Jesteś w:
Motyw totalitaryzmu
Wiek XX był pod wieloma względami bardzo wyjątkowy. Zapisał się w historii bowiem nie tylko jako stulecie dynamicznego rozwoju nauk, podniesienia standardu życia, przyniósł też wiele znaczących wydarzeń, które miały wpływ nie tylko na los ludzi, którym przyszło żyć w tamtym okresie, ale także na historię późniejszych pokoleń. Gwałtowne przemiany społeczne, narodziny nowych idei, dominacja mocarstw, konflikty zbrojne, ekspansja terytorialna, dynamiczne zmiany w grupie rządzącej, wzrost zainteresowania rasizmem i nacjonalizmem – to wszystko spowodowało, że człowiek z przerażeniem patrzył na upadek zasad etyki i moralności, bał się o swoje życie.
Najważniejszym wydarzeniem, które kładzie się cieniem na całym XX wieku i odcisnęło krwawe piętno na życiu ludzi, był oczywiście wybuch obu wojen światowych. Przyniosły one okrucieństwo, straty materialne, zniszczenia jakich człowiek dotąd nie znał. Zanim jednak doszło do konfliktów zbrojnych i masowych eksterminacji narodziła się ideologia, która dała im początek, zwana później totalitaryzmem. Przyniosła ona nowe spojrzenie ludzi na relację państwo – człowiek oraz na sprawowanie władzy.
Najważniejszymi przykładami państw totalitarnych są narodowo – socjalistyczna III Rzesza Adolfa Hitlera, stalinowski Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Józefa Stalina oraz komunistyczne Chiny Mao Zedonga. Te kraje ze względu na swój potencjał ekonomiczny, liczbę ludności i potęgę militarną oraz agresywność i zaborczość, odgrywały największą rolę w kształtowaniu nowego świata, zgodnie z ideami totalitaryzmu.
• Eugeniusz Zamiatin, „My” - jest to pierwsza antyutopia w literaturze współczesnej. Utwór przedstawia wizję zunifirmizowanego Państwa Jedynego. Całość życia obywateli tego państwa podporządkowana Dekalogowi – ścisłemu rozkładowi codziennych zajęć. Życie seksualne jest reglamentowane, istnieje hodowla dzieci, obywatele mieszkają pojedynczo w przezroczystych „klatkach”, które mogą zasłaniać tylko na 15 min. dziennie czynności „społecznie pożytecznej”, tj. na okres przepisowego stosunku seksualnego. Nie ma instytucji rodziny. Dzieci i dorosłych poddaje się nieustannej indoktrynacji w audytoriach – salach codziennych obowiązkowych „wykładów”. Kontrolę nad obywatelami sprawują tzw. „Opiekunowie” – szpiegująca mieszkańców milicja. Całe życie ludzi jest ujednolicone, nie ma nazwisk, są tylko numery. O tej samej godzinie wszyscy obywatele (wszystkie „numery”) wstają, idą do pracy, jedzą obiad, spacerują, śpią. Gdy komuś taki stan rzeczy się nie podoba, zostaje poddany „Wielkiej Operacji”, której celem jest amputacja wyobraźni. Na czele państwa stoi Dobroczyńca – konstruktor całego systemu oraz dyktator.
Szczątkowa fabuła powieści oparta jest na zapisie napięć psychicznych, rejestracji stanów emocjonalnych głównego bohatera, D-503. D-503 spełnia jednocześnie rolę narratora i autora konspektów. Poznajemy go jako prawomyślnego obywatela Państwa Jedynego, osobę otoczoną szacunkiem ze względu na pełnienie funkcji Pierwszego Konstruktora Integralu – narzędzia, które ma rozprzestrzenić system Państwa Jedynego na cały kosmos. Potem poznaje I-330 – kobietę pochodzącą z innego, wolnego świata, w której się zakochuje. Pod wpływem dziewczyny dostrzega duchową stronę swojej natury i próbuje przeciwstawić się dyktaturze Państwa. Łamie wszelkie zasady: uprawia nielegalny seks z I-330, pije alkohol, pali tytoń, ratuje I-330 przed Opiekunami, próbuje wykraść Integral. Zostaje jednak złapany, a I-330 uwięziona. Władze Państwa Jedynego dokonują na nim Wielkiej Operacji, po której uznaje swoje wcześniejsze postępowanie za złe. Składa donos na I-330, która zostaje zabita podczas publicznej egzekucji w dniu Święta Sprawiedliwości.
• Aldous Huxley, „Nowy wspaniały świat” - utwór przedstawia wizję społeczeństwa przyszłości, które ma urzeczywistniać ideał powszechnego szczęścia. W nowym, doskonale zorganizowanym świecie wszystko ma być skrupulatnie zaprogramowane. Ludzie rodzą się z probówek, a ich anatomia, fizjologia i inteligencja jest sterowana dzięki możliwościom inżynierii antropologicznej. Potem na zasadzie selekcji są przydzielani do poszczególnych kast społecznych. Są manipulowani za pomocą hipnotycznie wtłaczanych od urodzenia sloganów, za pomocą których wszczepia się im poczucie zadowolenia z przynależności do danej kasty i chęć podporządkowania się kastom wyższym. Dla złagodzenia napięć i stresów rozdaje się obywatelom środek narkotyczny zwany somą, neutralizujący niebezpieczne reakcje psychiczne.
Totalitarne państwo Stanów Zjednoczonych Świata, rządzone przez Generalnego Kierownika, oparte jest na najnowszych odkryciach naukowych, pozwalających manipulować człowiekiem. Dzięki nowoczesnej technice człowiek ma być idealnym, bezrefleksyjnym wykonawcą rozkazów. Tej totalitarnej rzeczywistości próbuje sprzeciwić się grupa ludzi – główny bohater Berbard Marx i jego przyjaciele – Richard Savage i Hemholtz. Wszyscy ponoszą w tej walce klęskę.
• Franz Kafka, „Proces” – w powieści opisana została rzeczywistość, w której obywatele znaczą mniej niż system sądowniczy. Główny bohater, Józef K. sam nie wie za co jest sądzony, nie zostają przedstawione mu nawet żadne zarzuty. Sam proces jest raczej groteską, niż sprawiedliwą sprawą sądową. Kafka przedstawia totalitarne państwo, w którym sąd jest najważniejszą instancją, a jednostka nie ma nawet najmniejszego znaczenia. Ukazuje również bezsilność obywatela, wobec tak złożonego systemu prawnego, nawet w wypadku niewinności. Prawo nie dozwalało również obrony oskarżonego – była ona zaledwie tolerowana. Typowym dla systemu totalitarnego jest fakt, że prawo nie służy obywatelom. Jest w gruncie rzeczy tylko sposobem na trzymanie nieograniczonej nad nimi władzy. Rozbudowany sposób funkcjonowania sądu jest wręcz idealny dla totalitarnego państwa, ale jest zgubny dla zwykłych obywateli. Kafka skończył „Proces” jeszcze przed powstaniem głównych ideologii totalitaryzmu, ale świetnie przewidział do czego może dopuścić całkowita kontrola państwa nad jednostkami.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -
Motyw totalitaryzmu
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim
Spis treści
- Motyw totalitaryzmu - wprowadzenie
- Motyw totalitaryzmu w literaturze
- Motyw totalitaryzmu w filmie
- Motyw totalitaryzmu - propozycje tematów wypracowań
- Motyw totalitaryzmu - propozycje wstępu
- Motyw totalitaryzmu - propozycje zakończenia
- Motyw totalitaryzmu - literatura podmiotowa
- Motyw totalitaryzmu - literatura przedmiotowa
Motyw totalitaryzmu - wprowadzenie
Wiek XX był pod wieloma względami bardzo wyjątkowy. Zapisał się w historii bowiem nie tylko jako stulecie dynamicznego rozwoju nauk, podniesienia standardu życia, przyniósł też wiele znaczących wydarzeń, które miały wpływ nie tylko na los ludzi, którym przyszło żyć w tamtym okresie, ale także na historię późniejszych pokoleń. Gwałtowne przemiany społeczne, narodziny nowych idei, dominacja mocarstw, konflikty zbrojne, ekspansja terytorialna, dynamiczne zmiany w grupie rządzącej, wzrost zainteresowania rasizmem i nacjonalizmem – to wszystko spowodowało, że człowiek z przerażeniem patrzył na upadek zasad etyki i moralności, bał się o swoje życie.
Najważniejszym wydarzeniem, które kładzie się cieniem na całym XX wieku i odcisnęło krwawe piętno na życiu ludzi, był oczywiście wybuch obu wojen światowych. Przyniosły one okrucieństwo, straty materialne, zniszczenia jakich człowiek dotąd nie znał. Zanim jednak doszło do konfliktów zbrojnych i masowych eksterminacji narodziła się ideologia, która dała im początek, zwana później totalitaryzmem. Przyniosła ona nowe spojrzenie ludzi na relację państwo – człowiek oraz na sprawowanie władzy.
Najważniejszymi przykładami państw totalitarnych są narodowo – socjalistyczna III Rzesza Adolfa Hitlera, stalinowski Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Józefa Stalina oraz komunistyczne Chiny Mao Zedonga. Te kraje ze względu na swój potencjał ekonomiczny, liczbę ludności i potęgę militarną oraz agresywność i zaborczość, odgrywały największą rolę w kształtowaniu nowego świata, zgodnie z ideami totalitaryzmu.
Motyw totalitaryzmu w literaturze
• Eugeniusz Zamiatin, „My” - jest to pierwsza antyutopia w literaturze współczesnej. Utwór przedstawia wizję zunifirmizowanego Państwa Jedynego. Całość życia obywateli tego państwa podporządkowana Dekalogowi – ścisłemu rozkładowi codziennych zajęć. Życie seksualne jest reglamentowane, istnieje hodowla dzieci, obywatele mieszkają pojedynczo w przezroczystych „klatkach”, które mogą zasłaniać tylko na 15 min. dziennie czynności „społecznie pożytecznej”, tj. na okres przepisowego stosunku seksualnego. Nie ma instytucji rodziny. Dzieci i dorosłych poddaje się nieustannej indoktrynacji w audytoriach – salach codziennych obowiązkowych „wykładów”. Kontrolę nad obywatelami sprawują tzw. „Opiekunowie” – szpiegująca mieszkańców milicja. Całe życie ludzi jest ujednolicone, nie ma nazwisk, są tylko numery. O tej samej godzinie wszyscy obywatele (wszystkie „numery”) wstają, idą do pracy, jedzą obiad, spacerują, śpią. Gdy komuś taki stan rzeczy się nie podoba, zostaje poddany „Wielkiej Operacji”, której celem jest amputacja wyobraźni. Na czele państwa stoi Dobroczyńca – konstruktor całego systemu oraz dyktator.
Szczątkowa fabuła powieści oparta jest na zapisie napięć psychicznych, rejestracji stanów emocjonalnych głównego bohatera, D-503. D-503 spełnia jednocześnie rolę narratora i autora konspektów. Poznajemy go jako prawomyślnego obywatela Państwa Jedynego, osobę otoczoną szacunkiem ze względu na pełnienie funkcji Pierwszego Konstruktora Integralu – narzędzia, które ma rozprzestrzenić system Państwa Jedynego na cały kosmos. Potem poznaje I-330 – kobietę pochodzącą z innego, wolnego świata, w której się zakochuje. Pod wpływem dziewczyny dostrzega duchową stronę swojej natury i próbuje przeciwstawić się dyktaturze Państwa. Łamie wszelkie zasady: uprawia nielegalny seks z I-330, pije alkohol, pali tytoń, ratuje I-330 przed Opiekunami, próbuje wykraść Integral. Zostaje jednak złapany, a I-330 uwięziona. Władze Państwa Jedynego dokonują na nim Wielkiej Operacji, po której uznaje swoje wcześniejsze postępowanie za złe. Składa donos na I-330, która zostaje zabita podczas publicznej egzekucji w dniu Święta Sprawiedliwości.
• Aldous Huxley, „Nowy wspaniały świat” - utwór przedstawia wizję społeczeństwa przyszłości, które ma urzeczywistniać ideał powszechnego szczęścia. W nowym, doskonale zorganizowanym świecie wszystko ma być skrupulatnie zaprogramowane. Ludzie rodzą się z probówek, a ich anatomia, fizjologia i inteligencja jest sterowana dzięki możliwościom inżynierii antropologicznej. Potem na zasadzie selekcji są przydzielani do poszczególnych kast społecznych. Są manipulowani za pomocą hipnotycznie wtłaczanych od urodzenia sloganów, za pomocą których wszczepia się im poczucie zadowolenia z przynależności do danej kasty i chęć podporządkowania się kastom wyższym. Dla złagodzenia napięć i stresów rozdaje się obywatelom środek narkotyczny zwany somą, neutralizujący niebezpieczne reakcje psychiczne.
Totalitarne państwo Stanów Zjednoczonych Świata, rządzone przez Generalnego Kierownika, oparte jest na najnowszych odkryciach naukowych, pozwalających manipulować człowiekiem. Dzięki nowoczesnej technice człowiek ma być idealnym, bezrefleksyjnym wykonawcą rozkazów. Tej totalitarnej rzeczywistości próbuje sprzeciwić się grupa ludzi – główny bohater Berbard Marx i jego przyjaciele – Richard Savage i Hemholtz. Wszyscy ponoszą w tej walce klęskę.
• Franz Kafka, „Proces” – w powieści opisana została rzeczywistość, w której obywatele znaczą mniej niż system sądowniczy. Główny bohater, Józef K. sam nie wie za co jest sądzony, nie zostają przedstawione mu nawet żadne zarzuty. Sam proces jest raczej groteską, niż sprawiedliwą sprawą sądową. Kafka przedstawia totalitarne państwo, w którym sąd jest najważniejszą instancją, a jednostka nie ma nawet najmniejszego znaczenia. Ukazuje również bezsilność obywatela, wobec tak złożonego systemu prawnego, nawet w wypadku niewinności. Prawo nie dozwalało również obrony oskarżonego – była ona zaledwie tolerowana. Typowym dla systemu totalitarnego jest fakt, że prawo nie służy obywatelom. Jest w gruncie rzeczy tylko sposobem na trzymanie nieograniczonej nad nimi władzy. Rozbudowany sposób funkcjonowania sądu jest wręcz idealny dla totalitarnego państwa, ale jest zgubny dla zwykłych obywateli. Kafka skończył „Proces” jeszcze przed powstaniem głównych ideologii totalitaryzmu, ale świetnie przewidział do czego może dopuścić całkowita kontrola państwa nad jednostkami.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -