Jesteś w: Potop

Potop

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim


„Pamiętniki” Paska
„Nowa Gigantomachia” ks. Augustyna Koreckiego
„Klimaktery” Wespazjana Kochanowskiego

Jeśli chodzi o „Pamiętniki” Paska, to wartość ich nie leżała w wiarygodności ich historycznego przekazu, lecz w rekonstrukcji obyczajowości tamtych czasów i mentalności ludzi ówcześnie żyjących. Dzięki Paskowi powstała taka postać jak Kmicic. W „Pamiętnikach” bowiem Sienkiewicz przeczytał o jego historycznym pierwowzorze Samuelu. „Najobficiej jednak – jak pisze Józef Osmoła – „ reprezentowane były „Pamiętnik” przy odtwarzaniu tzw. „kolorytu językowego” i formowaniu kształtu stylistyczno-językowej narracji”.

„Nowa Gigantomachia” Augustyna Koreckiego nie była pamiętnikiem, uważano ja za autentyczny opis walki o jasnogórski klasztor. To o ten tekst Sienkiewicz oparł opowieść o oblężeniu Jasnej Góry. Jest to „literacka transpozycja tego dzieła”.

Trzecim tekstem nie mnie ważnym są „Klimaktery” Wespazjana Kochanowskiego. Miały one charakter kroniki. Ich znaczenie było analogiczne do „Pamiętników” Paska. Były one przede wszystkim źródłem informacji, które wykorzystał pisarz do opisu scen batalistycznych, oraz postaci uwikłanych w dramat dziejowy.

Trzeba również wspomnień o tym, że na konstrukcje „Potopu” wywarła wpływ polska i obca tradycja literacka. Chodzi tu o dzieła takie jak: „Pan Tadeusz” A. Mickiewicz, „Maria” A. Malczewskiego, „Anuncjata” Z. Kacykowskiego, oraz powieści W. Łozińskiego, W. Scotta, J. Kraszewskiego i eposów homeryckich.

Typy narracji w Potopie


Sienkiewicz chciał zachować wierność prawdzie historycznej w swych dziełach. Aby zachować dystans do opisywanych zdarzeń pisarz często przywoływał wiadomości będące w społecznym obiegu, wyrażane przez narratora. Zazwyczaj patrzy on na historię, z perspektywy konkretnych bohaterów, wówczas staje się niejako XVII-wiecznym pamiętnikarzem.

Pojawiająca się zobiektywizowana narracja przybiera formę informacji. Narrator trzecioosobowy stojący poza światem przedstawionym rzeczowo przekazuje konkretne informacje, nie dokonuje oceny. Taki typ narracji pojawia się jednak tylko wtedy, gdy narrator ma przekazać jakieś szczegóły czy detale pełniące funkcje czysto informacyjne, na przykład wtedy, gdy wymienia cechy osób biorących udział w jakims zdarzeniu, czy przedmiotów przestrzeni.

Niekiedy pojawiają się wstawki o charakterze kronikarskim. Ma to miejsce wówczas, gdy narrator koncentrując swoja uwagę na datach czy okolicznościach umieszcza także swoją ich ocenę czy interpretację. Ukonkretnia się wówczas sfera przedstawień, są one bardziej wiarygodne.

Narracja o charakterze kronikarskim najczęściej jest w „Potopie” wzbogacona o element staroszlacheckiej gawędy. Komentarz narratora stanowi wówczas albo moralna ocenę zdarzeń czy postaci, albo ich humorystyczne podsumowanie.

Pojawiają się także wypowiedzi o charakterze publicystycznym. „Są to fragmenty eseju historycznego będące swoistymi odautorskimi dywagacjami na temat dziejów”.
W „Potopie” występuje także technika reportażowa, spotykamy ja głównie przy scenach batalistycznych.

Sienkiewicz wykorzystywał nie tylko techniki charakterystyczne dla prozy. Wykorzystywał także elementy poetyckiego stylu narracji. Chodzi tu o :
Wstawki liryczne z wykorzystaniem epitetów, poetyzmów czy porównań
Peryfrastyczne określenia
Mocno zrytmizowane okresy zdaniowe
Określenia homeryckie (głównie w scenach batalistycznych pojedynkach), itd.

Kompozycja Potopu


Akcję „Potopu” współtworzą dwa watki:
Wątek historyczno-przygodowy
Wątek romansowy

Powieść rozpoczyna się od spraw romansowych, czyli od stopniowego pogarszania się stosunków między Oleńką a Kmicicem. Od zupełnego moralnego rozkładu ratuje bohatera wejście w służbę Janusza Radziwiłła – pierwszy punkt zwrotny jego życia. Dopiero potem zawiązuje się wątek historyczno-polityczny. Chodzi tu o przebieg szwedzkiego najazdu oraz dokonujący się w związku z nim rozkład morale społeczeństwa polskiego jak i jego późniejsze odrodzenie. Od tego momentu wątki współwystępują ze sobą i tak upadek moralny Kmicica pokrywa się z takim upadkiem społeczeństwa, potem rozpoczyna się rehabilitacja bohatera a wraz z nim całego narodu, aż do zupełnego odrodzenia na końcu „Potopu”. W ciągu akcji różne wątki odgrywają pierwszoplanowe miejsce. Niektóre grupy rozdziałów tworzą pewne całości dające przewagę jednemu z dwóch kluczowych motywów. Niekiedy obydwa zbiegają się i wzajemnie warunkują.

Wątek romansowy jest skonstruowany z największym kunsztem. Wypędzony przez Oleńkę Kmicic pisze do niej list, w którym prosi ją o przebaczenie. W odpowiedzi szlachcianka informuje go, że uczyni to, ale tylko wówczas gdy przebaczenia udzieli mu szlachta przeciw której wystąpił. Obydwoje wiedzą, że tym samym ich miłość zostaje definitywnie przekreślona.

Akcja „Potopu” jest szybka i wartka. Sienkiewicz trzyma czytelnika w napięciu przez wprowadzanie licznych katastrof i niespodziewanych ratunków do akcji powieści. Ciekawą metoda, która stosuje Sienkiewicz, a która umożliwia mu właśnie trzymanie czytelnika w napięciu jest technika polegająca na tym, że jakiś ważny fakt podaje na końcu rozdziału, a jego wyjaśnienie dopiero w kolejnym z nich.

W „Potopie” Sienkiewicz sięga do popularnych motywów powieści awanturniczych i sensacyjnych:
Występuje dwóch pretendentów do ręki jednej kobiety. Jeden z nich jest szlachetnym patriotą, a drugi zdrajcą
Wewnętrzne rozterki bohaterów
Motyw przebrania
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 - 



„Potop” – najważniejsze cytaty

Gdy się białogłowa przeciw tobie zaweźmie, choćbyś się w szparę w podłodze skrył, jeszcze cię igłą stamtąd wydłubie.
Zagłoba o kobietach

Gdy pożyjesz dłużej, poznasz, że gdy ktoś chce czegoś na świecie dokazać, temu nie wolno większych spraw dla mniejszych poświęcać.
Janusz Radziw... wiecej



„Kmicicowa kompania” Kossaka – portret awanturników

„Kmicicowa kompania” to jedna z ilustracji do Trylogii. Kmicic i jego kompani w interpretacji Kossaka to wąsaci, przystojni, dumni mężowie. Bez problemu dostrzegamy w bohaterach obrazu rubasznych i gnuśnych wojowników z „Potopu”. Są bogato odziani, mają na sobie futrzane czapy i płaszcze. Ich konie mają ozdobne ... wiecej



Uczta w Kiejdanach – opis

Książę Janusz Radziwiłł zaprosił do swojej siedziby w Kiejdanach na ucztę najznamienitszych przywódców, posłów i żołnierzy litewskich. Wszyscy spodziewali się, że wspólnie z hetmanem wyruszą wkrótce przeciwko Szwedom. Gdy pojawił się gospodarz zebrani patrzyli na jego postawną sylwetkę z podziwem i wiwatowali na jego cześ... wiecej



Charakterystyka porównawcza Andrzeja Kmicica i Jacka Soplicy

Chociaż bohaterów Mickiewicza (Jacek Soplica) i Sienkiewicza (Andrzej Kmicic) dzieli ponad wiek w stosunku do czasów, w których żyli ich pochodzenie i cechy charakteru każą doszukiwać się wielu podobieństw. Andrzej Kmicic to żyjący w połowie XVII wieku chorąży orszański, zaś Jacek Soplica to zaściankowy szlachcic.

... wiecej



Potop - opracowanie

Realizm i fikcja w „Potopie”
Henryk Sienkiewicz w swej powieści połączył dwie płaszczyzny. Z jednej strony przekazał historyczną wiedzą o czasach potopu szwedzkiego, z drugiej stanowiła ona jedynie tło do fikcyjnych, fabularnych przygód jego bohaterów.

Na realizm składają się w „Potopie” wydarzenia i p... wiecej



Miłość Aleksandry Billewiczówny i Andrzeja Kmicica w „Potopie”

Historia Andrzeja Kmicica i Oleńki Billewiczówny, bohaterów „Potopu” Sienkiewicza to świetny przykład spełnionego związku. Zanim jednak doszło do zawarcia szczęśliwego małżeństwa, oboje musieli wiele przecierpieć i wykazać się stałością uczucia. Od dnia ich poznania i zrodzenia się uczucia aż do szczęśliwego r... wiecej



Potop - motywy literackie (motyw przyjaźni, motyw rycerza, motyw pojedynku)

Motyw przyjaźni w „Potopie”
Motyw przyjaźni ukazuje utwór pt. „Potop” autorstwa Henryka Sienkiewicza. Obok typowych, schematycznych modeli przyjaźni – Jan Skrzetuski, Helena i Zagłoba – pojawia się para nietuzinkowych rycerzy z charakterem. Jeden – Wołodyjowski – prawy, sumienny rycerz – patriota, drugi – Kmici... wiecej



Tło historyczne w „Potopie”

Tło historyczne w „Potopie”
Najbardziej znanym polskim pisarzem, który w swoich dziełach opisywał wydarzenia historyczne, jest Henryk Sienkiewicz. Jest on autorem m.in. „Potopu”, pozytywistycznej powieści o najeździe szwedzkim na Polskę. „Potop” to utwór „ku pokrzepieniu serc”. Autor wyraża przekonanie, iż naród... wiecej



Założenia ideowe w „Potopie”

W czasach rozbiorowych, gdy brak było polskich instytucji państwowych i społecznych pielęgnowanie historii i jej funkcja jednocząca Polaków i chroniąca ich tożsamość była bardzo istotna. Motywy historyczne często pojawiały się w literaturze i sztuce. Istotną rolę zaczęło odgrywać nowoczesne dziejopisarstwo narodowe. Skupiano ... wiecej



Aleksandra Billewiczówna – charakterystyka

Aleksandra Billewiczówna – charakterystyka
Aleksandra Billewiczówna była wnuczką Herakliusza Billewicza, panną młodą i niezwykle urodziwą. Miała włosy koloru blond i łagodne rysy twarzy. Potrafiła być opanowana, skromna i poważna. Jej dziadek w testamencie polecił jej poślubić Andrzeja Kmicica, lecz gdyby ten się jej... wiecej



Andrzej Kmicic – charakterystyka, dzieje, przemiana

Andrzej Kmicic – charakterystyka
Andrzej Kmicic to główny bohater powieści Sienkiewicza „Potop”. Poznajemy go jako chorążego orszańskiego, potomka znakomitego rodu, któremu Herakliusz Billewicz przyrzekł w testamencie rękę swej wnuczki – Oleńki. Podczas akcji powieści postać ta przechodzi metamorfozę.

Na... wiecej



„Potop” jako powieść historyczna (cechy gatunku)

Sienkiewicz mimo iż wzorował się na istniejących już typach powieści historycznej, umiejętnie je łącząc stworzył nowy typ historycznej powieści. Przede wszystkim połączył powieść walterskotowską, która kładła nacisk na szczegóły obyczajowe i historyczne (autor opierając się w „Potopie” na różnorodnych źr�... wiecej



Obraz społeczeństwa polskiego w „Potopie”

W „Potopie” Henryk Sienkiewicz starał się zawrzeć obraz całego społeczeństwa polskiego. Ukazał zarówno wady, jak i zalety jego przedstawicieli, charakteryzując poszczególne grupy, wśród których najważniejsze są magnateria, szlachta oraz lud.

Polska arystokracja z XVII wieku została postawiona przez autor... wiecej



„Potop” – problematyka

Problematyka „Potopu” Sienkiewicza związana jest z koncepcją widzenia historii przez autora. Mimo wierności realiom z XVII-wiecznej Polski opowieść Sienkiewicza jest w dużej mierze optymistyczna. Powstała pod zaborami w XIX wieku i miała społeczeństwu polskiemu przynieść pokrzepienie i nadzieję. Bohaterowie zestawieni s... wiecej



„Potop” – plan wydarzeń

Skrócony plan wydarzeń „Potopu”
TOM I
1. Postanowienie o ślubie Aleksandry Billewiczówny i Andrzeja Kmicica.
2. Spalenie Wołmontowicz przez Kmicica.
3. Pojedynek Kmicica z Michałem Wołodyjowskim.
4. Kapitulacja pospolitego ruszenia pod Piłą, Ujściem i Wieleniem.
5. Informacja o oddaniu... wiecej



Pozostałe części "Potopu"

„Potop” jest środkową częścią cyklu trzech powieści historycznych Sienkiewicza, które umownie nazywa się „Trylogią”. Pierwsza część ukazywała się w latach 1883-1884 i nosiła tytuł „Ogniem i mieczem”, trzecia i ostatnia część to „Pan Wołodyjowski”, którego pisarz publikował ... wiecej



Andrzej Kmicic jako bohater romantyczny

Andrzej Kmicic to postać o bardzo burzliwych dziejach życia, nie jest typowym bohaterem romantycznym, ale nosi wiele jego znamion.

W swoim młodzieńczym życiu, czyli w chwili przyjazdu do Wodoktów jest butnym, porywczym, wszczynającym awantury szlachcicem, którego zmieni dopiero miłość do ukochanej Oleńki. Nie jest to... wiecej



Idea „Potopu” – powieść pisana „ku pokrzepieniu serc”

Na ostatniej stronie trzeciej części Trylogii czytamy; „ Na tym kończy się szereg Książęk, pisanych w ciągu kilku lat i w niemałym trudzie – dla pokrzepienia serc”. W tym zdaniu zawiera się przewodnia idea „Potopu” i dwóch pozostałych części. W interesującej nas lekturze kluczowe znaczenie maja dwa... wiecej



Historyczna powieść przygodowa – kompilacja wielu gatunków literackich

„Potop” nie jest utworem jednolitym gatunkowo. Dzieło stanowi mistrzowską kompilację różnych gatunków, m in.:
Powieści historycznej (powieść dokumentalna, „walterskotowska”, gawęda szlachecka)
Epopei
Baśni
Westernu
Romansu przygodowego

„Potop” jako powie... wiecej



Potop - bohaterowie

Sposób kreowania bohaterów w „Potopie”
Jedną z głównych wyróżników sienkiewiczowskiej prozy jest sposób kreowania bohaterów literackich z powieści historycznych. Sam pisarz uważał, że postaci są jednym z najważniejszych składników prozy, że powinny „towarzyszyć” czytelnikom w życiu.

W kreacji... wiecej



Potop – streszczenie

Wstęp:

Narrator opisuje historię rodu Billewiczów. Za panowania Jana Kazimierza patriarchą rodu był Herakliusz Billewicz. Jego własnością były Wodokty, Lubicz i Mitruny. Cała szlachta laudańska służyła w jego chorągwi, a Billewicz cieszył się przyjaźnią wojewody litewskiego Janusza Radziwiłła. W 1654 r... wiecej