Roland, Tristian. Potem rycerza utożsamiano ze stanem szlacheckim, by w wiekach następnych miano rycerza przypisać żołnierzom, którzy kierowali się prawymi zasadami. W literaturze spotykamy się z archetypem prawomyślnego, honorowego, odważnego i wiernego rycerza. Do takich postaci zaliczyć możemy: na średniowiecznego Rolanda z „Pieśni o Rolandzie” czy na romantyczną Emilię Plater ze „Śmierci pułkownika” Adama Mickiewicza czy w końcu na rycerza, którego w swym wierszu opisuje nam Krzysztof Kamil Baczyński w czasach „apokalipsy spełnionej”.
• „Iliada” Homer - Hektor i Achilles to herosi, postacie wyidealizowane. Duży wpływ na ich życie ma fatum i bogowie. Obaj brali udział w wojnie, jaka toczyła się pod Troją o piękną Helenę. Achilles i Hektor pochodzili ze znakomitych rodów. Obaj byli biegli w sztuce wojennej, posiadali piękną budowę ciała, odznaczali się urodą. Byli dzielnymi i największymi wojownikami swoich wojsk. Achilles był ozdobą obozu Achajów, zaś Hektor należał do obrońców Troi. Byli doskonale wyszkoleni, mężni, odważni, władali różnymi rodzajami broni. Stanowili wzorzec rycerzy. Dbali o swoją sławę i dobre imię swych rodzin. Sławę i walkę o ojczyznę przekładali ponad własne życie i szczęście. Byli wierni swoim ideałom. Walka z Hektorem jest dowodem na to, ze dla boskiego Achillesa priorytetami są sława i honor. Przeciwieństwem Achillesa jest Hektor. Został przedstawiony jako rycerz prawy, uczciwy, szanujący przeciwników i zwyczaje wojenne. Poświęca ojczyźnie swoje szczęście osobiste u boku żony i synka.
• „Pieśń o Rolandzie” - utwór ukazuje, iż przeznaczeniem rycerza jest oddanie cnocie (honor), bezprzykładna wierność swemu panu, doskonalenie umiejętności żołnierskich i gotowość oddania życia w potrzebie. Tytułowy bohater ginie w przekonaniu, że godnie wypełnił obowiązek i położył zasługi, które otwierają przed nim żywot wieczny. W ostatnich chwilach wspomina swoje zwycięskie boje u boku Karola Wielkiego i nie zapomina, aby pozostawić po sobie jak najlepsze wspomnienie zwycięzcy. Roland umiera jako podwójny zwycięzca. Zasłużył sobie bowiem nie tylko na wdzięczną pamięć potomnych za chwalebne czyny, ale także na rajski odpoczynek. „Pieśń o Rolandzie” jest podporządkowana apoteozie cnót męskich, które sprawiają, że mężczyzna, rycerz może stawić czoło wyzwaniu i mieczem utorować drogę do panowania politycznego, wojennego, obronę wiary i świętego Kościoła.
• „Makbet”, William Szekspir - tytułowego bohatera poznajemy jako dobrego rycerza, mogącego służyć przykładem. Na kolejnych kartach dramatu następuje jednak przemiana Makbeta. Bohater zdecydował zabić prawowitego władcę – Duncana. Wyzbył się reszty cech prawego rycerza – dokonując kolejnej zbrodni, zabijając swego przyjaciela Banka, zlecając zabójstwo żony Makdufa, staje się tyranem dla swych poddanych, którzy nazywają go „psem z piekła”, „podłym zbójem”.
• „Pamiętniki”, Jan Chryzostom Pasek - dzieło traktuje o wojennych przygodach Paska oraz jest świadectwem życia ziemiańskiego ówczesnej szlachty. Z opisów wojennych wypraw Paska wyłania się obraz bitnego, mężnego i przywiązanego do dowódcy szlachcica. Wielokrotnie na kartach dzieła spotykamy dowody jego patriotyzmu i to nie tylko uczuciowego, ale też związanego z odpowiedzialnością za losy ojczyzny. Z Pamiętników wyłania się zatem wzorcowy portret dzielnego żołnierza, nie szczędzącego krwi w obronie ojczyzny, obywatela służącego gorliwie królowi i Rzeczypospolitej oraz poczciwego ziemianina.
• „Pospolite ruszenie”, Wacław Potocki - ukazuje brak dyscypliny wojsk szlacheckich w obliczu realnego zagrożenia. W przywodzącej na myśl spowiedź Pieśni IX Potocki ukazuje rozbieżność pomiędzy wizerunkiem, jaki starała się kreować wokół siebie szlachta, a jej rzeczywistymi działaniami.
• „Zbytki polskie”, Wacław Potocki - autor skrytykował przepych, jakim lubili się otaczać ówcześni szlachcice.
• „Transakcja wojny chocimskiej”, Wacław Potocki - autor relacjonował przebieg bitwy, rezygnując z pokus fikcji literackiej na rzecz prawdy dziejowej i wykładu moralistycznego. Starał się jednak by nad opisem potrzeby chocimskiej górował portret starych Sarmatów, z szacunkiem i podziwem wyrażał się o bitności i umiejętnościach bojowych wojsk polskich.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -
Motyw rycerza
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskimMotyw rycerza - wprowadzenie
Etos rycerski jest to zespół wartości, powszechnie przyjętych i akceptowanych przez uczestników kultury rycerskiej. Stanowił zbiór norm, które ustalały się przez wieki i wyznaczały wzorzec osobowy idealnego rycerza. Etos rycerski w dużym stopniu wpływał też na tożsamość klasową rycerstwa, był tym co odróżniało rycerza od chłopa czy mieszczanina. Jego ślady zachowały się w wielu źródłach takich jak literatura piękna, kroniki czy miniatury. W różnych opracowaniach można spotkać nieco odmienne ujęcie zestawu wartości średniowiecznych rycerzy bardziej akcentujące wartości fizyczne lub duchowe. Ciekawe jest ujęcie, opisujące wartości rycerskie na przykładzie Zawiszy Czarnego.
Ukazane jest tutaj siedem cnót, stojących w opozycji do siedmiu grzechów głównych: wierność – fidelitas, pobożność – pietas, męstwo – Vitus, roztropność – Prudentia, dworskość - curiositas, hojność – legritas i honor. Ogólnie można przyjąć, że w skład etosu rycerskiego wchodziły następujące wartości: dobre urodzenie, stanowa solidarność rycerska, hojność, żądza sławy, odwaga, wierność danemu słowu, etyka walki, siła fizyczna, uroda, wdzięk i szlachetna postawa wobec kobiet.
Tak więc pierwowzory rycerzy odnajdujemy już w Biblii w postaci Michała Archanioła czy Goliata, w mitologii w Hektorze czy Achillesie. Złotą epoką dla rycerstwa było jednak średniowiecze: Roland, Tristian. Potem rycerza utożsamiano ze stanem szlacheckim, by w wiekach następnych miano rycerza przypisać żołnierzom, którzy kierowali się prawymi zasadami. W literaturze spotykamy się z archetypem prawomyślnego, honorowego, odważnego i wiernego rycerza. Do takich postaci zaliczyć możemy: na średniowiecznego Rolanda z „Pieśni o Rolandzie” czy na romantyczną Emilię Plater ze „Śmierci pułkownika” Adama Mickiewicza czy w końcu na rycerza, którego w swym wierszu opisuje nam Krzysztof Kamil Baczyński w czasach „apokalipsy spełnionej”.
Motyw rycerza w literaturze
• „Iliada” Homer - Hektor i Achilles to herosi, postacie wyidealizowane. Duży wpływ na ich życie ma fatum i bogowie. Obaj brali udział w wojnie, jaka toczyła się pod Troją o piękną Helenę. Achilles i Hektor pochodzili ze znakomitych rodów. Obaj byli biegli w sztuce wojennej, posiadali piękną budowę ciała, odznaczali się urodą. Byli dzielnymi i największymi wojownikami swoich wojsk. Achilles był ozdobą obozu Achajów, zaś Hektor należał do obrońców Troi. Byli doskonale wyszkoleni, mężni, odważni, władali różnymi rodzajami broni. Stanowili wzorzec rycerzy. Dbali o swoją sławę i dobre imię swych rodzin. Sławę i walkę o ojczyznę przekładali ponad własne życie i szczęście. Byli wierni swoim ideałom. Walka z Hektorem jest dowodem na to, ze dla boskiego Achillesa priorytetami są sława i honor. Przeciwieństwem Achillesa jest Hektor. Został przedstawiony jako rycerz prawy, uczciwy, szanujący przeciwników i zwyczaje wojenne. Poświęca ojczyźnie swoje szczęście osobiste u boku żony i synka.
• „Pieśń o Rolandzie” - utwór ukazuje, iż przeznaczeniem rycerza jest oddanie cnocie (honor), bezprzykładna wierność swemu panu, doskonalenie umiejętności żołnierskich i gotowość oddania życia w potrzebie. Tytułowy bohater ginie w przekonaniu, że godnie wypełnił obowiązek i położył zasługi, które otwierają przed nim żywot wieczny. W ostatnich chwilach wspomina swoje zwycięskie boje u boku Karola Wielkiego i nie zapomina, aby pozostawić po sobie jak najlepsze wspomnienie zwycięzcy. Roland umiera jako podwójny zwycięzca. Zasłużył sobie bowiem nie tylko na wdzięczną pamięć potomnych za chwalebne czyny, ale także na rajski odpoczynek. „Pieśń o Rolandzie” jest podporządkowana apoteozie cnót męskich, które sprawiają, że mężczyzna, rycerz może stawić czoło wyzwaniu i mieczem utorować drogę do panowania politycznego, wojennego, obronę wiary i świętego Kościoła.
• „Makbet”, William Szekspir - tytułowego bohatera poznajemy jako dobrego rycerza, mogącego służyć przykładem. Na kolejnych kartach dramatu następuje jednak przemiana Makbeta. Bohater zdecydował zabić prawowitego władcę – Duncana. Wyzbył się reszty cech prawego rycerza – dokonując kolejnej zbrodni, zabijając swego przyjaciela Banka, zlecając zabójstwo żony Makdufa, staje się tyranem dla swych poddanych, którzy nazywają go „psem z piekła”, „podłym zbójem”.
• „Pamiętniki”, Jan Chryzostom Pasek - dzieło traktuje o wojennych przygodach Paska oraz jest świadectwem życia ziemiańskiego ówczesnej szlachty. Z opisów wojennych wypraw Paska wyłania się obraz bitnego, mężnego i przywiązanego do dowódcy szlachcica. Wielokrotnie na kartach dzieła spotykamy dowody jego patriotyzmu i to nie tylko uczuciowego, ale też związanego z odpowiedzialnością za losy ojczyzny. Z Pamiętników wyłania się zatem wzorcowy portret dzielnego żołnierza, nie szczędzącego krwi w obronie ojczyzny, obywatela służącego gorliwie królowi i Rzeczypospolitej oraz poczciwego ziemianina.
• „Pospolite ruszenie”, Wacław Potocki - ukazuje brak dyscypliny wojsk szlacheckich w obliczu realnego zagrożenia. W przywodzącej na myśl spowiedź Pieśni IX Potocki ukazuje rozbieżność pomiędzy wizerunkiem, jaki starała się kreować wokół siebie szlachta, a jej rzeczywistymi działaniami.
• „Zbytki polskie”, Wacław Potocki - autor skrytykował przepych, jakim lubili się otaczać ówcześni szlachcice.
• „Transakcja wojny chocimskiej”, Wacław Potocki - autor relacjonował przebieg bitwy, rezygnując z pokus fikcji literackiej na rzecz prawdy dziejowej i wykładu moralistycznego. Starał się jednak by nad opisem potrzeby chocimskiej górował portret starych Sarmatów, z szacunkiem i podziwem wyrażał się o bitności i umiejętnościach bojowych wojsk polskich.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -