Motyw szaleństwa

Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim

Spis treści

• „Makbet” William Szekspir - Lady Makbet to postać tragiczna, ale z punktu widzenia psychologii bardzo prawdopodobna. W dramacie przedstawiona jest jako kobieta bardzo przebiegła i dużo inteligentniejsza niż jej mąż. Z listu Makbeta od razu wysnuła wnioski i stworzyła plan zabójstwa idealnego. Plan pozbycia się Dunkana jest tak wyrachowany, że niemożliwym jest traktowanie Lady jako osoby zdrowej psychicznie. Trudno też uwierzyć w to, że głównym napędem bezdusznego pomysłu jest miłość do męża. Pragnie widzieć go wielkim i potężnym, bo jako kobieta obsesyjnie ambitna, nie może znieść nędznych tytułów tana Glamisu i Kawdoru. Sama mówi, że roztrzaskałaby główkę własnemu dziecku, gdyby się do tego zobowiązała, co doskonale obrazuje jej okrutność i zło. Mimo, że przez dłuższy czas w powieści tego nie widać, Lady Makbet ma uczucia i to ona jako pierwsza płaci za zbrodnie. W scenie somnambulizmu ta ongiś wszechmocna i opanowana do granic możliwości kobieta, jest złamana psychicznie. Bohaterka zaczęła uświadamiać sobie, że jednak nie jest tak silna jak myślała: przeraziła ją zbrodnia Makbeta na żonie i dzieciach Makdufa. Błąkając się po zamku czuje i widzi krew Dunkana, pragnie zmyć ją z rąk, jednak nie jest to możliwe. W końcu ginie z własnej ręki: nierozstrzygniętą sprawą jest czy zrobiła to w chwili świadomości, czy w szale.

• „Hamlet” William Szekspir – główny bohater to młody książę duński, który w niejasnych okolicznościach stracił swojego ojca. Wkrótce po tym zdarzeniu jego przyjaciele prowadzą go do zjawy zmarłego, który – jak wyznaje Hamletowi – został zamordowany przez własnego brata. Od tego momentu zaczyna się obłęd bohatera. Jego przyczyna jest jednak zgoła inna, niż mogło by się na pierwszy rzut oka wydawać. Istota dalszego zachowania Hamleta kryje się w słowach, które wypowiada tuż po pierwszym spotkaniu z duchem ojca do swoich przyjaciół. Jego obłęd jest tylko fortelem. Bohater stwarza pozory szaleńca, aby ukryć swój spisek i móc usprawiedliwić swoje czyny. W całym królestwie Książę ma sławę szaleńca, czego dowodem jest np. scena rozmowy z grabarzem. Złudzeniu ulega nawet jego ukochana Ofelia,w wyniku czego popada ona w prawdziwe szaleństwo i ginie.

• „Król Olch” („Król Elfów”) Johann Wolfgang Goethe utwór ukazuje postać chorego dziecka, czyli jednostka obdarzona wyjątkową głębią uczuć pozwalających na obcowanie siłami nadprzyrodzonymi. Tak jest w przypadku króla olch z ballady Goethego. Istota ta uosabia zgodnie z wierzeniami germańskimi śmierć bądź też stanowi jej zapowiedź. Elf przyzywa do siebie chorego malca i roztacza przed nim wizję magicznego świata pełnego szczęścia i wiecznej zabawy z leśnymi córami. Gdy malec jednak nie zwraca na to uwagi, elf grozi, że porwie go siłą. W tym momencie dziecko traci ducha. Tak więc postać fantastyczna wprowadza element dramaturgii.

• „Cierpienia młodego Wertera” Johann Wolfgang Goethe – główny bohater przyjeżdża do wsi Wahlheim, aby załatwić sprawy spadkowe swojej matki. Podczas pobytu poznaje córkę komisarza książęcego, Lottę. Jest nią zauroczony, jednak nie może jej zdobyć, gdyż zaręczyła się z urzędnikiem Albertem. Położenie, w jakim się znajduje, przytłacza go i stopniowo wpędza w obłęd, aby ostatecznie doprowadzić do samobójstwa. Najistotniejszym aspektem utworu jest ukazywanie procesu przemian Wertera. Po przyjeździe na wieś jawi nam się jako wrażliwy, pogodny idealista. W towarzystwie Lotty i kilku jej znajomych wygłasza swoją opinię na temat szczęścia. Nazywa nawet występkiem zły humor. W miarę nawiązywania bliższych relacji z Lottą, bohater diametralnie się zmienia. Zaczyna utożsamiać się z szaleńcami i usprawiedliwiać ich. Mówi też, że oskarżać samobójcę o słabość i tchórzostwo, to jak oskarżać o to samo człowieka zmarłego na żółtą febrę. Werter zdaje sobie sprawę ze stanu, w jakim się znalazł. Zaślepiony całkowicie miłością do Lotty, pragnie już tylko swojej śmierci. Strzela sobie w skroń i wkrótce umiera.

• „Giaur” George Byron – tytułowy bohater zabija Hassana, ponieważ ten zamordował Lelię, którą darzył wielką miłością. Giaur dokonuje zbrodni w szale. Kieruje nim żal i chęć ukojenia bólu po stracie ukochanej „tyś pochował w falach mą Lelię, jam cię pochował w czerwonej mogile”. Czynił to również, aby pokazać światu i sobie, jak bardzo ją kochał. Giaur uważa, że zbrodnia, jakiej dokonał była słuszna, ponieważ pomścił zabójstwo Leli. Nie ukrywa, że była to zbrodnia i nie boi się za nią kary. Przyczyną obłąkania i szaleństwa Giaura jest rozerwanie silnej więzi, jaka połączyła kochanków. Była to miłość wyjątkowa, która zdarza się rzadko. Giaurowi odebrano jedyną rzecz, dla której warto żyć, skazując go na wygnanie i samotność. Zabójstwo Hassana, które miało uśmierzyć ból, doprowadza Giaura do jeszcze większych cierpień. Czyni z niego zbrodniarza, który znalazł się w sytuacji bez wyjścia: „bo cóż dziwnego, że kto wraz postrada, I całe szczęście, i wszystkie nadzieje, pokornie głowy pod wyrok nie składa, ale klnie losom i z bólu szaleje, i w zbrodniach szuka męczarniom ulżenia, A zwiększa tylko wini i cierpienia?” Pogłębia to odczucie ciężaru zbrodni. Dręczące Giaura wyrzuty sumienia objawiają się w postaci mar sennych.

• IV część „Dziadów” Adam Mickiewicz – Gustaw przybywa do księdza w poszarpanych łachach, brudny, przerażający. Okazuje się, że niegdyś był on uczniem duchownego - młodym, przystojnym szlachcicem. Zakochał się w dziewczynie, która odrzuciła jego miłość z powodu różnicy majątkowej. Zbuntował się więc przeciw światu, wybrał samotność i pielęgnował w sobie destrukcyjne uczucia. W szale popełnił samobójstwo i stał się upiorem - ze sztyletem w sercu, obłąkanymi oczyma, wspominającym czasy, gdy czytał „Nową Heloizę” i „Cierpienia młodego Wertera”. Ksiądz uważa upiora za szaleńca i ma ku temu podstawy - Gustaw mówi szybko, przerywanymi zdaniami, szlocha, by zaraz wybuchnąć śmiechem; przeżywa całą gamę uczuć, od miłości do pogardy. Z jednej strony nadal kocha kobietę; z drugiej zaś wyrzuca jej: „I ciebie oślepiło złoto”. Gustaw to typowy szaleniec, który po odrzuceniu ukochanej nie potrafi odzyskać równowagi psychicznej.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 - - 9 - - 10 - - 11 -