Jesteś w:
Motyw ogrodu
Ogród to potocznie teren zajęty pod uprawę roślin ozdobnych lub użytkowych z wyznaczonymi trawnikami, alejami, grządkami, klombami kwiatów. Dla człowieka pierwotnego każda roślina, każde drzewo lub cały krajobraz były wyrazem pozaludzkich mocy, którym podporządkowane są nie tylko stawanie się i przemijanie w naturze, lecz także jego własne życie i umieranie. Ludzie przez wieki podporządkowując sobie naturę odcinali się od niej murami miast, ogrodzeniami. Nie potrafili jednak żyć bez przyrody, dlatego zaczęli tworzyć obszary przyrody uporządkowanej, z konieczności ogrodzone – parki i ogrody. W literaturze i sztuce jednak traktuje się go symbolicznie. Jest olśniewającym i tajemniczym zjawiskiem na pograniczu sztuki, literatury, religijnej medytacji, poezji i codziennych doświadczeń.
Przygotowując temat można skupić się na którymś z wybranych aspektów: na działalności człowieka, dążącego do zapanowania nad naturą przez budowanie ogrodów; na symbolicznych znaczeniach motywu ogrodu; na różnorodności funkcji motywu.
• Biblia – ogród rajski (Rdz 2,8-25)
Księga Rodzaju wspomina o Ogrodzie Eden, stworzonym przez Boga, a zamieszkanym przez pierwszych ludzi. Ogród został zasadzony przez Boga dla Adama, stworzonego wcześniej. N rozkaz Boga ogród zapełnił się drzewami, rodzącymi owoce. Szczególne miejsce wśród drzew zajmowały dwa: drzewo życia oraz drzewo wiadomości dobra i zła. Pierwsze dawało Adamowi i Ewie nieśmiertelność, z drugiego mieli zakaz jeść. Pierwsze jest symbolem daru nieśmiertelności, jakim cieszył się człowiek przed upadkiem. Drugie jest symbolem osądzania tego, co jest moralnie dobre, a co złe – słowem, samowiedzy moralnej i samostanowienia. Według opisu biblijnego z Edenu wypływała rzeka, która nawadniała ogród, i stamtąd się rozdzielała, dając początek czterem rzekom. Ogród rajski był symbolem wiecznej szczęśliwości, żyzności, nieśmiertelności, harmonii i bezgrzesznego prabytu ludzkości.
• Biblia – Pieśń nad Pieśniami (Pnp 4,12-5, 1)
Oblubieniec tak mówi o swojej oblubienicy w Pieśni nad Pieśniami:
„Ogrodem zamkniętym jesteś, siostro ma, oblubienico,
ogrodem zamkniętym, źródłem zapieczętowanym”
(Pnp 4, 12)
Dalej oblubieniec charakteryzuje ów ogród – mówi o roślinach, jakie go zapełniają. Oblubienica jest „źródłem ogrodów”, źródłem płodności, piękna i żyzności.
„Ogród zamknięty” (łac. hortus conclusus) to motyw mający swoje źródło właśnie w Pieśni nad Pieśniami, a oznaczający dziewictwo. Oblubienica jest własnością Oblubieńca, zaprasza go do wejścia do ogrodu i obdarowuje go owocami. Metafora ogrodu zawarta w tej księdze Biblii jednoznacznie odnosi się do erotyki.
• Biblia – modlitwa Chrystusa w ogrodzie Getsemani (Łk 22,39-46)
Do ogrodu Getsemani (nazwa hebrajska Gat-Szemani oznacza tłocznię oliwy, stąd polski odpowiednik „Ogród Oliwny”) udał się Chrystus po odbyciu Ostatniej Wieczerzy z najbliższymi mu uczniami – Piotrem, Jakubem i Janem. Nakazał im czuwać, a sam oddalił się od nich i zaczął się modlić. Prosił Boga, aby – jeśli tylko taka jest jego wola – „ominął go ten kielich” – prosił o ocalenie go od cierpienia na krzyżu. Jak podaje Ewangelia według św. Mateusza, Jezus „począł się smucić i odczuwać trwogę”. Ogarnął go więc strach przed ukrzyżowaniem i smutek. Św. Łukasz podaje, że: „Jego pot był jak gęste krople krwi, sączące się na ziemię”. Chrystus odczuwał więc w Ogrodzie Oliwnym cierpienie fizyczne oraz psychiczne. Jego cierpienia w Ogrójcu są zapowiedzią, przedsmakiem cierpień na krzyżu. Ogród staje się więc świadkiem cierpienia Zbawiciela, Jego prośby o ocalenie oraz zgody na wolę Ojca.
• Biblia – przypowieść o nieurodzajnym figowcu (Łk 13,6-9)
Chrystus opowiada ludziom przypowieść o człowieku, który miał zasadzony w swojej winnicy figowiec. Przyszedł on pewnego dnia szukać na nim owoców, ale ich nie znalazł. Wezwał więc ogrodnika pracującego w tej winnicy i rozkazał mu ściąć drzewo, gdyż już od trzech lat nie wydaje owoców. Ogrodnik jednak wstawił się za drzewem, obiecał doglądać go jeszcze bardziej niż dotychczas, aby w końcu wydało owoc. Gdy zaś w tym roku to się nie stanie, to właściciel winnicy będzie mógł ściąć drzewo. Ową przypowieść można różnie odczytać. Jedna z interpretacji przyporządkowuje właścicielowi winnicy Boga Ojca, a ogrodnikowi – Chrystusa. Figowiec, który nie wydaje owocu to grzeszna ludzkość. Bóg Ojciec chce ją wytracić, Chrystus jednak zstępuje na ziemię, aby odkupić ludzkość, dać jej jeszcze jedną szansę.
• Mitologia – ogród Hesperyd
Ogród Hesperyd w mitologii greckiej znajdował się na zachodnim krańcu świata. Odbyły się w nim uroczystości weselne Zeusa i Hery. Na zaślubiny bogów przybyła bogini Gaja i podarowała im w prezencie cudowną jabłoń. Jej złote owoce miały niezwykłe właściwości, przywracały bowiem młodość i siły. Dostęp do nich był jednak bardzo trudny – ogród Hesperyd znajdował się bowiem na krańcach Zachodu, wśród wysokich gór, a strzegł ich smok o dwu głowach. Po owe złote jabłka wyprawił się Herakles. Ogród Hesperyd symbolizuje więc przestrzeń zamkniętą, zawierającą liczne bogactwa, strzeżoną przed wpływami z zewnątrz przez nadludzkie moce, niedostępną zwykłym śmiertelnikom.
• Guillaume de Lorris, Jean de Meun, �Powieść o róży”
Jest to francuski średniowieczny poemat, pisany 8-zgłoskowymi dystychami (strofami dwuwersowymi), złożony z dwóch części napisanych przez dwu różnych autorów w odstępie czterdziestu lat. Autorem pierwszej części jest Guillaume de Lorris. Powstała ona ok. 1230-1240 roku i przedstawia w alegoryczny sposób reguły miłości dworskiej, rycerskiej. Opowiada o mężczyźnie, który we śnie zostaje przyprowadzony do ogrodu przez Próżniacatwo i chce zerwać z ogrodu pąk róży, symbol piękna, miłości i erotyzmu. Po ogrodzie przechadzają się także różne inne postaci alegoryczne, między innymi Rozkosz, śpiewająca Radość, Bogactwo, Dworność, Zabawa, Szczerość i inne, które pomagają kochankowi w osiągnięciu celu. Róży strzegą i kochankowi przeszkadzają Niebezpieczeństwo, Wstyd i Obmowa.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -
Motyw ogrodu
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskimMotyw ogrodu - wprowadzenie
Ogród to potocznie teren zajęty pod uprawę roślin ozdobnych lub użytkowych z wyznaczonymi trawnikami, alejami, grządkami, klombami kwiatów. Dla człowieka pierwotnego każda roślina, każde drzewo lub cały krajobraz były wyrazem pozaludzkich mocy, którym podporządkowane są nie tylko stawanie się i przemijanie w naturze, lecz także jego własne życie i umieranie. Ludzie przez wieki podporządkowując sobie naturę odcinali się od niej murami miast, ogrodzeniami. Nie potrafili jednak żyć bez przyrody, dlatego zaczęli tworzyć obszary przyrody uporządkowanej, z konieczności ogrodzone – parki i ogrody. W literaturze i sztuce jednak traktuje się go symbolicznie. Jest olśniewającym i tajemniczym zjawiskiem na pograniczu sztuki, literatury, religijnej medytacji, poezji i codziennych doświadczeń.
Przygotowując temat można skupić się na którymś z wybranych aspektów: na działalności człowieka, dążącego do zapanowania nad naturą przez budowanie ogrodów; na symbolicznych znaczeniach motywu ogrodu; na różnorodności funkcji motywu.
Motyw ogrodu w literaturze
• Biblia – ogród rajski (Rdz 2,8-25)
Księga Rodzaju wspomina o Ogrodzie Eden, stworzonym przez Boga, a zamieszkanym przez pierwszych ludzi. Ogród został zasadzony przez Boga dla Adama, stworzonego wcześniej. N rozkaz Boga ogród zapełnił się drzewami, rodzącymi owoce. Szczególne miejsce wśród drzew zajmowały dwa: drzewo życia oraz drzewo wiadomości dobra i zła. Pierwsze dawało Adamowi i Ewie nieśmiertelność, z drugiego mieli zakaz jeść. Pierwsze jest symbolem daru nieśmiertelności, jakim cieszył się człowiek przed upadkiem. Drugie jest symbolem osądzania tego, co jest moralnie dobre, a co złe – słowem, samowiedzy moralnej i samostanowienia. Według opisu biblijnego z Edenu wypływała rzeka, która nawadniała ogród, i stamtąd się rozdzielała, dając początek czterem rzekom. Ogród rajski był symbolem wiecznej szczęśliwości, żyzności, nieśmiertelności, harmonii i bezgrzesznego prabytu ludzkości.
• Biblia – Pieśń nad Pieśniami (Pnp 4,12-5, 1)
Oblubieniec tak mówi o swojej oblubienicy w Pieśni nad Pieśniami:
„Ogrodem zamkniętym jesteś, siostro ma, oblubienico,
ogrodem zamkniętym, źródłem zapieczętowanym”
(Pnp 4, 12)
Dalej oblubieniec charakteryzuje ów ogród – mówi o roślinach, jakie go zapełniają. Oblubienica jest „źródłem ogrodów”, źródłem płodności, piękna i żyzności.
„Ogród zamknięty” (łac. hortus conclusus) to motyw mający swoje źródło właśnie w Pieśni nad Pieśniami, a oznaczający dziewictwo. Oblubienica jest własnością Oblubieńca, zaprasza go do wejścia do ogrodu i obdarowuje go owocami. Metafora ogrodu zawarta w tej księdze Biblii jednoznacznie odnosi się do erotyki.
• Biblia – modlitwa Chrystusa w ogrodzie Getsemani (Łk 22,39-46)
Do ogrodu Getsemani (nazwa hebrajska Gat-Szemani oznacza tłocznię oliwy, stąd polski odpowiednik „Ogród Oliwny”) udał się Chrystus po odbyciu Ostatniej Wieczerzy z najbliższymi mu uczniami – Piotrem, Jakubem i Janem. Nakazał im czuwać, a sam oddalił się od nich i zaczął się modlić. Prosił Boga, aby – jeśli tylko taka jest jego wola – „ominął go ten kielich” – prosił o ocalenie go od cierpienia na krzyżu. Jak podaje Ewangelia według św. Mateusza, Jezus „począł się smucić i odczuwać trwogę”. Ogarnął go więc strach przed ukrzyżowaniem i smutek. Św. Łukasz podaje, że: „Jego pot był jak gęste krople krwi, sączące się na ziemię”. Chrystus odczuwał więc w Ogrodzie Oliwnym cierpienie fizyczne oraz psychiczne. Jego cierpienia w Ogrójcu są zapowiedzią, przedsmakiem cierpień na krzyżu. Ogród staje się więc świadkiem cierpienia Zbawiciela, Jego prośby o ocalenie oraz zgody na wolę Ojca.
• Biblia – przypowieść o nieurodzajnym figowcu (Łk 13,6-9)
Chrystus opowiada ludziom przypowieść o człowieku, który miał zasadzony w swojej winnicy figowiec. Przyszedł on pewnego dnia szukać na nim owoców, ale ich nie znalazł. Wezwał więc ogrodnika pracującego w tej winnicy i rozkazał mu ściąć drzewo, gdyż już od trzech lat nie wydaje owoców. Ogrodnik jednak wstawił się za drzewem, obiecał doglądać go jeszcze bardziej niż dotychczas, aby w końcu wydało owoc. Gdy zaś w tym roku to się nie stanie, to właściciel winnicy będzie mógł ściąć drzewo. Ową przypowieść można różnie odczytać. Jedna z interpretacji przyporządkowuje właścicielowi winnicy Boga Ojca, a ogrodnikowi – Chrystusa. Figowiec, który nie wydaje owocu to grzeszna ludzkość. Bóg Ojciec chce ją wytracić, Chrystus jednak zstępuje na ziemię, aby odkupić ludzkość, dać jej jeszcze jedną szansę.
• Mitologia – ogród Hesperyd
Ogród Hesperyd w mitologii greckiej znajdował się na zachodnim krańcu świata. Odbyły się w nim uroczystości weselne Zeusa i Hery. Na zaślubiny bogów przybyła bogini Gaja i podarowała im w prezencie cudowną jabłoń. Jej złote owoce miały niezwykłe właściwości, przywracały bowiem młodość i siły. Dostęp do nich był jednak bardzo trudny – ogród Hesperyd znajdował się bowiem na krańcach Zachodu, wśród wysokich gór, a strzegł ich smok o dwu głowach. Po owe złote jabłka wyprawił się Herakles. Ogród Hesperyd symbolizuje więc przestrzeń zamkniętą, zawierającą liczne bogactwa, strzeżoną przed wpływami z zewnątrz przez nadludzkie moce, niedostępną zwykłym śmiertelnikom.
• Guillaume de Lorris, Jean de Meun, �Powieść o róży”
Jest to francuski średniowieczny poemat, pisany 8-zgłoskowymi dystychami (strofami dwuwersowymi), złożony z dwóch części napisanych przez dwu różnych autorów w odstępie czterdziestu lat. Autorem pierwszej części jest Guillaume de Lorris. Powstała ona ok. 1230-1240 roku i przedstawia w alegoryczny sposób reguły miłości dworskiej, rycerskiej. Opowiada o mężczyźnie, który we śnie zostaje przyprowadzony do ogrodu przez Próżniacatwo i chce zerwać z ogrodu pąk róży, symbol piękna, miłości i erotyzmu. Po ogrodzie przechadzają się także różne inne postaci alegoryczne, między innymi Rozkosz, śpiewająca Radość, Bogactwo, Dworność, Zabawa, Szczerość i inne, które pomagają kochankowi w osiągnięciu celu. Róży strzegą i kochankowi przeszkadzają Niebezpieczeństwo, Wstyd i Obmowa.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -