Jesteś w: Proces

Budowa Procesu Franza Kafki

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

„Proces” jest powieścią psychologiczną, a zarazem rodzajem współczesnego moralitetu o nowatorskiej budowie, poetyce i wizji świata, sposobach prezentacji bohaterów. Jej kompozycja opiera się na strukturze parabolicznej.
Inaczej przypowieść, to tekst ilustrujący uniwersalne, ogólne prawdy, w których wydarzenia, akcja, postaci, przekazują i symbolizują doniosłe treści. Parabola jest starym gatunkiem literatury dydaktyczno – moralizatorskiej znanym szczególnie z Biblii. Z reguły są to historie obrazowe, zazwyczaj fikcyjne. Wydarzenia i postacie odgrywają rolę drugorzędną, są przykładami uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji.
Całość dzieła spina rodzaj klamry, mianowicie otwarcie i zamknięcie utworu, tworzy niespodziewane przybycie do głównego bohatera dwu tajemniczych mężczyzn. Nie ma przyczynowo – skutkowego powiązania z całości utworu.

Kolejne rozdziały mogą tworzyć odrębną całość, można je układać w dowolnej kolejności, bez szkody dla tekstu. W każdym rozdziale centrum stanowi naczelna teza powieści, zostaje powtórzone jej przesłanie i wszystkie rozdziały ową tezę rozwijają, dopełniają. Zarazem wręcz obsesyjnie w różnych partiach tekstu powracają bardzo podobne obrazy, np. strych, ktoś nieznany w oknie, dziwne dzieci, ponury dom.

Utwór Kafki nie ma tradycyjnej fabuły, jej elementy służą wyłącznie analizom, rozważaniom egzystencjalnym, moralnym. Wydarzenia nie SA powiązane łańcuchem przyczyn i skutków, ale zostaje zachowany generalny porządek chronologiczny epizodów, przejrzysty, czytelny układ zdarzeń. Kolejne powieściowe wydarzenia konsekwentnie od początku prowadza do finałowej katastrofy, żadne z nich nie ma charakteru przypadkowego.

Jest to w zasadzie powieść jednowątkowa o liniowej fabule, jednorodnej problematyce, wpisanej w dzieje głównego bohatera. Inne postacie odgrywają marginalną rolę. Powieściowy labirynt „Procesu” jest światem nadrealnym, fantastycznym i równocześnie groteskowym. Utwór nie opowiada o konkretnej rzeczywistości, natomiast tworzy własny świat, rzeczywistość subiektywną, wewnętrzną.

Narrator jest wszechwiedzący, który zachowuje dystans do głównego bohatera. Narrator mówi w trzeciej osobie liczby pojedynczej, zasadniczo posługując się czasem przeszłym. Niekiedy też utożsamia się z Józefem, prezentuje jego punkt widzenia, podkreśla, iż dysponuje niepełną wiedzą o świecie. Narrator relacjonuje myśli bohatera, posługuje się mową zależną, ale w powieści odnajdujemy również monologi wewnętrzne.

Język powieści przypomina sformalizowane, urzędowe wypowiedzi, został pozbawiony większości cech decydujących o literackości, chociaż przekazuje znaczenia alegoryczne, paraboliczne. Rzeczowy, pozbawiony emocjonalności styl, tworzy wyraźny kontrast z fantastycznością, Takim samym językiem mówi, też narrator i poszczególne postaci, których mowa nie została zindywidualizowana. „Proces” Franza Kafki wywarł ogromny wpływ na literaturę światową, wyznaczył kierunki poszukiwań wielu nurtów prozy psychologicznej dwudziestego wieku. Powieść jest nowatorska i oryginalna ze względu na kompozycję, strukturę tekstu, narrację i techniki budowania nastroju.



  Dowiedz się więcej