Mistrz i Małgorzata

Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim

Spis treści

Geneza „Mistrza i Małgorzaty”

Praca nad „Mistrzem i Małgorzatą” trwała przez wiele lat. Pisarz zaczął ją tworzyć pod koniec 1928 roku i przez kolejne lata dodawał, zmieniał, poprawiał treść utworu. Ostateczna wersja powstawała na łożu śmierci, gdy schorowany pisarz dyktował fragmenty swej żonie. Szczególnej modyfikacji ulegał obraz moskiewskiego społeczeństwa i życia w mieście, a także kreacje świata diabelskiego, którego obecność uwypuklała panujące w Rosji wynaturzenia.

Pisarz pragnął w swym dziele skonfrontować nowe zasady, jakie panowały w ZSRR z jednoznacznością takich wartości jak dobro, zło, prawda. Dlatego między innymi odwołał się do uniwersalnej biblijnej historii o Poncjuszu Piłacie i Jezusie. Za materiał do ukazania absurdów rzeczywistości totalitarnej posłużyła przede wszystkim sytuacja literatów, znana autorowi z autopsji. Autor ukazuje zgubny mecenat państwa, zamawiającego u artystów dzieła o ściśle określonej tematyce. Pokazuje wyobcowanie i marginalizowanie nieprzeciętnych umysłów twórczych, skazanie ich na niebyt, a niejednokrotnie na nędzę. Jest to synteza tego co Bułhakow doznał w życiu, jak i tego co było mu bliskie, ale się nie spełniło. Wątku autobiograficznego można się także dopatrzyć we fragmentach dotyczących związku mistrza i Małgorzaty (związek pisarza z ostatnią żoną, Heleną Siergiejewną).

Widoczne w „Mistrzu i Małgorzacie” jest także szerokie zaplecze kulturowe, pisarz odwołuje się do uniwersalnych mitów i tradycji. Na plan pierwszy wysuwa się związek dzieła z „Faustem” Goethego. Świadczy o tym motto, imię głównej bohaterki, ale i układ fabularny, nazewnictwo czy krypto cytaty. Pisarz nawiązywał do wielu utworów poruszających „diabelską” tematykę (Milton, Byron, Dostojewski) oraz muzycznych opracowań faustowskiej legendy. űródła stanowiły także literackie i naukowe interpretacje biblijnej historii o Poncjuszu Piłacie i Jezusie. „Powieść jest efektem syntezującej pracy duchowej człowieka o szerokich intelektualnych horyzontach, zadomowionego w kulturze, świadomego łączności z tradycją, znającego dzieje idei, mającego poczucie współmieszkańca świata cywilizacji chrześcijańskiej.” (A. Drawicz, „Wstęp”, w: M. Bułhakow, „Mistrz i Małgorzata”, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990, s. XXXVIII).

Wielokrotna modyfikacja dzieła była spowodowana także tym, że autor miał zakaz publikowania swych dzieł. Skupił się więc na pracy nad powieścią swego życia. Na łożu śmierci pragnął jednego – wydania „Mistrza i Małgorzaty”. W sumie powstało ponad siedem wersji tekstu, a ostatnia, znana czytelnikowi nie jest wersją ostateczną, co świadczy o „powadze, rozległości i głębi zamysłu, a także o długotrwałej jego krystalizacji” (A. Drawicz, „Wstęp”, s. XXXIV). Pisarz nie zdążył wprowadzić wszelkich planowanych poprawek. Po jego śmierci specjalna komisja zajęła się jego dorobkiem, jednak wybuch wojny przerwał wydawnicze plany. Żona artysty wielokrotnie przez kolejne lata podejmowała próby wydania „Mistrza i Małgorzaty”. Dopiero po śmierci Stalina i pozytywnej opinii krytyka Wieniamina Kawierina na zjeździe pisarzy w 1954 roku utwory Bułhakowa zaczęły ukazywać się w druku, powróciły także na scenę. „Mistrza i Małgorzatę” opublikowano jednak dopiero w czasopiśmie „Moskwa” w numerze 11 z 1966 i numerze 1 z 1967 roku. Publikacja została jednak na potrzeby magazynu okrojona. Pełny tekst ukazał się w Rosji dopiero w 1973 roku i na jego podstawie powstało egzystujące wśród czytelników polskie tłumaczenie.

Czas i miejsce akcji w „Mistrzu i Małgorzacie”

Akcja utworu, mimo rozległości epickiej, trwa zaledwie cztery dni – od środy do soboty. Możemy przypuszczać, że rozgrywa się w latach trzydziestych dwudziestego wieku, o czym świadczy obraz ówczesnej Moskwy. Narrator wybiega jednak w przeszłość opowiadając o historii Mistrza i Małgorzaty. W zupełnie odmienny czas przenoszą nas rozdziały opowiadające o rozterkach Poncjusza Piłata i śmierci Jeszui Ha – Nocri. Historycznie jest pierwszy wiek naszej ery.

Głównym miejscem wydarzeń jest Moskwa. Autor umiejscawia poszczególne wydarzenia na Placu Kremlowskim, w okolicach Arbatu (mieszkanie mistrza w zaułku tej arterii), opisuje takie miejsca, jak: szpital psychiatryczny, Teatr Verietes, mieszkanie przy Sadowej, urząd Komisji Kontroli Widowisk. Wspomniana zostaje także Jałta, gdzie za sprawą sił nieczystych zostaje przeniesiony dyrektor teatru Lichodiejew.

Poszerzenie przestrzeni następuje w partiach dotyczących śmierci Jeszui. Oglądamy zarówno w opowieści Wolanda, jak i fragmentach powieści mistrza starożytne Jeruszalaim, czyli Jerozolimę. Przypatrujemy się miejscu sądzenia, torturowania i ukrzyżowania (Naga Góra) galilejskiego filozofa. Ponadto podczas podniebnych lotów bohaterów akcja wykracza poza granice Moskwy, przenosząc się w miejsca magiczne i strefy pozaziemskie. Mamy także do czynienia z „piątym wymiarem”, który pozwala niewielkie mieszkanie przy Sadowej zmienić na wiele balowych sal.

Poszczególne czasy i przestrzenie nakładają się na siebie i przechodzą jedne w drugie. W ponadrealnym czasie przebywa skazany na nieśmiertelność i samotność Piłat, z której uwalnia go dopiero mistrz. Także główny bohater i Małgorzata przenoszą się do domu, gdzie panuje wieczny spokój. Te elementy poszerzają sferę fabularną o obszary związane z religią – wieczność, świat po śmierci. Ponadczasowość powoduje, że utwór staje się uniwersalny.

Problematyka „Mistrza i Małgorzaty”

Nie bez powodu powieść „Mistrz i Małgorzata” nazywa się arcydziełem światowej literatury. Porusza ona wiele zagadnień, rozgrywa się na kilku płaszczyznach, łączy w sobie wątki realistyczne i fantastyczne.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 -

„Mistrz i Małgorzata” – streszczenie
Część pierwsza.
1. Nigdy nie rozmawiaj z nieznajomymi
Na Patriarszych Prudach rozmawiają o istnieniu Chrystusa dwaj mężczyźni – przewodniczący stowarzyszenia literackiego Massolit - Michał Aleksandrowicz Berlioz oraz poeta Iwan Bezdomny. Do rozmówców przysiada się dziwny obcokrajowiec – profesor. Uśw... wiecej

„Mistrz i Małgorzata” – plan wydarzeń
1. Rozmowa Berlioza i Iwana Bezdomnego na Patriarszych Prudach.
2. Wtrącenie się do rozmowy nieznanego obcokrajowca.
3. Teza o istnieniu Boga.
4. Zapowiedź śmierci Berlioza.
5. Opowieść o Poncjuszu Piłacie.
• Przesłuchanie Jeszui Ha – Nocri.
• Wyrok śmierci na Jeszui Ha – Noc... wiecej

„Mistrz i Małgorzata” jako powieść...
„Mistrz i Małgorzata” jako powieść o moralności
Powieść „Mistrz i Małgorzata” możemy rozpatrywać w aspekcie etycznym. Zawiera ona uniwersalne i ponadczasowe przesłanie moralne. Przede wszystkim zawiera tezę o tym, że walka sił Dobra i Zła jest wieczna.

Mimo iż w swej powieści Bułhakow odnosił się do... wiecej

„Mistrz i Małgorzata” – bohaterowie
Mistrz – charakterystyka
Mistrz jest historykiem władającym biegle kilkoma językami, który niegdyś pracował w muzeum. Gdy wygrał na loterii pokaźną sumę wynajął niewielkie mieszkanie w pobliżu Arbatu. Wtedy zdecydował poświęcić się pisaniu powieści o Poncjuszu Piłacie.

Biblijna historia o męczeństwie ... wiecej

Demaskowanie totalitarnej rzeczywistości w „Mistrzu i Małgorzacie” Michaiła Bułhakowa
„Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa przeciwstawia się systemowi totalitarnemu. Akcja utworu skupia się wokół przybycia do Moskwy Szatana Wolanda z całą świtą: Korowiowem, Asasellem, Hellą i kotem Behemotem, w celu urządzenia corocznego balu na cześć diabła. Przy tej okazji przedstawione zostaje życie obywateli ... wiecej

Motywy literackie w „Mistrzu i Małgorzacie”
Motyw szatana w „Mistrzu i Małgorzacie”
W „Mistrzu i Małgorzacie” obecność Boga zaznaczona jest wyłącznie przez istnienie szatana - interpretatora i wykonawcę wyroków Pańskich. Szatan utożsamiany powszechnie z niszczycielską siłą i złymi zamiarami, tutaj zdaje się być bardziej ludzki niż sam człowiek.

wiecej

Relacja władza-artysta w „Mistrzu i Małgorzacie”
W „Mistrzu i Małgorzacie” możemy obserwować dwojaki stosunek władzy wobec artystów. Z jednej strony jest to hołubienie twórców, którzy podporządkowali się odgórnym nakazom, z drugiej eliminowanie osób, które stać na niezależność myślenia i tworzenie oryginalnych, niesztampowych dzieł.

Dla artystów, ... wiecej

Historia Poncjusza Piłata w „Mistrzu i Małgorzacie”
Poncjusz Piłat, piaty procurator Judei, pojawia się w powieści za sprawą opowiadania Wolanda, a następnie o jego losach dowiadujemy się z fragmentów powieści mistrza. Bohater zmuszony jest do wyboru pomiędzy sprawiedliwością, a zachowaniem osobistych przywilejów.

Poncjusza Piłata poznajemy, gdy ma wydać skazujący wyr... wiecej

Losy mistrza i Małgorzaty
Mistrz pracował jako historyk w muzeum, aż do pewnego dnia, gdy wygrał większą sumę pieniędzy na loterii. Wynajął wówczas mieszkanie w suterenie, w zaułku Arbatu i poświęcił się pisaniu powieści o Poncjuszu Piłacie. Z kolei Małgorzata w wieku dziewiętnastu lat wyszła za dobrze zarabiającego mężczyznę, jednak go nie kocha... wiecej

Magiczny wymiar miłości Mistrza i Małgorzaty w powieści Michaiła Bułhakowa
W powieści Michaiła Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” spotykamy się z sytuacją, gdy miłość ma wymiar magiczny. Autor uświadamia siłę miłości, rozpoczynając jeden z rozdziałów słowami: „Za mną czytelniku! Któż to powiedział ci, że nie ma już na świecie prawdziwej, wiernej i wiecznej miłości? A niechże ... wiecej

„On nie zasługuje na światłość...” – „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa powieścią o artyście i jego stosunku do własnej twórczości
Powieść Michaiła Bułhakowa obok takich tematów, jak współistnienie dobra i zła, rola prawdy i miłosierdzia, siła miłości porusza problem egzystowania artysty w totalitarnym świecie i jego stosunku do własnej twórczości.

W Moskwie w latach trzydziestych, podczas rozgrywania się akcji utworu, panuje system totalitarn... wiecej

„Mistrz i Małgorzata” – najważniejsze cytaty
„Tak, człowiek jest śmiertelny, ale to jeszcze pół biedy. Najgorsze, że to, iż jest śmiertelny, okazuje się niespodziewanie, w tym właśnie sęk!” - Woland w rozmowie z Berliozem i Iwanem

„O ile ten drugi, człowiek najwyraźniej niespełna rozumu, winien jest wygłaszania głupich mów w samym Jeruszala... wiecej