Jesteś w: W pustyni i w puszczy

„W pustyni i w puszczy” – przynależność gatunkowa

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Utwór Henryka Sienkiewicza możemy przede wszystkim zakwalifikować jako powieść dla dzieci i młodzieży. Główni bohaterowie podczas rozwoju akcji mają czternaście i osiem lat. Świat przedstawiony widziany jest często ich oczami. Mimo wielu brutalnych i drastycznych scen (pobicie Stasia, zabójstwo porywaczy) „W pustyni i w puszczy” odkrywa przed młodym czytelnikiem obraz Afryki z czasów kolonializmu, prezentuje geografię i przyrodę tej egzotycznej krainy.

Książkę Sienkiewicza na pewno można zaklasyfikować jako powieść przygodowo-podróżniczą, a zarazem powieść drogi. Od momentu wyjazdu z Port Saidu, a następnie podczas porwania i przeprawy przez puszczę są oni prawie nieustannie w drodze (zatrzymują się na dłużej w baobabie - „Krakowie” podczas pory deszczowej. Przemierzają całą północno-wschodnią Afrykę, wędrując przez Saharę, Pustynie Libijską, kolejne afrykańskie tereny zamieszkałe przez dzikie plemiona, aż docierają w okolice Kilimandżaro. Podróżują pociągiem, konno, na wielbłądach, na słoniu, a podczas wędrówki przeżywają liczne przygody. Typowy dla powieści przygodowej jest także wątek uwięzienia lub porwania, a także niezwykłe wydarzenia, zaskakujące zwroty akcji i przeszkody mnożące się na drodze bohaterów. Akcji wciąż dzięki temu towarzyszy napięcie.

Utwór Sienkiewicza można także nazwać „robinsonadą” – gatunkiem popularnym w XIX wieku, który swą nazwę zawdzięcza znanej powieści Daniela Defoe z 1719 roku. Opowiadały one o samotnikach, którzy musieli przeżyć w ekstremalnych warunkach niczym Robinson. Staś miał być właśnie polskim Robinsonem w Afryce, a jego postać miała uczyć” „radź sobie w najtrudniejszych okolicznościach, jak możesz, przy użyciu środków, jakimi rozporządzasz”. Staś i Robinson zostali nie z własnej woli rzuceni w nowe okoliczności, obaj dojrzewają, obaj wyrażają przekonanie o wyższości białego człowieka. Postać Kalego nasuwa jednoznaczne skojarzenia z Piętaszkiem. Przygody Stasia i Nel należy także rozpatrywać w kontekście powieści egzotycznej – podczas ich podróży obserwujemy dziki i nieznany ląd afrykański, poznajemy florę i faunę Czarnego Lądu, a także zwyczaje i wierzenia niektórych plemion tubylczych.

„W pustyni i w puszczy” to także powieść o dojrzewaniu (można mówić też o „Bildungsroman”). Główny bohater podczas wędrówki przez pustynię i puszczę dojrzewa, zmienia się jego postawa – z pyszałkowatego chłopca zmienia się w odpowiedzialnego, świadomego, że czyny znaczą więcej niż słowa, młodego mężczyznę. Poddawany jest także wielu próbom, którym musi sprostać. Kształtują one jego charakter. Dorasta zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Niektórzy, w książce autora „Quo vadis” doszukają się elementów opowieści rycerskiej, a w kreacji Stasia-rycerza echa bohaterów z „Trylogii”. Nel jest dama jego serca, za którą czuje się odpowiedzialny, wie co to honor, zdolny jest do bohaterskich czynów, z zawadiaki zmienia się w odpowiedzialną osobę. Oprócz tego w utworze odnajdziemy elementy powieści wychowawczej (Staś jako patriota, katolik, dobry syn, rycerz) i rodzinnej (motyw odnajdywania się rodziców i dzieci). Mimo tak wielu odsyłaczy gatunkowych powieść jest spójna, co jest zasługą przede wszystkim talentu autora.



  Dowiedz się więcej