Jesteś w: Chłopi

Chłopi - przewodnik po lekturze

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim


Przebieg zdarzeń związany jest z rytmem prac polowych. Dołączony jest do tego porządek związany z rokiem liturgicznym, z obyczajami i obrzędami. Będą tu więc prace na polu. np. przy zbieraniu ziemniaków czy kapusty, kończące się wieczornym spotkaniem w którejś chałupie, by wspólnie dokończyć pracę a przy okazji zabawić się. Przerwą w pracy są święta, odpusty, jarmarki lub ważne wydarzenia we wsi – np. wesele.

Jest również w powieści porządek egzystencjalny. Wiąże się on z życiem i śmiercią. Opuszczony przez wszystkich Kuba umiera podczas hucznego wesela Macieja Boryny. Niebawem jednak Maciej Boryna podzieli jego los – poraniony w walce o las umrze po kilku miesiącach. Borowy, który postrzelił Kubę i przyczynił się do jego śmierci zginie z rąk Antka broniącego ojca.
Jest też śmierć naturalna – wynikająca ze starości, chorób i biedy / Agata /. Jednocześnie przychodzi na świat nowe pokolenie - na Wielkanoc Hanka rodzi syna i to kolejne dziecko oraz fakt, że Antek jest w więzieniu, całkowicie zmienia jej charakter.

Narracja „Chłopów” Reymonta


Niektórzy badacze literatury i prozy Reymonta wyróżniają w jego powieści „Chłopi” dwa typy narratora – inteligenckiego i chłopskiego.

Narrator chłopski opisuje zdarzenia z punktu widzenia osoby pochodzącej ze wsi.
Narrator inteligencki ma punkt widzenia zewnętrzny wobec opisywanej wsi.

Teoretyk literatury Kazimierz Wyka widział to trochę inaczej. Według niego w „Chłopach” są trzy typy narratora. Jest więc: Wsiowy gaduła, stylizator młodopolski i realistyczny obserwator.

Wsiowy gaduła pokrywa się z określeniem: narrator chłopski. Pochodzi on ze wsi, mówi gwarą, chętnie gawędzi. Jest najczęściej narratorem w warstwie fabularnej powieści a także w częściach dotyczących obyczajów, obrzędów i liturgii.


Stylizator młodopolski jest inteligentem i poetą młodopolskim. Dochodzi do głosu dosyć często w opisach przyrody, jej biologicznego rytmu oraz przy problemach natury egzystencjalnej / życie i śmierć /.

Realistyczny obserwator również jest inteligentem. Pojawia się we wszystkich warstwach powieści. Swoją narrację prowadzi językiem prozy realistycznej wykształconym w dobie pozytywizmu.

Filmowa adaptacja „Chłopów”


Pierwsza adaptacja filmowa „Chłopów” powstała za życia Reymonta – w 1922 roku.

W 1972 rok Telewizja Polska nakręciła serial.
Serial „Chłopi” zrealizowano w plenerach Reymontowskich Lipiec i w oddalonym o 6 km. Pszczonowie.
Reżyseria: Jan Rybkowski
Odtwórcy głównych ról:
Maciej Boryna – Władysław Hańcza
Kuba – Tadeusz Fijewski
Antek – Ignacy Gogolewski
Jagna – Emilia Krakowska
Hanka – Krystyna Królówna
W 1973 roku serial został przekształcony w wersję kinową.

Jak stwierdził reżyser, był to ostatni moment, by utrwalić na taśmie filmowej resztki ginącego folkloru. Do filmu zatrudniono jako statystów mieszkańców wsi mówiących jeszcze gwarą. Dzięki temu wypadły przekonywająco sceny zbiorowe: w polu, w kościele, podczas procesji czy w trakcie pogrzebu.

Ponieważ Reymont słynął z pięknych opisów przyrody, reżyser filmu odwołał się do współczesnego pisarzowi malarstwa – szczególnie do wiejskich pejzaży Józefa Chełmońskiego i Leona Wyczółkowskiego.

Władysław Stanisław Reymont – notatka szkolna


Urodził się w kwietniu lub maju 1867 roku w Kobielach Wielkich, w rodzinie organisty. Jego ojciec zajmował się również prowadzeniem ksiąg parafialnych i korespondencją proboszcza z władzami rosyjskimi. Właściwe nazwisko rodziny brzmiało Rejment.

Rodzice chcieli, żeby syn również został organistą ale ten odmówił uczęszczania do szkół. Często zmieniał zawody – między innymi, uczył się zawodu krawieckiego, później był adeptem w wędrownej grupie teatralnej. Dużo podróżował po Polsce i Europie. W latach 1888 – 1893 pracował na Kolei Warszawsko- Wiedeńskiej w Rogowie i Lipcach. W 1894 roku przeniósł się do Warszawy i utrzymywał się z twórczości literackiej. Za wypadek na kolei, który zdarzył mu się w 1900 roku otrzymał bardzo wysokie odszkodowanie. Zapewniło to pisarzowi niezależność finansową.

W 1902 roku ożenił się z Aurelią Szabłowską. Ślub odbył się w Krakowie w kościele Karmelitów.
W 1920 roku zakupił majątek w Kołaczkowie koło Wrześni. W roku 1924 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za czterotomową powieść „Chłopi” określaną mianem „epopei chłopskiej”. Kandydował do tej nagrody razem z Tomaszem Mannem i Stefanem Żeromskim.
Zmarł rok później, w 1925 roku. Pochowany został w Warszawie, na cmentarzu Powązkowskim, w alei Zasłużonych. Jego serce wmurowano w filar kościoła św. Krzyża.

Najbardziej znane utwory Władysława Reymonta to „Chłopi”, „Ziemia obiecana”, „Komediantka”, „Fermenty”.

„Chłopi” Reymonta – najważniejsze cytaty


Młodopolska narracja
„Jesień szła coraz głębsza. Blade dnie wlekły się przez puste, ogłuchłe pola i przymierały w lasach coraz cichsze, coraz bladsze – niby te święte Hostie w dogasających brzaskach gromnic. A co świtanie – dzień wstawał leniwiej, stężały od chłodu i cały w szronach, i w bolesnej cichości ziemi zamierającej; słońce blade i ciężkie wykwitało z głębin w wieńcach wron i kawek, co się zrywały gdzieś znad zórz, leciały nisko nad polami i krakały głucho, długo, żałośnie... a za nimi biegł ostry, zimny wiatr, mącił wody stężałe, warzył resztki zieleni, warzył resztki zieleni i rwał ostatnie liście topolom pochylonym nad drogami, że spływały cicho niby łzy – krwawe łzy umarłego lata, i padały ciężko na ziemię.”
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 - 



„Chłopi” - streszczenie

Tom I - Jesień -streszczenie

Rzecz dzieje się we wsi Lipce. Na polach trwają prace jesienne – kobiety zbierają kartofle. Rozmawiają przy tym o Dominikowej. Jest to zamożna wdowa, matka Jagusi. Tymczasem, stara Agata opuszcza wieś. Musi iść na żebry, bo rodzina nie chce jej utrzymywać. W czasie prac
polowych ksiądz ... wiecej



Geneza „Chłopów” - okoliczności powstania utworu

Reymont dobrze znał życie wsi. Urodził się w Kobielach Wielkich i pochodził z rodziny organisty. Poza tym, pracował na kolei warszawsko – wiedeńskiej we wsi Lipce ale wieś, która została przez niego opisana nie jest rzeczywistymi Lipcami.

W okresie, gdy Reymont pisał swoją powieść, tematyka chłopska była bard... wiecej



Problematyka „Chłopów”

Władysław Reymont w swojej powieści „Chłopi” ukazał życie polskiej zbiorowości wiejskiej na przełomie XIX i XX wieku. Losy jego bohaterów wpisane są w powtarzalny rytm natury. Jest to jednocześnie rytm ich pracy, wypoczynku i świętowania wyznaczanego katolickim rokiem liturgicznym. Pisarz ujął to w jeden natura... wiecej



Plan wydarzeń w „Chłopach”

1. Jesień – zbieranie kartofli na polu; u Borynów padła krowa.
2. Maciej ma sprawę w sądzie o nieślubne dziecko; snuje plany małżeńskie /Jagna /.
3. Kuba i jego problemy
4. Romans Antka z Jagną; konflikt z ojcem o grunt
5. Jarmark /Maciej kupuje Jagnie prezent /
6. Wieczór u Borynów – krojen... wiecej



Charakterystyka chłopów w powieści Reymonta

Chłop i jego wizja świata na przykładzie powieści Reymonta
By przybliżyć czytelnikowi wiejską społeczność, Reymont w swojej powieści „Chłopi” wprowadza chłopskiego narratora - „wsiowego gadułę”. Dzięki temu możemy oglądać świat Lipiec od wewnątrz, widziany oczami jego mieszkańca oraz poznać obyczajowość i ... wiecej



„Chłopi” Reymonta jako epopeja

Epopeja zwana inaczej eposem ma różne swoje odmiany. Jeśli spróbujemy przypasować to określenie do powieści Reymonta „Chłopi” to okaże się wówczas, że jest to ta odmiana, która :
1. przedstawia opowieść o pewnej zbiorowości / o ludzie /
2. o jego religii i mitologii, legendach i kultach
3. o jego wa... wiecej



Obraz wiejskiej społeczności w „Chłopach”

Społeczność opisana w powieści Władysława Reymonta „Chłopi” żyje we wsi Lipce. Nieopodal jest majątek ziemski i dwór. Własność dworu stanowi las, z którego chłopi mogą korzystać ale nie wolno im kłusować w lesie. Porządku w sprawach lasu pilnuje borowy zatrudniany przez dziedzica.


We wsi dzia�... wiecej



Jagna – charakterystyka

Jagna naprawdę nazywa się Agnieszka Paczesiówna. Jest córką Dominikowej, bogatej wdowy o despotycznym charakterze. Jak na warunki wiejskie, żyje dosyć wygodnie. Nie musi pracować w polu, ponieważ ma braci, którzy robią to za nią. Dzięki temu Jagna zachowuje urodę różniącą ja od wiejskich kobiet – ma jasną cerę i gładkie r�... wiecej



Maciej Boryna – charakterystyka, opis śmierci

Maciej Boryna jest starszym mężczyzną i wdowcem. Ma czwórkę dzieci – Antka, Grzelę, Magdę i Józkę. Jego dzieci są dorosłe. Tylko Józka jest dorastającą dziewczyną. Maciej jest najbogatszym gospodarzem we wsi.

W rodzinie Boryny panuje układ patriarchalny. Maciej, jako ojciec jest głową rodziny i sam o wszystkim decy... wiecej



Hanka – charakterystyka

Hanka jest żoną Antka Boryny. Ma z nim trójkę dzieci. Pochodzi z ubogiej rodziny. Ma starego ojca, Bylicę, który mieszka w rozpadającej się chałupie. Hanka z mężem i dziećmi mieszka w domu Macieja Boryny i zajmuje się pracą w gospodarstwie teścia. Stary Boryna potrzebuje rąk do pracy, ponieważ jego gospodarstwo jest duże. Hank... wiecej



Antek Boryna – charakterystyka

Antek Boryna jest synem Macieja Boryny. Mieszka u ojca razem z żoną i dwójką dzieci. Oprócz nich w domu jest najmłodsza córka Macieja – Józka. Starsza córka, Magda wyszła za mąż za kowala i mieszka we własnej chałupie. Brat Antka, Grzela jest w wojsku.

Antek żyje dość wygodnie ale uważa, że ojciec zrobił z... wiecej



Naturalizm w „Chłopach” Reymonta

Naturalizm jest to prąd literacki, który pojawił się we Francji w XIX wieku. Rozwinął się też w innych krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych. Twórca naturalizmu francuskiego Emil Zola opierał się na założeniach materializmu i naukach przyrodniczych, a głównie na teorii Darwina głoszącej walkę o byt i dobór naturalny... wiecej



Gwara w „Chłopach” Reymonta

Język, którym Władysław Reymont posłużył się w powieści „Chłopi” zasadniczo jest konwencjonalnym językiem literackim przełomu XIX i XX wieku. Trudno jednak spotkać jego czystą odmianę. Reymont fenomenalnie łączy język konwencjonalny z gwarą.

Gwara obecna jest w fonetyce / chto – kto; hale... wiecej



Pory roku w „Chłopach” Reymonta

Władysław Reymont podzielił swoją powieść na 4 tomy. Każdy z tych tomów nosi tytuł zgodny z porą roku, która jest w nim opisana. Jest to naturalny cykl biologiczny. Ludzie żyjący na wsi i pracujący na roli są w ten cykl wpisani, ponieważ decyduje on o ich sposobie funkcjonowania.

Autor zaczyna swoją powieść od je... wiecej



Obyczaje w „Chłopach” Reymonta

Powieść Władysława Reymonta „Chłopi” zawiera opisy wielu obyczajów związanych z życiem polskich chłopów. Są to obyczaje przenoszone z pokolenia na pokolenie, świadczące o przywiązaniu do tradycji. Niektóre z nich wiążą się ze świętami w kościele katolickim.

Jednym z bogatszych opisów jest przedsta... wiecej



Rok liturgiczny w „Chłopach” Reymonta

W powieści Władysława Reymonta „Chłopi” przedstawiony jest rok liturgiczny związany z obrządkiem rzymskokatolickim. Przedstawiona w powieści wieś Lipce ma kościół parafialny i księdza proboszcza, który czuwa nad jej mieszkańcami. Ze świętami kościelnymi związana są również zwyczaje ludowe towarzyszące im.
... wiecej



Opis zaręczyn w „Chłopach”

W I tomie powieści Władysława Reymonta „Chłopi”, zatytułowanym „Jesień” znajduje się opis zaręczyn Jagny z Maciejem Boryną. Wiąże się z tym posyłanie swatów. Między młodymi dziewczynami we wsi funkcjonuje inne określenie tego zwyczaju: „posyłać z wódką”.

Obyczaj wiejski naka... wiecej



Język „Chłopów” Reymonta

Gdy zaczęła ukazywać się powieść Władysława Reymonta „Chłopi”, krytycy natychmiast dostrzegli jej wartość językową . Uwagę zwracało, przede wszystkim fenomenalne połączenie języka literackiego przełomu XIX i XX wieku z gwarą wiejską.

Co ciekawsze, gwara użyta przez Reymonta okazała się ję... wiecej



Obraz wsi w „Chłopach” Reymonta

Akcja powieści Władysława Reymonta „Chłopi” rozgrywa się we wsi Lipce. Od razu trzeba zaznaczyć, że jest to wieś wymyślona przez pisarza. Przez autentyczne Lipce Reymontowskie, gdzie pisarz pracował przez pewien czas, biegła linia kolei warszawsko-wiedeńskiej, która miała duży wpływ na życie wsi. W powieści Reymont... wiecej



„Chłopi” jako powieść mitologizująca chłopską egzystencję

Mit to opowieść o świecie otaczającym ludzi. Próbuje on wyjaśniać zagadnienia związane z bytem ludzkim, z mistyką, z życiem i śmiercią, z dobrem i złem, z istnieniem zjawisk przyrody.

Władysław Reymont w powieści „Chłopi” dokonał mitologizacji swoich bohaterów i opisanych wydarzeń. Stworzył chocia�... wiecej



Tradycje i obrzędy w „Chłopach” Reymonta

Powieść Władysława Reymonta „Chłopi” jest prawdziwym katalogiem tradycyjnych obrzędów wiejskich. Niektóre z nich wywodzą się jeszcze z wiary pogańskiej, podczas gdy inne związane są z kulturą chrześcijańską. Wszystkie jednak mają związek ze zmieniającymi się porami roku i biologicznym cyklem natury. I tak, świ�... wiecej



„Chłopi” jako powieść młodopolska

Już sana tematyka powieści Władysława Reymonta „Chłopi” wskazuje na zainteresowanie autora problematyką, która bliska była twórcom młodopolskim. Wśród inteligencji młodopolskiej pojawiło się zjawisko artystyczne zwane chłopomanią. Polegało ono na fascynacji codziennym życiem chłopów i folklorem. W tradycji ludow... wiecej



Stylizacja językowa w „Chłopach” Reymonta

Władysław Reymont w powieści „Chłopi” posłużył się szczególnym językiem, co od razu zwróciło uwagę ówczesnych krytyków i wywołało ich entuzjazm. Był to język stworzony specjalnie dla tej powieści i stylizowany na gwarę. Niektórzy utrzymywali nawet, że jest to gwara łowicka. Po bliższym przyjrzeniu si�... wiecej



Czy Reymont słusznie otrzymał Nagrodę Nobla za powieść „Chłopi”?

Nagroda Nobla jest przyznawana za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństwa i ludzkości. Została ufundowana przez szwedzkiego przemysłowca i wynalazcę dynamitu Alfreda Nobla. Od 1902 roku formalnie przyznaje ją król Szwecji. Jest to nie tylko nagroda prestiżowa ale wiąże się też z otrzymaniem znacznej... wiecej



Opis wsi Lipce na podstawie „Chłopów” Reymonta

Wieś Lipce w powieści Władysława Reymonta „Chłopi” jest wsią wymyśloną przez autora. Reymont przez pewien czas pracował w miejscowości, która nosiła taką samą nazwę / obecnie nazywa się Lipce Reymontowskie / ale tam biegła kolej warszawsko – wiedeńska. Wieś w jego powieści położona jest gdzieś na uboczu ... wiecej



Koncepcja ludzkiego losu w „Chłopach” Reymonta

W powieści Władysław a Reymonta „Chłopi” życie człowieka wpisane jest w biologiczny cykl przyrody. Cykl ten jest powtarzalny. Pisarz przedstawił czytelnikowi jeden rok z życia wsi ale na życie ludzkie takich cykli składa się o wiele więcej. Społeczność wiejska utrzymująca się z uprawy roli, każdego roku wykonuje te... wiecej



Przyroda w Chłopach

„Chłopi” jako powieść o życiu natury
Władysław Reymont pisząc swoją powieść „Chłopi” już w tytułach poszczególnych jej tomów zaznaczył, że będzie to utwór opisujący zdarzenia związane z porami roku. W ten sposób natura również stała się bohaterem tej powieści.

Autor nie próbował opisywa... wiecej



Opis śmierci Boryny w „Chłopach” Reymonta

Maciej Boryna został raniony w głowę przez borowego w trakcie walki o las. W parę chwil po tym zdarzeniu stracił przytomność – zdążył tylko spojrzeć na syna z miłością w oczach. Odwieziono go do jego domu, opatrzono i ułożono w pościeli. Chorym Maciejem zajęła się rodzina, a głównie Hanka. Maciej przez cały czas by�... wiecej



Los starych ludzi w „Chłopach” Reymonta

W powieści Reymonta los żyjącego na roli człowieka przebiega podobnie jak cykle przyrody. Starość jest jesienią życia. Powoli chyli się ono ku schyłkowi. Jesień może być wczesna lub późna.

We wczesną jesień życia wkracza jeden z głównych bohaterów powieści, Maciej Boryna. Ma on w sobie jeszcze sporo sił wital... wiecej



„Chłopi” – najważniejsze cytaty

• (...) pochwaliła Boga i chciała skręcić, aby księdza pocałować w rękę, ale krowa szarpnęła ją w bok i znowu ryczeć zaczęła.
– Na sprzedanie prowadzisz, co?
– Ni... ino do młynarzowego bysia... a stójże, zapowietrzona... Wściekłaś się czy co! – wołała zadyszana, usiłując powstrzyma... wiecej