Jesteś w:
Zdążyć przed Panem Bogiem
Polski działacz polityczny i społeczny żydowskiego pochodzenia, lekarz kardiolog, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim, kawaler Orderu Orła Białego (1998 rok).
Jego data i miejsce urodzin nie są znane, zwykło się przyjmować 1 stycznia 1922 w Warszawie lub 1 stycznia 1919 w Homlu, zmarł 2 października 2009 w Warszawie. Edelman wywodził się z ubogiej rodziny żydowskiej. Jego matka zmarła, gdy miał czternaście lat, zmarła mu matka. W czasie drugiej wojny światowej był członkiem „Bundu” – Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego, a w 1942 roku współzałożycielem Żydowskiej Organizacji Bojowej. Brał udział w powstaniu w getcie warszawskim jako jeden z pięciu przywódców. Jedyny przeżył wojnę.
Po wojnie podróżował, a następnie w 1946 roku osiadł w Łodzi. Rozpoczął studia medyczne, na które zapisała go żona Alicja. Po ukończeniu ich rozpoczął współpracę z profesorem Janem Mollem. Asystował mu w operacjach na otwartym sercu w stanie zawału. Jest współautorem pracy „Zawał serca”.
Mimo represji w 1968 roku pozostał w kraju i wciąż pracował jako kardiochirurg. W latach 1976-1980 jako opozycjonista działał w Komitecie Obrony Robotników, był także członkiem NSZZ „Solidarność”, brał udział w obradach Okrągłego Stołu, był posłem na Sejm (1989-1993). 11 kwietnia 2008 roku Prezydent Francji przyznał Edelmanowi Order Komandora Legii Honorowej. Marek Edelman zmarł 2 października 2009 w Warszawie, pochowany został cmentarzu żydowskim.
1. Błaszczyk Maria: O reportażu Hanny Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”. „Polonistyka” 1990, nr 7, s. 331-340.
2. Buryła Sławomir: Holokaust jako temat lekcji języka polskiego. „Polonistyka” 2004, nr 4, s. 21-25.
3. Deneka Jerzy: Trzy powieści, trzy spojrzenia na problem holocaustu (z zagadnień problematyki żydowskiej we współczesnej powieści polskiej). „Język Polski w Szkole Średniej” 1996 / 1997, nr 4, s. 24-36.
4. Drewnowski Tadeusz: Którędykolwiek biegnie, „Polityka” 1977, nr 50, s. 8-9.
5. Jaworski M.: Reportaż o pamiętaniu, „Kontrasty” 1978, nr 4, s. 34-35.
6. Kot Wiesław: Hanna Krall, seria: Czytani dzisiaj, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2000, s. 36-51. ISBN: 83-7120-890-1.
7. Koźniewski Kazimierz: Byle nie na beczce, „Literatura” 1978, nr 5, s. 13.
8. Lach Barbara (oprac.), Hanna Krall, „Zdążyć przed panem Bogiem”, KAW, Białystok 1997, ISBN 83-87121-08-8.
9. Maciejewska Irena: Getto warszawskie w literaturze polskiej. W: Literatura wobec wojny i okupacji: studia. Red. Michał Głowiński, Janusz Sławiński. Wrocław: Ossolineum, 1976, s. 135-162.
10. Myśliwiec Ewa : Recepcja utworów o holokauście. "Polonistyka" 2000, nr 7, s. 412-418.
11. Szpakowska M.: Wbrew wyrokowi, „Twórczość” 1978, nr 3, s. 98-103.
12. Śliwińska Dorota : Historia z pamięci w „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall. „Polonistyka” 1993, nr 215 – 220.
13. Wiśniewski Wojciech: Lekcja polskiego, Oficyna wydawnicza RYTM, Warszawa 1993, ISBN 83-85249-17-6.
14. Wójtowicz-Stefańska Agata : Jak działa ironia w reportażu literackim – na przykładzie „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall. „Polonistyka” 2007, nr 10, s. 20-24.
15. Zawalich Marta : „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall. Toruń : Wydawnictwo Literat, 2009. ISBN 978-83-7527-258-1.
16. Zrozumieć zagładę : społeczna psychologia Holokaustu. Red. Leonard S. Newman, Ralph Erber. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16016-6.
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Utwór &... wiecej
2. Likwidacja getta 19 kwietnia 1943 roku.
3. Anielewicz przywódcą powstania.
4. Samobójstwo Anielewicza.
5. Sposób dowodzenia Marka Edelmana.
6. Bohaterstwo Michała Klepfisza.
7. Praca Edelmana na Umschlagplatzu przy wyprowadzaniu chorych.
8. Spos... wiecej
W getcie Żydzi umierali często w strachu i ciemności. Leżeli, słabi z głodu, w wilgotnej pościeli, czekając aż ktoś przyniesie im owies na wodzie lub coś, co zdołali wygrzebać ze śmietnika. Ich dzieci wyrywały na ulicy przechodniom paczki z rąk w nadziei, że znajdą coś do jedzenia. W szpita... wiecej
Marek Edelman jest głównym bohaterem utworu i rozmówcą Hanny Krall. Opowiada o wydarzeniach, w których uczestnicz... wiecej
Oprócz bycia św... wiecej
„Nie poświęca się życia dla symboli.”
„Chodziło tylko o wybór sposobu umierania.”
„(...) dokonanie wyboru między życ... wiecej
Zdążyć przed Panem Bogiem
Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim
Spis treści
- Geneza utworu „Zdążyć przed panem Bogiem”
- Czas i miejsce akcji „Zdążyć przed panem Bogiem”
- Problematyka „Zdążyć przed panem Bogiem”
- Symbole w „Zdążyć przed panem Bogiem”
- Miłość w getcie na podstawie „Zdążyć przed panem Bogiem”
- Wartość ludzkiego życia „Zdążyć przed panem Bogiem”
- Hanna Krall – notatka szkolna
- Marek Edelman – notatka szkolna
- Bibliografia „Zdążyć przed panem Bogiem”
Marek Edelman – notatka szkolna
Polski działacz polityczny i społeczny żydowskiego pochodzenia, lekarz kardiolog, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim, kawaler Orderu Orła Białego (1998 rok).
Jego data i miejsce urodzin nie są znane, zwykło się przyjmować 1 stycznia 1922 w Warszawie lub 1 stycznia 1919 w Homlu, zmarł 2 października 2009 w Warszawie. Edelman wywodził się z ubogiej rodziny żydowskiej. Jego matka zmarła, gdy miał czternaście lat, zmarła mu matka. W czasie drugiej wojny światowej był członkiem „Bundu” – Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego, a w 1942 roku współzałożycielem Żydowskiej Organizacji Bojowej. Brał udział w powstaniu w getcie warszawskim jako jeden z pięciu przywódców. Jedyny przeżył wojnę.
Po wojnie podróżował, a następnie w 1946 roku osiadł w Łodzi. Rozpoczął studia medyczne, na które zapisała go żona Alicja. Po ukończeniu ich rozpoczął współpracę z profesorem Janem Mollem. Asystował mu w operacjach na otwartym sercu w stanie zawału. Jest współautorem pracy „Zawał serca”.
Mimo represji w 1968 roku pozostał w kraju i wciąż pracował jako kardiochirurg. W latach 1976-1980 jako opozycjonista działał w Komitecie Obrony Robotników, był także członkiem NSZZ „Solidarność”, brał udział w obradach Okrągłego Stołu, był posłem na Sejm (1989-1993). 11 kwietnia 2008 roku Prezydent Francji przyznał Edelmanowi Order Komandora Legii Honorowej. Marek Edelman zmarł 2 października 2009 w Warszawie, pochowany został cmentarzu żydowskim.
Bibliografia „Zdążyć przed panem Bogiem”
1. Błaszczyk Maria: O reportażu Hanny Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”. „Polonistyka” 1990, nr 7, s. 331-340.
2. Buryła Sławomir: Holokaust jako temat lekcji języka polskiego. „Polonistyka” 2004, nr 4, s. 21-25.
3. Deneka Jerzy: Trzy powieści, trzy spojrzenia na problem holocaustu (z zagadnień problematyki żydowskiej we współczesnej powieści polskiej). „Język Polski w Szkole Średniej” 1996 / 1997, nr 4, s. 24-36.
4. Drewnowski Tadeusz: Którędykolwiek biegnie, „Polityka” 1977, nr 50, s. 8-9.
5. Jaworski M.: Reportaż o pamiętaniu, „Kontrasty” 1978, nr 4, s. 34-35.
6. Kot Wiesław: Hanna Krall, seria: Czytani dzisiaj, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2000, s. 36-51. ISBN: 83-7120-890-1.
7. Koźniewski Kazimierz: Byle nie na beczce, „Literatura” 1978, nr 5, s. 13.
8. Lach Barbara (oprac.), Hanna Krall, „Zdążyć przed panem Bogiem”, KAW, Białystok 1997, ISBN 83-87121-08-8.
9. Maciejewska Irena: Getto warszawskie w literaturze polskiej. W: Literatura wobec wojny i okupacji: studia. Red. Michał Głowiński, Janusz Sławiński. Wrocław: Ossolineum, 1976, s. 135-162.
10. Myśliwiec Ewa : Recepcja utworów o holokauście. "Polonistyka" 2000, nr 7, s. 412-418.
11. Szpakowska M.: Wbrew wyrokowi, „Twórczość” 1978, nr 3, s. 98-103.
12. Śliwińska Dorota : Historia z pamięci w „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall. „Polonistyka” 1993, nr 215 – 220.
13. Wiśniewski Wojciech: Lekcja polskiego, Oficyna wydawnicza RYTM, Warszawa 1993, ISBN 83-85249-17-6.
14. Wójtowicz-Stefańska Agata : Jak działa ironia w reportażu literackim – na przykładzie „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall. „Polonistyka” 2007, nr 10, s. 20-24.
15. Zawalich Marta : „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall. Toruń : Wydawnictwo Literat, 2009. ISBN 978-83-7527-258-1.
16. Zrozumieć zagładę : społeczna psychologia Holokaustu. Red. Leonard S. Newman, Ralph Erber. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16016-6.
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Streszczenie „Zdążyć przed Panem Bogiem”
Bohater Marek wspomina chłodny dzień, dziewiętnasty kwietnia, kiedy obudzony strzałami, wyszedł z domu położonego w getcie. Następnego dnia wysadzono bramę i wybuch zabił kilkudziesięciu Niemców. Szturmowanego getta broniło czterdzieści osób, nie chcieli się poddać. Dzień wcześniej na wieść o likwidacji getta uformowało si... wiecejKompozycja „Zdążyć przed panem Bogiem”
W reportażu Hanny Krall można wyróżnić trzy zasadnicze części – pierwsza to wywiad z Markiem Edelmanem, który był drukowany wcześniej w prasie, druga to recepcja jego wypowiedzi w kraju i zagranicą (forma meta reportażu). Kolejna układa się w traktat narratorki o pamięci i problemach z jej zachowaniem.Utwór &... wiecej
Plan wydarzeń „Zdążyć przed panem Bogiem”
1. Wybuch powstania jako wybór sposobu umierania.2. Likwidacja getta 19 kwietnia 1943 roku.
3. Anielewicz przywódcą powstania.
4. Samobójstwo Anielewicza.
5. Sposób dowodzenia Marka Edelmana.
6. Bohaterstwo Michała Klepfisza.
7. Praca Edelmana na Umschlagplatzu przy wyprowadzaniu chorych.
8. Spos... wiecej
Obraz powstania w getcie warszawskim w „Zdążyć przed panem Bogiem”
Dziewiętnastego kwietnia 1943 roku miała odbyć się likwidacja getta. Informacja o tym dotarła do dowództwa dzień wcześniej. Osiemnastego kwietnia sztab, złożony z pięciu osób, zebrał się u Anielewicza. Przydzielili zadania – Anielewicz miał zająć się gettem centralnym, Geller i Edelman – szopami Toebbensa i fabryk�... wiecejObraz getta warszawskiego w „Zdążyć przed panem Bogiem”
Głód w getcieW getcie Żydzi umierali często w strachu i ciemności. Leżeli, słabi z głodu, w wilgotnej pościeli, czekając aż ktoś przyniesie im owies na wodzie lub coś, co zdołali wygrzebać ze śmietnika. Ich dzieci wyrywały na ulicy przechodniom paczki z rąk w nadziei, że znajdą coś do jedzenia. W szpita... wiecej
Tło historyczne „Zdążyć przed panem Bogiem”
Powstanie w getcie warszawskim była to dramatyczna akcja samoobrony podjęta przez Żydowską Organizację Bojową oraz Żydowski Związek Wojskowy w reakcji na wieść o mającej nastąpić ostatecznej likwidacji getta. Zryw wybuchł 19 kwietnia 1943 roku. Niemcy mieli przewagę liczebną oraz militarną. Bojowcy mieli bardzo mało - w dodatk... wiecej„Zdążyć przed panem Bogiem” – interpretacja tytułu
Marek Edelman zajął się medycyną, uświadamiając sobie, że jako lekarz może nadal odpowiadać za ludzkie życie. Jego zadaniem było ocalenie jak najwięcej osób. Podobnie jak w czasie, kiedy stał w bramie Umschlagplatzu. Kiedy nie było żadnej szansy na wyleczenie, pragnął zapewnić ludziom komfortową śmierć – by nie bali ... wiecejPojmowanie historii w „Zdążyć przed panem Bogiem”
Hanna Krall pisząc „Zdążyć przed panem Bogiem” nie pragnęła stworzyć utworu ściśle historycznego. Nie przedstawiła także spójnej i uporządkowanej historii powstania w getcie warszawskim. Autorkę interesowały przede wszystkim losy ludzi. Na swojego rozmówcę wybrała jedynego żyjącego przywódcę powstania – M... wiecejŚmierć w „Zdążyć przed panem Bogiem”
Motyw śmierci pojawia się w reportażu „Zdążyć przed panem Bogiem” bardzo często. Giną przede wszystkim Żydzi, którzy są wywożeni z getta do obozów zagłady, z bronią w ręku giną powstańcy. Według Edelmana w getcie „zawsze chodziło […] o śmierć, nigdy o życie”. Pozostałym w getcie Żydom pozos... wiecejBóg w „Zdążyć przed panem Bogiem”
W reportażu Hanny Krall motyw Boga pojawia się w wielu momentach. Każdy z bohaterów pojmuje jego istnienie inaczej. W obliczu Holocaustu tradycyjna teologia wydaje się szczególnie bezradna. Czasy II wojny światowej przerastały w znaczny sposób dotychczasowe doświadczenia człowieka. Szczególny stosunek do Boga ma główny narrator &#... wiecejGatunek reportażu na przykładzie „Zdążyć przed panem Bogiem”
Po ukazaniu się reportażu Hanny Krall czytelnicy zastanawiali się nad gatunkiem, jaki reprezentuje. Wśród wielu określeń nazywano go: esejem, opowieścią dokumentalną, książką reporterską, reportażem czy esejem historiograficznym. Autorka o swym utworze mówi, że „nie jest książką historyczną – o wojnie czy o pows... wiecejBohaterowie „Zdążyć przed panem Bogiem”
Mordechaj Anielewicz – członek żydowskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Przed wojną działał w organizacjach syjonistycznych (Haszomer-Hacair, a następnie dowódca oddziału i członek Komendy Naczelnej. Od 1942 jeden z organizatorów Bloku Antyfaszystowskiego w getcie warszawskim. W grudniu tego roku został komen... wiecejPortret Marka Edelmana na podstawie „Zdążyć przed panem Bogiem”
Sylwetkę Marka Edelmana – jako człowieka, lekarza, uczestnika i dowódcy powstania w getcie warszawskim prezentuje w swoim wywiadzie – książce „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanna Krall.Marek Edelman jest głównym bohaterem utworu i rozmówcą Hanny Krall. Opowiada o wydarzeniach, w których uczestnicz... wiecej
Literatura faktu na przykładzie „Zdążyć przed panem Bogiem”
Po zakończeniu II wojny światowej jednym z najbardziej rozwijających się form gatunkowych była literatura faktu. Zasada mówiąca, że „życie jest ciekawsze od literatury” w szczególny sposób ujawniła się w obliczu wojennego exodusu. Możemy to obserwować na przykładzie utworu Zofii Nałkowskiej „Medaliony” c... wiecejMotyw lekarza w „Zdążyć przed Panem Bogiem”
Podstawową powinnością lekarza, według Marka Edelmana, głównego bohatera „Zdążyć przed panem Bogiem” jest osłonienie płomienia ludzkiego życia, prowadzenie z Bogiem rywalizacji, mimo iż nikt boskich wyroków nie zna. Edelman jako lekarz przyczynił się do przeprowadzenia pierwszej w Polsce operacji na otwartym sercu, d... wiecejPortret Żydów w „Zdążyć przed panem Bogiem”
W reportażu Hanny Krall większość bohaterów ma pochodzenie żydowskie. Autorka nie daje jednak spójnego wizerunku Żydów, przedstawia indywidualne sylwetki, które w obliczu Holocaustu zachowują się w odmienny sposób. Przede wszystkim ukazani bohaterowie są ofiarami toczącej się wojny i okrutnej hitlerowskiej ideologii. Zamknięci ... wiecejReporter w poszukiwaniu prawdy na przykładzie „Zdążyć przed panem Bogiem”
Hanna Krall jako reporterka na marginesie historii, a nieraz wychodząc jej na przekór, przedstawia prywatny obraz dziejów, oddaje głos marginalnym postaciom, które często przeczą oficjalnej wykładni faktów. Gdy wywiad autorki z Markiem Edelmanem wzbudził światowe reperkusje, dziennikarka postanowiła zgłębić temat. Nie tylko konty... wiecejWyjaśnij słowa: „Najważniejsze jest, aby nie dać się wepchnąć na beczkę”
Marek Edelman pewnego razu widział na ulicy Żelaznej zbiegowisko ludzi, którzy zebrali się wokół beczki. W beczce stał stary Żyd. Tuż obok stali dwaj młodzi i rośli niemieccy oficerowie, którzy, śmiejąc się głośno, wielkimi nożycami krawieckimi obcinali mężczyźnie brodę. Zebrani wokół ludzie również śmiali się. Edelm... wiecejWyjaśnij słowa: ,,kiedy się dobrze zna śmierć, to ma się większą odpowiedzialność za życie”
Marek Edelman podczas II wojny światowej był mieszkańcem warszawskiego getta. Pracował między innymi w szpitalu jako goniec. Codziennie wyprowadzał chorych ludzi z Umschlagplatz, ratując ich przed wywózką do obozów koncentracyjnych. Widział, jak czterysta tysięcy Żydów było prowadzonych na śmierć.Oprócz bycia św... wiecej
Wyjaśnij słowa: ,,... każde życie stanowi dla każdego całe sto procent, więc może ma to jakiś sens...”.
Marek Edelman podczas II wojny światowej i pobytu w warszawskim getcie widział śmierć wielu ludzi. Mówi, że odprowadził na śmierć czterysta tysięcy ludzi. Pracował jako goniec szpitalny, dlatego na Umschlagplatz obserwował idących do transportu Żydów. Wyprowadzał z tłumu chorych, którzy nie byli zdolni do pracy (Żydów zapewn... wiecejEksterminacja Żydów w „Zdążyć przed panem Bogiem” (Holocaust)
W getcie Żydzi umierali często w strachu i ciemności. Leżeli, słabi z głodu, w wilgotnej pościeli, czekając aż ktoś przyniesie im owies na wodzie lub coś, co zdołali wygrzebać ze śmietnika. Ich dzieci wyrywały na ulicy przechodniom paczki z rąk w nadziei, że znajdą coś do jedzenia. W szpitalu dzieci, spuchnięte z głodu, dos... wiecejZdążyć przed Panem Bogiem” - najważniejsze cytaty
„Myślę, że jeden spalony chłopak robi większe wrażenie niż czterysta tysięcy, a czterysta tysięcy większe niż sześć milionów.”„Nie poświęca się życia dla symboli.”
„Chodziło tylko o wybór sposobu umierania.”
„(...) dokonanie wyboru między życ... wiecej