Jesteś w: Gloria victis

Gloria victis - TOP 10 najważniejszych informacji o lekturze

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim


„Gloria victis” – tło historyczne


Głównym historycznym wydarzeniem, którego epizod przywołuje Eliza Orzeszkowa w noweli „Gloria victis” jest powstanie styczniowe, które wybuchło 22 stycznia 1863 roku. Było to najdłuższe i najprawdopodobniej najbardziej krwawe powstanie narodowowyzwoleńcze w całej historii państwa polskiego. Swoim zasięgiem objęło Królestwo Polskie, Litwę, Białoruś i część Ukrainy. Powstanie już od początku skazane było na klęskę w obliczu przeważających sił Rosjan. Uczestnicy nie byli dobrze wyszkoleni, nie mieli także odpowiednich zapasów broni. Gdy powstanie upadło Polacy byli zmuszeni żyć z piętnem kolejnej klęski, wśród fali prześladowań, zsyłek i przesiedleń. Polacy zaczęli wątpić w romantyczne hasła nawołujące do ciągłej walki z zaborcami, poświęcenie jednostki w imię niepodległości. Orzeszkowa znała przebieg powstania z autopsji - w liście do Jankowskiego pisała: „[...] w młodości byłam naocznym świadkiem jednego i nie najmniej ważnego z epizodów tragedii 1863 roku”.

Akcja nowel została usytuowana na wiosnę w 1863 roku, kiedy to powstanie znajduje się w swojej środkowej fazie. Partia pod wodzą Romualda Traugutta: „[...] składała się z 400-500 ludzi, głównie szlachty, spośród których kilkudziesięciu tworzyło oddział jazdy pod dowództwem Feliksa Jagmina.[...] Partia ta obozowała przez trzy tygodnie na polanie w lasach tzw. horeckich, po drugiej stronie Kanału Królewskiego”.

Postacią historyczną, którą Orzeszkowa przywołuje jest znany jej osobiście Romuald Traugutt - dyktator powstania styczniowego. Początkowo przeciwstawiał się wybuchowi powstania styczniowego. Podczas walk w 1863 roku dowodził własnym oddziałem. Został mianowany generałem i komisarzem pełnomocnym Rządu Narodowego na Galicję. 17 października w drodze zamachu stanu usunął w Warszawie rząd zdominowany przez środowisko czerwonych i mianował się dyktatorem. W grudniu 1863 roku zreorganizował wojsko, a także nakazał rygorystyczne wdrażanie uchwały uwłaszczeniowej. Mimo iż wiele z jego zarządzeń nie było organizowanych wojska powstańcze przetrwały zimę 1863/1864. Traugutt został aresztowany w kwietniu 1864 roku, a następnie w warszawskiej Cytadeli.

Ponadto w utworze występują nawiązania do starożytności. Traugutt ma donośny głos przyrównany do głosu Leonidasa dowodzącego w wąwozie termopilskim. Jako wódz Spartan z poświęceniem życia, do ostatniej krwi bronił przed przeważającymi siłami perskimi miejsca stanowiącego „bramę” do Grecji Środkowej. Podobnie nierówną walkę toczą powstańcy styczniowi. Na jednego z nich przypada stu carskich żołnierzy. Z kolei rysy Jagmina zostają przyrównane do rysów Scypiona – legendarnego wodza rzymskiego z czasów wojen punickich.

Odwołanie do historii polskich zwycięstw odnajdziemy we fragmencie dotyczącym opisu walczącego Jagmina. Opowiadający dąb zauważa, że za jego „silnymi ramionami leciał poszum niewidzialnych skrzydeł… owych dawnych.”. Jest to wyraźne nawiązanie do zwycięskich oddziałów husarii, czyli ciężkozbrojnej jazdy polskiej z XVII wieku, której głównym wyróżnikiem były przypięte do zbroi skrzydła.

„Gloria victis” – rola natury


W noweli Orzeszkowej „Gloria victis” świat przyrody jest ulega personifikacji. Rośliny przemawiają w ludzkim języku, posiadają także ludzkie cechy i zachowania.

Głównym bohaterem jest las opowiadający swemu przyjacielowi wiatrowi historię jaka wydarzyła się podczas powstania styczniowego. Personifikowany wiatr lata po świecie, słucha opowieści natury i przekazuje ja dalej. Potrafi mówić, a jego sylwetka choć jest przezroczysta i uskrzydlona przypomina ludzką: „Świeciły i migotały błyszczące odbicia te w skrzydłach jego ogromnych, które jak fale płynnego kryształu opadły na trawy polany, we włosach jego, które jak pajęcza tkań ze szronu rozpostarły się nad polaną, w ramionach jego, które jak kryształowe kolumny wznosiły się ku drzewom, gdy w powietrzu płynęło szemranie błagalne, ciche.”

Wiatr chce poznać historie pochowanych w mogile bezimiennych żołnierzy. Opowiadają dąb, świerk , brzoza a także liliowe dzwonki. Wzruszony usłyszana historią wiatr, płacze na leśnej mogile. Dąb podsumowuje opowieść słowami „vae victis”, czyli biada zwyciężonym. Wiatr jednak jest innego zdania. Powstaje z mogiły, ociera łzy i z gniewnym okrzykiem „gloria victis” oznaczającym tyle co chwała zwyciężonym oraz z opowieścią o bohaterskiej śmierci powstańców wyrusza w świat. Widzimy zatem, że w noweli natura staje się odrębnym bohaterem i narratorem (choć w obu przypadkach można by mówić w liczbie mnogiej, gdyż upostaciowione drzewa i kwiaty funkcjonują autonomicznie, mimo że wspólnie tworzą las).

Narrator w noweli to wszechobecna i wszechwiedząca natura, będąca świadkiem wydarzeń z 1963 roku oraz strażnikiem pamięci o poświęceniu powstańców styczniowych. Przypisane są jej ludzkie cechy. Drzewa i kwiaty widzą, słyszą, czują oraz potrafią mówić. Targają nimi ludzkie uczucia takie jak gniew, litość, wzruszenie. Także ich wygląd jest upersonifikowany o czym świadczy m. in. cytat: „Wtedy dąb wyniosły i silny, któremu kępa zwisających w dół gałęzi czyniła brodę długą, brzoza wysmukła i cała w długich, ku ziemi opadających warkoczach, świerk wyprostowany w hełmie z iglicą strzelistą na szczycie, odpowiedzieli chórem.” Ponadto opisy bogate są w środki poetyckie: metafory („Słońce kładło na trawy szerokie płachty złote”), epitety („głębokie jesienie”, „nieskończone deszcze”, „śnieżyste, szkliste zimy”) oraz porównania. Przyroda przedstawiona zostaje w impresjonistycznej scenerii. Buduje tło zdarzeń, tworzy nastrój, ale także jest narratorem zdarzeń. Można zatem stwierdzić, że natura pełni dwojaką funkcję w noweli.
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 - 



„Gloria victis” – streszczenie

„Ciekawy świata” wiatr, który zbiera baśnie, dawne dzieje, echa walk dociera na tajemnicze, równinne litewskie Polesie w okolice Kanału Królewskiego. Spotyka swego przyjaciela – wysokopienny i cienisty las. Pyta o to, co się ostatnio wydarzyło, gdyż wyczuwa krew i echa walki. Dostrzega także pagórek z małym krzyże... wiecej



„Gloria victis” – plan wydarzeń

1. Spotkanie wiatru i lasu na Polesiu litewskim.
2. Mogiła bezimiennych bohaterów.
3. Opowieść dębu o powstańcach.
4. Przywódcą powstańców – Romuald Traugutt.
5. Charakterystyka Jagmina, Marysia i Anieli Tarłowskich.

6. Przyjaźń młodych ludzi.
7. Wiadomość o rozpoczęciu powstań... wiecej



„Gloria victis” – charakterystyka bohaterów

Romuald Traugutt – charakterystyka
Romuald Traugutt – historyczny przywódca powstańców, człowiek „świętego imienia”, który „wziął na ramiona krzyż swego narodu”. W opisanych wydarzeniach był dowódcą jednego z oddziałów powstańczych, działających na Polesiu. Miał czarne włosy, zamyślone oczy i uśmie... wiecej



„Gloria victis” – interpretacja tytułu

Tytuł „Gloria victis” jest nie tylko tytułem jednej z nowel Orzeszkowej, ale całego zbioru utworów poświęconych wydarzeniom z powstania styczniowego. Dosłownie termin „gloria victis” znaczy „chwała zwyciężonym”. Jest to sentencja pochodząca z języka łacińskiego.

„Gloria victi... wiecej



Motywy literackie w noweli „Gloria victis”

Motyw patriotyzmu w noweli „Gloria victis”
„Ostatni zryw romantyzmu”, jak zwykło określać się powstanie styczniowe, Orzeszkowa przedstawia jako absolutną konieczność. Pisze o tym, że sam udział w powstaniu zasługuje na nobilitację. Dlatego w opowiadaniu nacisk położony jest na heroizm polskiego powstańca. „Gloria v... wiecej



Obraz powstania styczniowego w noweli „Gloria victis”

W epoce pozytywizmu tworzyła Eliza Orzeszkowa. Jednym z jej utworów upamiętniających w szczególny sposób powstanie styczniowe jest „Gloria victis”. Orzeszkowa zgodnie z hasłami swojej epoki nie nawoływała do walki, ale upamiętniała narodowe zrywy. Nowela „Gloria victis” pochodzi ze zbioru opowiadań o tej same... wiecej



Przyroda jako narrator noweli Orzeszkowej „Gloria victis”

Przyroda w noweli pozytywistycznej Elizy Orzeszkowej „Gloria victis” pełni rolę narratora zdarzeń. Przypisane są tam naturze cechy ludzkie, upersonifikowana przyroda czuje, mówi, przeżywa.

„Gloria victis” to opowiadanie relacjonujące przebieg jednego z epizodów powstania styczniowego. Autorka skła... wiecej