Jesteś w: Potop

Potop

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Motyw porwania
Liczne pojedynki
Listy wpadające w niepożądane ręce
Podróże kształcące bohatera
Niedomówienia
Konstruowanie postaci i zdarzeń na podstawie kontrastów

Szczególne znaczenie w powieści odgrywają dialogi. Nadają one dziełu charakter dramatyczny. Ponad to mogą posuwać akcję, często charakteryzują konkretne postaci, których dotyczą dane rozmowy, dostarczają również informacji natury ogólnej, np. politycznej. Dialogi rzecz jasna mogą pełnić wiele funkcji równocześnie.

W „Potopie” napotykamy na doskonale skonstruowane sceny zbiorowe. Powieść ma charakter wojenny, dlatego dominują obrazy bitew, które są niezwykle plastycznie przedstawione. Czytelnik często ma wrażenie jakby oglądał je własnymi oczyma. Brak za to opisów przyrody.

Specyficznie ukształtowany jest także język „Potopu”. Przeważają czasowniki, mniej jest za to rzeczowników i przymiotników. Płynie stąd niewątpliwy wniosek, że akcja ma dynamiczny charakter. Język bohaterów jest archaizowany, ale w specyficzny sposób. Sienkiewicz unika mało zrozumiałych makaronizmów. Postaci mówią dawnym językiem, ale zrozumiałym dla współczesnego odbiorcy. Co ważne właściwie każda z postaci ma swój indywidualny język, którym się posługuje.

Juliusz Kija, jeden z badaczy twórczości Sienkiewicza, w następujący sposób podsumował powyższe rozważania:

„Nie stworzył Sienkiewicz jakiegoś nowego, oryginalnego, typu powieści historycznej, ale dzięki różnym środkom artystycznym (wspomnianym w tym podpunkcie) udoskonalił dawny typ tego rodzaju powieściowego. Podniósł swoja Trylogią powieść historyczna polską na takie wyżyny, na jakie nigdy nie wzbili się jego poprzednicy na tym polu, a więc Czjkowski Rzewuski, Kacykowski, a nawet zasłużony autor powieści historycznych, jakim był Kraszewski”.

Motyw winy i przebaczenia w „Potopie”


Motyw winy, przebaczenia oraz rehabilitacji wykorzystał Henryk Sienkiewicz w „Potopie”. Dzieje chorążego orszańskiego Andrzeja Kmicica to przejście przez kolejne fazy przemiany - od awanturnika, poprzez nieświadomego zdrajcę, do prawego, wiernego królowi i ojczyźnie bojownika o wolność narodu, gotowego poświęcić swe życie i zdrowie dla ojczyzny. Wszystko, co czyni jest spowodowane chęcią odzyskania dobrego imienia. Nie chodziło mu jednak o zdanie żołnierzy, szlachty laudańskiej czy społeczeństwa, a przede wszystkim stosunek Oleńki. Pannę pokochał od pierwszego wejrzenia. Od tego spotkania w Wodoktach jego światopogląd uległ zmianie. Gdy panna zarzuciła mu, że jest pod złym wpływem kompanów, gotowy był zerwać z nimi wszelkie kontakty, by tylko powrócić do jej łask. Gdy z kolei nazwała go podczas uczty w Kiejdanach „Zdrajcą!”, postanowił zmazać nieświadomie popełnioną winę – wierność Radziwiłłowi zamiast ojczyźnie.

„Zmazanie win” musi być absolutnie pewne, stąd chęć odzyskania czci i dobrego imienia Andrzeja trwa do końca powieści, czyli do momentu gdy: „(…) w rejestrze niebieskim, w którym zapisują dobre i złe uczynki ludzkie, przemazano w tej chwili wszystkie winy, bo to był człowiek zupełnie poprawiony”. Istotę przemiany najtrafniej oddają słowa króla Jana Kazimierza, skierowane w liście do Wołodyjowskiego: „- Boś znał wielkiego żołnierza, ale swawolnika i radziwiłłowskiego w zdradzie socjusza... A tu stoi Hektor częstochowski, któremu Jasna Góra po księdzu Kordeckim najwięcej zawdzięcza, tu stoi obrońca ojczyzny i sługa mój wierny, który mnie własną piersią zastawił i życie mi ocalił, gdym w wąwozach, jako między stado wilków, dostał się między Szwedów. Taki to ów nowy Kmicic... Poznajże go i pokochaj, bo wart tego!”.

Jednak dla Kmicica najważniejsze są słowa ukochanej Oleńki. Ta w kościele wyznaje: „Jędruś, jam ran twoich całować niegodna”. To jedna z najbardziej znanych scen wybaczenia w polskiej literaturze.


Adaptacja „Potopu” Hoffmana


„Potop” Sienkiewicza stanowił wyzwanie realizacyjne dla wielu reżyserów. Sukcesem zakończyła się inicjatywa znanego polskiego reżysera – Jerzego Hoffmana. Zdjęcia do filmu były poprzedzone licznymi czynnościami przygotowawczymi, w tym przeróbkami powieści, a więc adaptacją samego materiału literackiego, tak by ukształtować zeń scenariusz. 2 września 1974 roku premierę miał dwuczęściowy, kolorowy film, który według rodzimych krytyków był „najgorszym obrazem na podstawie Sienkiewicza, zrealizowanym po wojnie”. Inaczej do obrazu ustosunkowała się Akademia Filmowa, która przyznała dziełu Hoffmana nominację do Oscara.

W „Potopie” – pierwszym polskim filmie posiadającym stereofoniczny dźwięk - udział wzięło siedemdziesięciu aktorów pierwszoplanowych, sześciuset drugoplanowych i aż czterdzieści tysięcy statystów. Kostiumolodzy mieli dużo pracy, bo uszyli aż dwadzieścia trzy tysiące kostiumów. Większość scen batalistycznych kręcono pod Kijowem w dorzeczu Dniepru. Rekwizyty filmowe wypożyczono między innymi z muzeum na Wawelu oraz skarbca jasnogórskiego. Choć w efekcie końcowym otrzymaliśmy najdłuższy polski film - projekcja trwała ponad pięć godzin, to jednak dokonano i tak wielu skrótów i skreśleń, trzytomowa książka liczy przecież około tysiąca stron. Hoffman wyznał w jednym z wywiadów, że pełna wersja powieści wymagałaby około dwudziestu godzin projekcji.

Decyzje dotyczące obsady głównych ról wywołały w kraju żywe dyskusje. Krytycy filmowi nie zgadzali się, by w Kmicica wcielił się Azja z „Pana Wołodyjowskiego”, czyli Daniel Olbrychski. Z kolei niektórzy kwestionowali wygląd i umiejętności aktorskie mężczyzny. Uważali, że nie jest podobny do sienkiewiczowskiego pierwowzoru, a – co gorsze – nie podoła roli, mimo iż wcześniej zagrał w tak znakomitych obrazach, jak: „Ziemia obiecana”, „Wesele”, „Krajobraz po bitwie” czy „Popioły”. Takie same opinie dotyczyły odtwórczyni roli Oleńki. Małgorzacie Braunek, która pokonała w castingu dziewięć tysięcy kandydatek, zarzucano, iż posiada bardziej nordycką niż słowiańską urodę i że źle wygląda w historycznym kostiumie.
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 - 



„Potop” – najważniejsze cytaty

Gdy się białogłowa przeciw tobie zaweźmie, choćbyś się w szparę w podłodze skrył, jeszcze cię igłą stamtąd wydłubie.
Zagłoba o kobietach

Gdy pożyjesz dłużej, poznasz, że gdy ktoś chce czegoś na świecie dokazać, temu nie wolno większych spraw dla mniejszych poświęcać.
Janusz Radziw... wiecej



„Kmicicowa kompania” Kossaka – portret awanturników

„Kmicicowa kompania” to jedna z ilustracji do Trylogii. Kmicic i jego kompani w interpretacji Kossaka to wąsaci, przystojni, dumni mężowie. Bez problemu dostrzegamy w bohaterach obrazu rubasznych i gnuśnych wojowników z „Potopu”. Są bogato odziani, mają na sobie futrzane czapy i płaszcze. Ich konie mają ozdobne ... wiecej



Uczta w Kiejdanach – opis

Książę Janusz Radziwiłł zaprosił do swojej siedziby w Kiejdanach na ucztę najznamienitszych przywódców, posłów i żołnierzy litewskich. Wszyscy spodziewali się, że wspólnie z hetmanem wyruszą wkrótce przeciwko Szwedom. Gdy pojawił się gospodarz zebrani patrzyli na jego postawną sylwetkę z podziwem i wiwatowali na jego cześ... wiecej



Charakterystyka porównawcza Andrzeja Kmicica i Jacka Soplicy

Chociaż bohaterów Mickiewicza (Jacek Soplica) i Sienkiewicza (Andrzej Kmicic) dzieli ponad wiek w stosunku do czasów, w których żyli ich pochodzenie i cechy charakteru każą doszukiwać się wielu podobieństw. Andrzej Kmicic to żyjący w połowie XVII wieku chorąży orszański, zaś Jacek Soplica to zaściankowy szlachcic.

... wiecej



Potop - opracowanie

Realizm i fikcja w „Potopie”
Henryk Sienkiewicz w swej powieści połączył dwie płaszczyzny. Z jednej strony przekazał historyczną wiedzą o czasach potopu szwedzkiego, z drugiej stanowiła ona jedynie tło do fikcyjnych, fabularnych przygód jego bohaterów.

Na realizm składają się w „Potopie” wydarzenia i p... wiecej



Miłość Aleksandry Billewiczówny i Andrzeja Kmicica w „Potopie”

Historia Andrzeja Kmicica i Oleńki Billewiczówny, bohaterów „Potopu” Sienkiewicza to świetny przykład spełnionego związku. Zanim jednak doszło do zawarcia szczęśliwego małżeństwa, oboje musieli wiele przecierpieć i wykazać się stałością uczucia. Od dnia ich poznania i zrodzenia się uczucia aż do szczęśliwego r... wiecej



Potop - motywy literackie (motyw przyjaźni, motyw rycerza, motyw pojedynku)

Motyw przyjaźni w „Potopie”
Motyw przyjaźni ukazuje utwór pt. „Potop” autorstwa Henryka Sienkiewicza. Obok typowych, schematycznych modeli przyjaźni – Jan Skrzetuski, Helena i Zagłoba – pojawia się para nietuzinkowych rycerzy z charakterem. Jeden – Wołodyjowski – prawy, sumienny rycerz – patriota, drugi – Kmici... wiecej



Tło historyczne w „Potopie”

Tło historyczne w „Potopie”
Najbardziej znanym polskim pisarzem, który w swoich dziełach opisywał wydarzenia historyczne, jest Henryk Sienkiewicz. Jest on autorem m.in. „Potopu”, pozytywistycznej powieści o najeździe szwedzkim na Polskę. „Potop” to utwór „ku pokrzepieniu serc”. Autor wyraża przekonanie, iż naród... wiecej



Założenia ideowe w „Potopie”

W czasach rozbiorowych, gdy brak było polskich instytucji państwowych i społecznych pielęgnowanie historii i jej funkcja jednocząca Polaków i chroniąca ich tożsamość była bardzo istotna. Motywy historyczne często pojawiały się w literaturze i sztuce. Istotną rolę zaczęło odgrywać nowoczesne dziejopisarstwo narodowe. Skupiano ... wiecej



Aleksandra Billewiczówna – charakterystyka

Aleksandra Billewiczówna – charakterystyka
Aleksandra Billewiczówna była wnuczką Herakliusza Billewicza, panną młodą i niezwykle urodziwą. Miała włosy koloru blond i łagodne rysy twarzy. Potrafiła być opanowana, skromna i poważna. Jej dziadek w testamencie polecił jej poślubić Andrzeja Kmicica, lecz gdyby ten się jej... wiecej



Andrzej Kmicic – charakterystyka, dzieje, przemiana

Andrzej Kmicic – charakterystyka
Andrzej Kmicic to główny bohater powieści Sienkiewicza „Potop”. Poznajemy go jako chorążego orszańskiego, potomka znakomitego rodu, któremu Herakliusz Billewicz przyrzekł w testamencie rękę swej wnuczki – Oleńki. Podczas akcji powieści postać ta przechodzi metamorfozę.

Na... wiecej



„Potop” jako powieść historyczna (cechy gatunku)

Sienkiewicz mimo iż wzorował się na istniejących już typach powieści historycznej, umiejętnie je łącząc stworzył nowy typ historycznej powieści. Przede wszystkim połączył powieść walterskotowską, która kładła nacisk na szczegóły obyczajowe i historyczne (autor opierając się w „Potopie” na różnorodnych źr�... wiecej



Obraz społeczeństwa polskiego w „Potopie”

W „Potopie” Henryk Sienkiewicz starał się zawrzeć obraz całego społeczeństwa polskiego. Ukazał zarówno wady, jak i zalety jego przedstawicieli, charakteryzując poszczególne grupy, wśród których najważniejsze są magnateria, szlachta oraz lud.

Polska arystokracja z XVII wieku została postawiona przez autor... wiecej



„Potop” – problematyka

Problematyka „Potopu” Sienkiewicza związana jest z koncepcją widzenia historii przez autora. Mimo wierności realiom z XVII-wiecznej Polski opowieść Sienkiewicza jest w dużej mierze optymistyczna. Powstała pod zaborami w XIX wieku i miała społeczeństwu polskiemu przynieść pokrzepienie i nadzieję. Bohaterowie zestawieni s... wiecej



„Potop” – plan wydarzeń

Skrócony plan wydarzeń „Potopu”
TOM I
1. Postanowienie o ślubie Aleksandry Billewiczówny i Andrzeja Kmicica.
2. Spalenie Wołmontowicz przez Kmicica.
3. Pojedynek Kmicica z Michałem Wołodyjowskim.
4. Kapitulacja pospolitego ruszenia pod Piłą, Ujściem i Wieleniem.
5. Informacja o oddaniu... wiecej



Pozostałe części "Potopu"

„Potop” jest środkową częścią cyklu trzech powieści historycznych Sienkiewicza, które umownie nazywa się „Trylogią”. Pierwsza część ukazywała się w latach 1883-1884 i nosiła tytuł „Ogniem i mieczem”, trzecia i ostatnia część to „Pan Wołodyjowski”, którego pisarz publikował ... wiecej



Andrzej Kmicic jako bohater romantyczny

Andrzej Kmicic to postać o bardzo burzliwych dziejach życia, nie jest typowym bohaterem romantycznym, ale nosi wiele jego znamion.

W swoim młodzieńczym życiu, czyli w chwili przyjazdu do Wodoktów jest butnym, porywczym, wszczynającym awantury szlachcicem, którego zmieni dopiero miłość do ukochanej Oleńki. Nie jest to... wiecej



Idea „Potopu” – powieść pisana „ku pokrzepieniu serc”

Na ostatniej stronie trzeciej części Trylogii czytamy; „ Na tym kończy się szereg Książęk, pisanych w ciągu kilku lat i w niemałym trudzie – dla pokrzepienia serc”. W tym zdaniu zawiera się przewodnia idea „Potopu” i dwóch pozostałych części. W interesującej nas lekturze kluczowe znaczenie maja dwa... wiecej



Historyczna powieść przygodowa – kompilacja wielu gatunków literackich

„Potop” nie jest utworem jednolitym gatunkowo. Dzieło stanowi mistrzowską kompilację różnych gatunków, m in.:
Powieści historycznej (powieść dokumentalna, „walterskotowska”, gawęda szlachecka)
Epopei
Baśni
Westernu
Romansu przygodowego

„Potop” jako powie... wiecej



Potop - bohaterowie

Sposób kreowania bohaterów w „Potopie”
Jedną z głównych wyróżników sienkiewiczowskiej prozy jest sposób kreowania bohaterów literackich z powieści historycznych. Sam pisarz uważał, że postaci są jednym z najważniejszych składników prozy, że powinny „towarzyszyć” czytelnikom w życiu.

W kreacji... wiecej



Potop – streszczenie

Wstęp:

Narrator opisuje historię rodu Billewiczów. Za panowania Jana Kazimierza patriarchą rodu był Herakliusz Billewicz. Jego własnością były Wodokty, Lubicz i Mitruny. Cała szlachta laudańska służyła w jego chorągwi, a Billewicz cieszył się przyjaźnią wojewody litewskiego Janusza Radziwiłła. W 1654 r... wiecej