Jesteś w: Granica

Granica - kompenndium wiedzy o powieści Zofii Nałkowskiej

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

„Granica” - wiadomości wstępne


„Granica” Zofii Nałkowskiej jest powieścią wielowymiarową i niejednoznaczną. Pod przykrywką romansu córki kucharki i syna zubożałego szlachcica, autorka przemyciła problematykę psychologiczną, filozoficzną, społeczną, obyczajową oraz moralną, stawiając trudne i kontrowersyjne czasami pytania.

Powieść ta jest swoistym studium psychiki ludzkiej. Jej bohaterowie stanowią przykłady literackich postaci wyrazistych i głębokich, a sceny z ich udziałem – wyprowadzanie z piwnicy ślepnącej córeczki na podwórze kamienicy przez Jasię Gołąbską czy rozmowa narzeczonej i ciężarnej kochanki Ziembiewicza- zapadają w pamięć.

Utwór został zaliczony do najlepszych w pisarskim dorobku Nałkowskiej oraz sprawił, że jego autorka zyskała tytuł mistrzyni wielopłaszczyznowej prozy psychologicznej, wpisując się na stałe do kanonu polskiej literatury międzywojennej. Każdy kto raz sięgnął po ta niezwykle uniwersalną powieść, z pewnością uczyni to ponownie.

Okoliczności powstania „Granicy”


Prace nad powieścią psychologiczną „Granica” zajęły prawie pięćdziesięcioletniej wówczas Zofii Nałkowskiej dużo czasu, bo aż ponad trzy lata (1932 – 1935), co było spowodowane dbałością o efekt końcowy oraz przewlekłą chorobą autorki, przerywającą na jakiś czas proces twórczy.

Jak sama wyznała w jednej z części „Dzienników”, opracowywanie szkicu fabularnego, wożonego w walizce między Warszawą a Paryżem, było „śmiertelnym wysiłkiem do końcowego numeru, ostatnie te partie podwójne wywlekły ze mnie jakby resztę krwi”. Choć pisarka cieszyła się już ugruntowaną pozycją twórczyni cenionej i rozpoznawalnej przez czytelników i krytykę literacką, to jednak chciała, by jej nowa powieść była najlepsza w jej dorobku: „Rano piszę, leżąc w łóżku, ołówkiem notatki do tej „Granicy”, która powinna być inna, powinna być lepsza od wszystkich moich powieści”.

„Granica” najpierw została wydrukowana we fragmentach w jednym z ówczesnych czasopism. Pełna wersja książkowa ukazała się dopiero w 1935 roku w Warszawie, stając się – ze względu na ukazany w niej realistyczny obraz polskiej rzeczywistości lat międzywojennych - bestsellerem II połowy XX wieku i powodem dyskusji wśród krytyków i recenzentów, dywagujących nad zaklasyfikowaniem jej do utworów obyczajowych (losy Zenona Ziembiewicza), psychologicznych, filozoficznych, a może społeczno-politycznych (ze względu na wątek manifestacji robotników i ich krwawą pacyfikację oraz fakt, iż Nałkowska brała aktywny udział w pracach zespołu literackiego „Przedmieście”, stojącego w opozycji wobec władzy).

Rok po opublikowaniu w formie książki, powieść Nałkowskiej otrzymała prestiżową Państwową Nagrodę Literacką, a trzy lata później – została przeniesiona przez Józefa Lejtesa na ekran, z Jerzym Pichelskim jako Zenonem Ziembiewiczem, Leną Żelichowską jako Justyną Bogutówną oraz Elżbietą Barszczewską jako Elżbietą Biecką (druga ekranizacja - Jana Rybkowskiego - miała miejsce w 1977 roku, w roli Zenona Ziembiewicza wystąpił Andrzej Seweryn, Justyny Bogutówny - Sławomira Łozińska, a Elżbiety Bieckiej - Krystyna Janda).

Od momentu wydania w 1935 roku opowiadająca o trójkącie uczuciowym „Granica” cieszy się niesłabnącym powodzeniem wśród odbiorców. Jest stale wznawiana, została zaliczona do kanonu polskiej literatury oraz nazwana manifestem ideowo-filozoficznym - najwybitniejszym dziełem Zofii Nałkowskiej, która stworzyła ją w oparciu o własne doświadczenia i spostrzeżenia poczynione z punktu widzenia dojrzałej kobiety.

Znaczenie tytułu „Granicy”


Tytuł powieści Zofii Nałkowskiej ma wymiar symboliczny. Nazywając tym rzeczownikiem swoją książkę, pisarka chciała zwrócić uwagę na jej wielowymiarowy sens i złożoną problematykę.

Granica może być rozumiana co najmniej w pięciu metaforycznych znaczeniach:

- jako granica moralna: dotyczy postępowania głównego bohatera powieści Zenona Ziembiewicza, który zarówno w życiu prywatnym (trójkąt uczuciowy z żoną Elżbietą oraz kochanką Justyną), jak i zawodowym (ślepe posłuszeństwo Czechlińskiemu i Tczewskim), niebezpiecznie rozszerza granicę między dobrem a złem, co doprowadza do tragedii zarówno jego, jak i jego najbliższych;

- jako granica obyczajowa: obecna w reakcji otoczenia na znajomość ludzi wywodzących się z różnych środowisk, mówiących innym językiem, posiadających odmienne wykształcenie.

- jako granica społeczna: widać ją w przekroju społeczeństwa mieszkającego w latach 30. XX wieku w Polsce, dokonanego na kartach powieści przez autorkę. Opisując wszystkie warstwy – począwszy od bogatej i wpływowej arystokracji, poprzez dbających o pomnożenie swoich finansów mieszkań, a skończywszy na umierającej z głodu biedocie, Nałkowska nakreśliła problem niewidzialnych granic społecznych, które dzielą ludzi lepszy i gorszych;

- jako granica psychologiczna: odnosi się do niedostrzegalnych gołym okiem drzwi, przez które przejście zmienia całe życie, do wydarzeń, po których człowiek nie jest już tą samą osobą, do słów, które – wypowiedziane w złym momencie i przez niewłaściwą osobę – mają wpływ na ludzkie wybory;

- jako granica filozoficzna: Nałkowska stawia w powieści pytania o sens człowieczeństwa, o wolność jednostki do dokonywania trudnych wyborów, o wpływ zmian w jej życiu na postrzeganie jej przez społeczeństwo.

Główni bohaterowie „Granicy”


Powieść Zofii Nałkowskiej „Granica” jest pełna wielu ciekawych bohaterów. Do pierwszoplanowych, tworzących powieściowy trójką miłosny zaliczamy:
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 - 



Granica streszczenie

I
Powieść rozpoczyna się informacją o samobójczej śmierci jej głównego bohatera - Zenona Ziembiewicza. Okazuje się, że nieboszczyk miał romans z Justyną Bogutówną. Wiadomość ta, dotycząca przecież jegomościa znanego i poważanego oraz wiejskiej dziewczyny, która kilka dni wcześniej oblała go kwasem, stała si... wiecej



Losy Cecylii Kolichowskiej

Jedną z bohaterek powieści Zofii Nałkowskiej „Granica” jest Cecylia Kolichowska, z domu Biecka, kobieta pięćdziesięcioletnia, dwukrotna wdowa, w czasie akcji utworu obecnie kobieta samotna.

Pierwszy mąż bohaterki nazywał się Konstanty Wąbrowski. Cecylia wyszła za niego z wielkiej miłości Przeżyli razem... wiecej



Dzieciństwo i młodość Zenona Ziembiewicza

Zenon Ziembiewicz jest głównym bohaterem powieści psychologicznej Zofii Nałkowskiej - „Granica”.

Zenon pochodził z podupadłej ziemiańskiej rodziny. Był jedynym dzieckiem Waleriana i Żanci Ziembiewiczów, z którymi przeniósł się do Boleborzy, gdy ojciec stracił bogactwo swoje i matki. Zamieszkali tam w m... wiecej



Zenon Ziembiewicz - charakterystyka, kariera, obrona i oskarżenie

Charakterystyka Zenona Ziembiewicza
Zenon Ziembiewicz, główny bohater powieści Zofii Nałkowskiej „Granica”, pochodził z podupadłej ziemiańskiej rodziny. Był jedynym synem zubożałych szlachciców - Waleriana i Joanny (Żanci) z Niemierów. Jego ojciec, po stracie majątku rodowego własnego i żony, objął posadę rząd... wiecej



Plan wydarzeń „Granicy”

1. Opis rodziców Zenona Ziembiewicza, mieszkających w Boleborzy.
2. Opis życia Cecylii Kolichowskiej i jej kamienicy.
3. Platoniczna miłość Elżbiety Bieckiej do Awaczewicza.
4. Wizyty przyjaciółek u Cecylii Kolichowskiej.
5. Życie lokatorów w kamienicy u Kolichowskiej.
6. Losy Karoliny Bogutowej. <... wiecej



Portrety kobiece w „Granicy”

W „Granicy” Zofia Nałkowska zawarła prawdziwy przegląd przez charaktery kobiet, zwracając uwagę na różnice w pochodzeniu, wykształceniu, wyglądzie, zachowaniu czy wieku.

Spośród kilkudziesięciu powieściowych bohaterek, na uwagę zasługuje czternaście z nich, reprezentujących odmienne postawy, losy, ch... wiecej



Charakterystyka Elżbiety Bieckiej

Elżbieta Biecka jest jedną z głównych bohaterek powieści Zofii Nałkowskiej „Granica”.

Była córką Romany z Giezłowskich Bieckiej (w czasie akcji właściwej powieści Niewieskiej) i mężczyzny, z którym piękna Romana rozwiodła się, gdy córka miała zaledwie roczek. Po jego śmierci Elżbieta została o... wiecej



Miłość Zenona Ziembiewicza i Elżbiety Bieckiej

Zenon Ziembiewicz zakochał się w Elżbiecie Bieckiej, gdy jako młody chłopak, uczeń gimnazjum, mieszkał na stancji w kamienicy jej ciotki. Mimo iż podejmował wtedy wszelkie starania, by zwrócić na siebie uwagę pięknej rówieśniczki - pomagał jej w algebrze, podrzucał ciekawe książki, ona darzyła wtedy młodzieńczym, nieodwz... wiecej



Charakterystyka Justyny Bogutówny

Justyna Bogutówna – bohaterka powieści Zofii Nałkowskiej „Granica” - była jedyną, nieślubną córką kucharki Karoliny Bogutowej. Jej matka urodziła ją, będąc od kilkunastu lat wdową, stając się obiektem plotek i drwin, płacąc za romans z bogatym paniczem i macierzyństwo utratą pracy.

Justyna m... wiecej



Romans Zenona Ziembiewicza z Justyną

Gdy matka Justyny – Karolina Bogutowa, otrzymała posadę kucharki w dworku w Boleborzy i zabrała córkę ze sobą, dziewczyna poznała Zenona Ziembiewicza, który przyjechał do rodziców na wakacje.

Młodzi na początku dużo rozmawiali i spacerowali, aż w końcu zostali kochankami. Justyna urzekła Zenona optymizmem, ... wiecej



Granica - opracowanie, problematyka

Nowatorstwo powieści „Granica”
Psychologiczna, łącząca wiele wątków i motywów powieść Zofii Nałkowskiej „Granica” jest dziełem nowatorskim. Pod nalepką miłosnego trójkąta między mężem, żoną a kochanką, rozgrywającego się w środowisku tak zwanych wyższych sfer, autorka ukryła skomplikowane studium ludz... wiecej



Charakterystyka szlachty w „Granicy”

Zofia Nałkowska wprowadziła wątek szlachty w „Granicy” dzięki zamożnej rodzinie Tczewskich oraz podupadłej Ziembiewiczów, dając tym samym dwa całkowicie różne obrazy tej warstwy społecznej.

Hrabiostwo Tczewscy byli właścicielami majątków Chązebnej, Gwareckiego Folwarku, Pieszni, Boleborzy, Popłoszy,... wiecej



Granica - motywy literackie

Motyw miłości w „Granicy”
Motyw miłości w powieści „Granica” Zofii Nałkowskiej jest – obok motywu kariery - jednym z głównych wątków utworu. Występuje on na kartach książki w wielu odsłonach, począwszy od miłości łączącej kobietę z mężczyzną (szczęśliwą oraz tę mniej uskrzydlającą), poprzez bezgran... wiecej



Granice w utworze Zofii Nałkowskiej Granica

Granica moralna w utworze
„… granica odpowiedzialności moralnej – odsuwa się niepostrzeżenie coraz bardziej” [narrator w powieści]

Granica moralna w utworze Zofii Nałkowskiej dotyczy głównego bohatera Zenona Ziembiewicza, który przez swoje decyzje przekracza niewidzialną i cienką granicę między tym, c... wiecej



Wolność człowieka w kontekście „Granicy” Nałkowskiej

W „Granicy” Zofia Nałkowska pokazała, jaki wpływ na decyzje człowieka ma społeczeństwo oraz biologia. Nie znaczy to jednak, że hołdowała koncepcji całkowitego uzależnienia człowieka od otoczenia czy fizyczności, ponieważ była zdania, że w koncepcji psychologicznej jednostka ma wolność wyboru, może kształtować ... wiecej



„Człowiek ma w życiu dwa wyjścia: kształtować rzeczywistość lub poddać się jej”. Rozważ myśl na przykładzie „Granicy”

„Człowiek ma w życiu dwa wyjścia: kształtować rzeczywistość lub poddać się jej” - myśl jednego z największych poetów i eseistów XX wieku, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1987 za „uniwersalne wartości całokształtu twórczości literackiej, odznaczające się jasnością myśli i poetycką... wiecej



„Jesteśmy tacy, jakimi nas widzą inni, czy też tacy, za jakich sami się uważamy?” – rozprawka

„Jesteśmy tacy, jakimi nas widzą inni, czy też tacy, za jakich sami się uważamy?” - słowa wypowiedziane przez Zenona Ziembiewicza zapadają w pamięć, ponieważ takie pytania stawia sobie każdy z nas co dzień. Zastanawiamy się, podobnie jak bohater powieści psychologicznej Zofii Nałkowskiej „Granica”, czy s... wiecej



Najważniejsze cytaty z „Granicy”

Los człowieka:

„Umiera się w byle jakim miejscu życia. I dzieje człowieka zawarte między urodzeniem jego a śmiercią wyglądają niekiedy jak nonsens. Któż bowiem jest w możności o każdej chwili przemijającej pamiętać, by mogła ona być na wszelki wypadek jego gestem ostatnim? Śmierć nieraz chwyta człowiek... wiecej



Charakterystyka Cecylii Kolichowskiej

Cecylia Kolichowska jest jedną z bohaterek powieści Zofii Nałkowskiej „Granica”.

W czasie akcji właściwej pięćdziesięcioletnia, dwukrotnie owdowiała kobieta pochodzącą z rodziny Bieckich jest osobą samotną, zgorzkniałą i nieszczęśliwą, zarządzającą swoją kamienicą i pragnącą pojednania z syne... wiecej



Charakterystyka rodziców Zenona Ziembiewicza

Ojcem Zenona - głównego bohatera powieści Zofii Nałkowskiej „Granica” - był Walerian Ziembiewicz, zubożały szlachcic, który przez nieudolne zarządzanie swoim i żony - Joanny z Niemierów - majątkiem, stracił je obydwa. Mimo bankructwa, bohater ten do końca życia chwalił się świadectwami dawnej świetności - szlac... wiecej



Obraz społeczeństwa w „Granicy”

„Granica” Zofii Nałkowskiej to powieść, w której bohaterem zbiorowym jest społeczeństwo. Pisarka stworzyła niezapomnianą panoramę, przegląd przez wszystkie warstwy zamieszkujące Polskę w latach 30. XX wieku, pomiędzy którymi istnieją nieprzekraczalne granice, powstałe ze względu na sposób życia, obyczaje, język... wiecej



Charakterystyka i symbolika kamienicy Cecylii Kolichowskiej

Charakterystyka kamienicy Cecylii Kolichowskiej
Kamienica bohaterki powieści Zofii Nałkowskiej „Granica”, należała w momencie akcji właściwej do Cecylii Kolichowskiej. Kobieta odziedziczyła ją po śmierci drugiego męża.

Była to stara, duża, trzypiętrowa kamienica przy ulicy Staszica 17. Na frontowej ści... wiecej



Losy Jasi Gołąbskiej (z domu Borbockiej)

Jasia Gołąbska, bohaterka powieści Zofii Nałkowskiej „Granica”, urodziła się i wychowała na wsi. Pochodziła z biednej rodziny. Chorujący na serce ojciec był ogrodnikiem w pałacu w Chązebnej u hrabiostwa Tczewskich, a matka zajmowała się domem. Jasia miała jedynego brata Franciszka, którego ojciec posłał do miasta... wiecej