Motyw szaleństwa

Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim

Spis treści

• II część „Dziadów” Adam Mickiewicz – Gustaw przeistacza się on w Konrada, samotnego buntownika przeciwko ciemiężycielowi narodu. Konrad - typowy romantyczny poeta, często oddawał się improwizacjom. W epoce tej niezwykle popularne było bowiem tworzenie pod wpływem impulsu, natchnienia. Jego Wielka Improwizacja to manifest romantyka - szaleńca. Konrad porównuje się w niej do Boga, jest zbuntowany. Twierdzi, że może ulecieć do gwiazd, jest nieśmiertelny. Dlatego tez chce mieć nieograniczoną moc władania narodem. Improwizacja Konrada kończy się klęską - Bóg pozostaje odległy i milczący, a bohater dał przez siebie przemówić złym duchom. Jego pycha i dążenie do władzy nad duszami gubi go; można powiedzieć, że opętał go Szatan, ponieważ dopiero modlitwa księdza Piotra i Ewy przerywają pogańską pieśń.

• „Konrad Wallenrod ” Adam Mickiewicz - szaleństwem tytułowego bohatera jest brak rozsądku. Ryzykował własnym życiem w imię celu, którego osiągnięcia nie mógł być ani trochę pewien. Decydując się na taki krok Konrad nie kierował się rozumem. Jak na bohatera romantycznego przystało, najważniejsze były dla niego uczucia – miłość do ojczyzny. Konrad w walce o wolność zgodził się na ukrywanie własnej tożsamości i życie w obłudzie. W jego życiu dominuje kłamstwo, fałsz i zatajanie własnych uczuć i pragnień. To nieustanne życie w napięciu staje się dla Konrada nie do zniesienia, bohater stroni od ludzi i popada w alkoholizm. Podejmując decyzję o podstępnej walce mówi swojej ukochanej:
„Biada, mówił, niewiastom, jeśli kochają szaleńców,
Których sercu nie może szczęście domowe wystarczyć”
Świadczy to o moralnym tragizmie szaleńca, który stanął przed wyborem miedzy obowiązkiem a pragnieniem.

• „Lambro” Juliusz Słowacki - główny bohater powieści poetyckiej był greckim powstańcem, któremu przyszło zmagać się we własnym kraju z tureckim najeźdźcą. Lambro nie poniósł śmierci w walce, a tym samym skazał się na życie w zniewolonej ojczyźnie. Niewola, świadomość uciemiężenia rodaków, wyrzuty sumienia i własne niespełnienie, rodziły w duszy bohatera uczucie zemsty i chęć podjęcia walki przeciwko dziejowej niesprawiedliwości i wyrokom oszalałej historii. Ojczyzna staje się bóstwem i sacrum. Lambro odrzuca wszelkie inne wartości, odrzuca cały świat. Przeradza się w korsarza, mającego przygotować i poprowadzić ogólnonarodowy zryw. Niestety – jedynym czynem, którego dokonał jako Grek – mściciel było teatralne spalenie tureckiej fregaty. Konflikt pomiędzy deklaracjami bohatera a jego słabością i biernością, stał się przyczyną szaleństwa. Lambro, udręczony swym losem, znajduje ukojenie w narkotyku. Napój makowy przenosi go w świat nieskończonych wizji o spełnieniu i wolności:
„I życie mieni na sen gorączkowy,
Sen tak jasnymi grający barwami,
Że chwile życia zdają mu się snami,
A sen szalony wydaje się życiem.”
Bohater przeżywa skrajne uczucia, a śmiech gwałtowny i „szatański”, który często przerywa chwile zadumy, jest jedyną reakcją na rzeczywistość oraz sposobem godzenia się ze światem. Człowiek o niezwykłej wrażliwości i umiejętności romantycznego odczuwania świata, nagle przestaje czuć, zamierają jego dusza i zmysły, aż tak, że zabija najbliższą osobę, a po tym popełnia samobójstwo.

• „Balladyna” Juliusz Słowacki – przyczyny obłąkania tytułowej bohaterki wynikają z jej charakteru. Cechuje ją próżność i pewność siebie. Ukształtowały się one w domu, w którym matka traktowała ją jako lepszą córkę. Dlatego też Goplanie w tak łatwy sposób udaje się ingerować w życie Balladyny. Najpierw zsyła Kirkora. Wydaje się to być szczęśliwym wydarzeniem dla Balladyny. Aby osiągnąć dostatnie życie, musi jednak zabić siostrę. Balladyna nie czuje się bezpieczna. Jest pełna podejrzeń w stosunku do innych, np. do pustelnika, dokonuje więc kolejnych zbrodni. Każda z nich jest więc według niej uzasadniona, ponieważ wyklucza osoby, które mogą jej przeszkodzić. Zbrodnie powodują, że Balladyna staje się osoba wyzbytą z emocji. Skazuje się więc na samotność, ciągły lęk, o którym przypomina jej nieustannie pojawiająca się krew. Balladyna słyszy głosy umarłych, którzy śpiewają do melodii granej przez chochlika. Zebrani goście nie rozumieją, „co znaczy takie obłąkanie w oczach grafini? Czy prosta piosenka, która wieśniacy przy grabionym sianie nucą na fletniach - tak ja biedną nęka?...”. Balladyna uważa, że jest to pieśń o niej i jej zbrodniach. Bohaterka widzi ducha swojej zamordowanej siostry. Przemianę w zachowaniu Balladyny zaobserwować można w momencie, gdy obejmuje władzę. Ponieważ spełniła swoje marzenia, może być uczciwą kobietą. Wydając wyroki w sprawach, z którymi przychodzą do niej poddani, świadomie skazuje siebie. W ostateczności, przyczynia się do swojej śmierci.

• „Kordian” Juliusz Słowacki - w akcie pierwszym bohater przyrównuje stan swojej duszy do otaczającej go przyrody. Po rozmowie z ukochaną, niezrozumiany przez nią, tego samego dnia strzela sobie w głowę, jednak przeżywa. Słynny monolog na Mont Blanc, podczas którego objawia swoją manię wielkości oraz ambicję, żeby zbawić świat – nawet kosztem własnego kraju, scena zamachu na cara, od którego powstrzymują go dwie wyimaginowane postacie, czy też pobyt w domu wariatów i rozmowa z doktorem-szatanem czynią tę postać niezrównoważoną.

• „Nie-Boska komedia” Zygmunt Krasiński – Orcio - dziecko Marii i Henryka urodziło się w pozornie szczęśliwej rodzinie. Nic nie wskazywało na jego nadzwyczajność. Gdy hrabia Henryk opuszczał dom, zrozpaczona Maria zaklęła syna: „bądź poetą aby cię ojciec kochał nie odrzucił kiedyś(...) przeklinam cię, jeśli nie będziesz poetą”. Nadwrażliwy Orcio jako poeta spotykał się z duchem matki i miał wizje śmierci zarówno swojej jak i ojca, co w połączeniu z jego słabą kondycją psychiczną doprowadziło go do obłędu. Zginął podczas oblężenia Okopów Świętej Trójcy. W jego postaci został skoncentrowany motyw romantycznego poety jako osoby obłąkanej. To właśnie dziecko w tej epoce było uważane za istotę kontaktującą się ze światem nadprzyrodzonym. Na Orcia szaleństwo sprowadziła własna matka, a dziecko zapłaciło za nie życiem.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - 8 - - 9 - - 10 - - 11 -