Jesteś w: W pustyni i w puszczy

Geneza „W pustyni i w puszczy”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Henryk Sienkiewicz największe triumfy święcił na przełomie wieków. W 1896 roku ukazało się „Quo vadis”, które przyniosło mu rozgłos w Świecia, zaś w 1900 roku wyszli „Krzyżacy”. Kolejne powieści („Na polu chwały” i „Wiry”) nie spotkały się z tak przychylnym przyjęciem. Ostatnim wzlotem wielkiego talentu epickiego noblisty stała się powieść dla dzieci i młodzieży „W pustyni i w puszczy” wydana w 1911 roku.

Dzieci były zawsze bliskie pisarzowi. Sam wychował dwójkę – Henryka i Jadwigę Marię. Wielokrotnie także poruszał problematykę dziecięcą, a także stworzył niezapomniane dziecięce kreacje (Orso, Janko Muzykant). Ponadto pisarz prowadził od 1906 roku korespondencję z dziewięcioletnią Wandą Ulanowską, córką profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. W niej upatruje się pierwowzoru powieściowej Nel. W liście do dziecka w 1909 roku pisał: „Ponieważ każdy powieściopisarz powinien, podług mego zdania, choć raz w życiu coś i dla dzieci napisać, więc postanowiłem zacząć i skończyć do przyszłego Nowego Roku (to jest 1911) powieść pod tytułem »Przygody dwojga dzieci w środkowej Afryce«. To Będzie tam występował chłopiec Polak, dziewczynka Angielka, a prócz tego Beduini, Arabowie, Murzyni – ludożercy, nie licząc słoni, krokodylów, lwów, hipopotamów, etc.” Z kolei pierwowzoru Stasia można doszukać się w wielu popularnych w II połowie XIX wieku powieściach dla młodzieży opowiadających o dzielnych młodzieńcach, którzy wykazali się podczas egzotycznych przygód odwagą i dojrzałością („Piętnastoletni kapitan” Verne’a, „Księga dżungli” Kiplinga, „Flibustrierowie” Umińskiego). Autentyczny Staś Tarkowski był rozgarniętym synem właściciela sklepu kolonialnego, w którym w Warszawie zaopatrywał się pisarz.

Pracę nad powieścią rozpoczęły się latem 1910 roku w Baden, w Szwajcarii. Stamtąd informował, że pisze z przyjemnością i pisanie „przychodzi mu względnie łatwo”. Wówczas też nawiązuje kontakt z „Kurierem Warszawskim”, gdzie powieść miała zostać drukowana w odcinkach. Początkowo Sienkiewicz planował wydać niewielki tom, jednak fabuła urosła do dwóch tomów. Planował, by książka ukazała się przed gwiazdką i stała się dobrym prezentem dla dzieci. Kolejne odcinki zaczęły się ukazywać od 27 października w „Kurierze Warszawskim”, a także w „Dzienniku Poznańskim” i „Słowie Polskim”. Powieść, mimo że pisana odcinkami, w różnych miejscach, w których akurat przebywał autor, miała od początku jasne ramy. Wyjątkowo pisarz sporządził także jej plan ramowy.

Pomysł na egzotyczną opowieść zakiełkował podczas pobytu Sienkiewicza w Afryce na przełomie 1890 i 1891 roku, a realizacja nastąpiła dwadzieścia lat później. Autor przed podróżą dostał listy polecające od francuskiego kardynała oraz prośbę o napisanie powieści piętnującej niewolnictwo. Nigdy jednak jej nie spełnił. Pisma krajowe zapowiadały powstanie powieści o Czarnym Lądzie, jednak w 1892 roku ukazały się jedynie „Listy z Afryki”. Pod koniec XIX wieku Afryka była częstym kierunkiem podróżników, odkrywców, a także misjonarzy. Jednak wyprawy Sienkiewicza nie można zaliczyć do udanych – większość czasu spędził w arabskich miastach, których ścisku nie znosił. Akcja początkowych rozdziałów powieści rozgrywa się w znanych pisarzowi miejscach. Sam też doświadczył podobno ataków febry. W „Listach” niechętnie wyrażał się o Arabach, za to z pobłażliwością o czarnoskórych mieszkańcach kontynentu. Wrażenia te zostały uwiecznione „W pustyni i w puszczy”. Także opisy wiosek murzyńskich, krajobrazów, pustyni, świata fory i fauny zawarte w „Listach z Afryki” pojawiają się przetworzone literacko w jedynej powieści dla młodzieży noblisty.



  Dowiedz się więcej