Jesteś w: Przedwiośnie

Przedwiośnie

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Geneza „Przedwiośnia”


W poprawnym odczytaniu „Przedwiośnia” pomaga poznanie okoliczności powstania dzieła. Stefan Żeromski od zawsze znany był ze swojej troski o los ojczyzny i zaangażowanie w tematykę społeczno-polityczną. Po zakończeniu I wojny światowej i powrocie na mapy Europy II Rzeczpospolitej Żeromski powrócił z emigracji. Warto podkreślić, że w podziękowaniu za zasługi i twórczość patriotyczną, autor „Ludzi bezdomnych” zamieszkał w warszawskim Zamku Królewskim. Żeromski, chociaż nie cieszący się zdrowiem, podróżował po Mazowszu, Pomorzu, Kujawach spotykając się ze zwykłymi ludźmi. Zaangażował się w agitację przed plebiscytami na Mazurach i Powiślu. Pisarz przekonywał społeczeństwo o niebezpieczeństwie sympatyzowania z bolszewikami.

Właśnie w takich trudnych, ale i pełnych ekscytacji czasach powstawało „Przedwiośnie”. Ostateczne prace nad powieścią Żeromski ukończył 21 września 1924 roku w Konstancinie. Jeszcze tego samo roku dzieło zostało opublikowane przez warszawskie wydawnictwa. Uważa się, że „Przedwiośnie” było reakcją pisarza na skomplikowaną sytuację II Rzeczpospolitej oraz coraz głośniejsze nastroje niezadowolenia i sympatie bolszewickie narodu. Państwo, które po 123 latach zaborów wreszcie odzyskało niepodległość, głównie dzięki wizjonerstwu i strategii Józefa Piłsudskiego, borykało się, co naturalne, z wieloma problemami. Do najważniejszych z nich należało:

- fatalna sytuacja gospodarcza (zwłaszcza przed reformami Grabskiego)
- zbyt duże podziały na scenie politycznej (w sejmie z 1919 roku znalazło się aż osiemnaście partii),
- zrywanie koalicji rządowych,
- zamach na Gabriela Narutowicza, pierwszego Prezydenta RP,
- silne nastroje nacjonalistyczne i coraz silniejsza frakcja komunistyczna,
- tendencje separatystyczne niektórych regionów,
- ogromne bezrobocie i bardzo niskie płace.

Żeromski w swojej działalności publicystycznej z tego okresu agitował nie tylko na rzecz integralności państwa polskiego, ale i za zawiązywania związków zawodowych. Nigdy nie opowiadał się za rewolucją. Jednak mylnie interpretowane „Przedwiośnie” wywoływało głosy, że pisarz namawia społeczeństwo do chwycenia za broń i marsz na demokratyczne władze. Oliwy do ognia dolewał fakt, iż „Przedwiośnie” osiągnęło komercyjny sukces w Rosji. W artykule „W odpowiedzi Arcybaszewowi i innym” Żeromski bronił się przed takimi zarzutami:

„(...) nigdy nie byłem zwolennikiem rewolucji, czyli mordowania ludzi przez ludzi z racji rzeczy, dóbr i pieniędzy - we wszystkich swoich pismach, a w «Przedwiośniu» najdobitniej potępiam rzezie i kaźnie bolszewickie. Nikogo nie wzywałem na drogę komunizmu, lecz za pomocą tego utworu literackiego usiłowałem, o ile jest to możliwe, zabiec drogę komunizmowi, ostrzec, przerazić, odstraszyć”.

„Przedwiośnie” – czas akcji


Właściwa akcja powieści rozgrywa się w ciągu 10 lat dzielących rok 1914 od roku 1924. Z perspektywy historii Polski są to lata szczególnie ważne, ponieważ obejmują okres zaraz przed i zaraz po odzyskaniu niepodległości w roku 1918. Kolejnym bardzo ważnym wydarzeniem znajdującym się w centrum opisywanej dekady była rewolucja październikowa z roku 1917.

Istotny, a może i kluczowy wpływ na rozwój akcji miał też wybuch I wojny światowej w roku 1914, od którego zaczyna się akcja „Przedwiośnia”. W ciągu opisanego przez Żeromskiego dziesięciolecia wielkie znaczenie miało jeszcze historyczne wydarzenie, czyli wojna polsko-bolszewicka z roku 1920, zakończona pamiętnym „cudem nad Wisłą”.

Ostatnim historycznie autentycznym wydarzeniem, które symbolicznie zamyka klamrę dziesięciu lat od wybuchu I wojny światowej są manifestacje robotników w Warszawie, których kulminacja rozpoczęła się w październiku 1923 roku (wysadzenie prochowni), a zakończyła marszem na Belweder (ówczesną siedzibę Prezydenta) pierwszego dnia przedwiośnia 1924 roku.

„Przedwiośnie” – miejsce akcji


Pierwsza część powieści rozgrywa się w trzech wielkich miastach dawnej Rosji. Cezary Baryka wychowywał się w:

„W najpiękniejszej miejscowości - oazie naftowej pustyni, Baku – kędyś na tak zwanym Zychu, w zatoce Półwyspu Apszerońskiego, woniejącej od kwiatów i roślinności Południa, gdzie przejrzyste morze szmerem napełniało cienie nadbrzeżnych gajów (…)”.

Baku, o którym mowa, to dziś stolica Azerbejdżanu. Towarzyszymy w tym portowym mieście głównemu bohaterowi przez młodzieńcze lata, do momentu aż wyrusza z ojcem do Polski. W tym czasie Baku przeszło trudne chwile, najpierw zawirowania rewolucyjne, a następnie okrutne starcia na tle etnicznym pomiędzy Ormianami a Turkami. Z miejsca niemal idyllicznego, rozświetlonego palącym słońcem, pełnym egzotycznych roślin, o malowniczym porcie miasto stało się miejscem nie tyle ponurym czy zniszczonym, co przerażającym, z martwymi ciałami zalegającymi na ulicach, masowymi mogiłami na obrzeżach i obozem pracy.

Kolejnym miastem opisanym w powieści Moskwa, stanowiąca przystanek na drodze bohaterów do ojczyzny. W stolicy bolszewickiej Rosji, Barykowie nie zagościli na długo. Ostatnim większym miastem na szlaku do Polski była należąca dziś do Ukrainy aglomeracja Charkowa.

W drugiej części akcja powieści przeniosła się na ziemie polskie. Cezary dotarł do „najrdzenniejszej Polski, bo do stolicy – Warszawy”. Widok ojczyzny zupełnie odbiegał od wyobrażeń, jakie młodzieńcowi przed śmiercią zaszczepił ojciec. W roku 1920 wybuchła wojna polsko-bolszewicka, do której Cezary przystąpił bez namysłu. Wraz z oddziałem Baryki czytelnicy przemierzali wówczas Mazowsze. W powieści możemy doszukać się opisu między innymi Radzymina:
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 - 



Stefan Żeromski – notatka szkolna

Stefan Żeromski przyszedł na świat 14 października 1864 roku w Strawczynie koło Kielc, zaś zmarł 20 listopada 1925 roku w Warszawie, w wieku prawie sześćdziesięciu lat.

Jego ojciec był styczniowym powstańcem, matka zaś zajmowała się domem. Cała rodzina miała szlacheckie korzenie, lecz żyła bardzo skromnie.
... wiecej



Filozofia w „Przedwiośniu”

Najbardziej dominującą doktryną filozoficzną w „Przedwiośniu” jest komunizm. Myśl komunistyczna wywodzi się ze starożytnej Grecji, a nie z XX wieku, jak powszechnie się uważa. Jej źródeł możemy doszukać się u Platona. Kolejnym ważnym kontynuatorem myśli komunistycznej można nazwać św. Augustyna, a później Toma... wiecej



„Przedwiośnie” – interpretacja tytułu

Tytuł powieści Stefana Żeromskiego można odczytywać na kilka sposobów. Zanim jednak do tego przejdziemy warto podkreślić jego poetyckość i trafność w oddaniu klimatu panującego na kartach powieści. Ciężko wyobrazić sobie bardziej trafny tytuł dla tego wielkiego dzieła.

Przedwiośnie oznacza krótką porę roku c... wiecej



Koncepcje odbudowy państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości w „Przedwiośniu”

„Przedwiośnie” było ważnym głosem publicystycznym w latach 20-tych XX wieku w Polsce, ponieważ przedstawiało dwie główne koncepcje odbudowy kraju po stu dwudziestu trzech lata nieobecności na mapach Europy. Co ważne, Żeromski nie opowiedział się za żadną z propozycji, a jedynie je zarysował, z ich wadami i zaletami. ... wiecej



Koncepcje Polski w „Przedwiośniu”

Pierwszą koncepcją Polski jaką poznajemy w „Przedwiośniu” jest wizja znana z opowieści Seweryna Baryki, zwana także wizją szklanych domów. Jest to odzwierciedlenie marzeń i pragnień Polaków żyjących na wygnaniu lub pod zaborami przez ponad sto lat. Wizja ta przybrała rozmiar legendy przekazywanej sobie z ust do ust. Op... wiecej



Przedwiośnie - motywy literackie

Motyw szklanych domów w „Przedwiośniu”
Motyw „szklanych domów” odgrywa ważną rolę nie tyle w fabule „Przedwiośnia”, co w wymowie ideologicznej powieści. Wizja zarysowana przez Seweryna Barykę jest wyidealizowanym wyobrażeniem nowoczesnej Polski, utopią opartą na myśli technologicznej oraz ustroju zawierającym najl... wiecej



Konfrontacja poglądów Szymona Gajowca, Antoniego Lulka i Seweryna Baryki

Koncepcję Szymona Gajowca możemy określić jako propaństwową, prorządową lub narodową. W swoich poglądach mężczyzna powoływał się na dorobek intelektualny trzech postaci historycznych, wielkich Warszawiaków, przedstawicieli pokolenia żyjącego pod zaborem rosyjskim:
• Marian Bogusz, ceniony przyrodnik, znany szersze... wiecej



Interpretacja ostatniej sceny „Przedwiośnia”

Zakończenie powieści jest dość niejasne i wieloznaczne, przez co każdy czytelnik może sam zdecydować o dalszych losach młodego bohatera. Trzeba przyznać, że widok Cezarego na czele maszerujących robotników jest dość zaskakujący mając na uwadze, że został on z hukiem wyrzucony ze spotkania komunistów po tym jak otwarcie i ostr... wiecej



Obraz i ocena rewolucji w „Przedwiośniu”

Obraz rewolucji w Baku
Rewolucja nazywana październikową faktycznie wybuchła w Rosji 7 listopada 1917 roku. Dla Rosjan posługującym się kalendarzem juliańskim był to jednak 25 października. Rewolucjoniści, którzy szybko zyskali miano bolszewików (czyli będących w większości), zwrócili się przeciwko caratowi.

wiecej



Cezary Baryka – charakterystyka, dzieje przemiana

Cezary Baryka – charakterystyka
Cezary Grzegorz Baryka jest głównym bohaterem „Przedwiośnia”. Urodził się w 1900 roku, jego rodzicie – Seweryn i Jadwiga – byli Polakami żyjącymi w Rosji. Młodzieniec wychowywał się i dorastał w portowym mieście naftowym Baku.

Młodość Cezarego Baryki
Baryka od dziec... wiecej



Szymon Gajowiec – charakterystyka

Szymon Gajowiec jest postacią pozornie mało ważną zwłaszcza dla rozwoju fabuły „Przedwiośnia”, ale istotną dla wymowy publicystycznej dzieła Żeromskiego. Został zarysowany jako „sztywny i wytworny biurokrata, stary kawaler, pedant i zimny służbista”, ale przede wszystkim jako patriota i dawny ukochany Jadwig... wiecej



Antoni Lulek – charakterystyka

Antoni Lulek był warszawskim prawnikiem, znajomym Cezarego, którego rolą w powieści jest stanowienie kontrapunktu ideologicznego wobec Szymona Gajowca. Student prawa został przedstawiony w powieści w sposób niemalże prześmiewczy: „Lulek był chorowity, słaby, nikły blondyn”. Pod względem wizualnym stanowił zaprzeczenie ... wiecej



Jadwiga Baryka – charakterystyka

Matka głównego bohatera powieści wywodziła się z rodziny Dąbrowskich, z Siedlec. Jako młódka została przez rodziców wydana za mąż za bogatego urzędnika rosyjskiego Seweryna Barykę, pomimo że prawdziwą miłością jej życia był Szymon Gajowiec. Kobieta z biegiem lat pokochała swojego męża, choć i tak wciąż wspominała Sie... wiecej



Seweryn Baryka – charakterystyka

Seweryn Baryka był ojcem Cezarego, głównego bohatera powieści. Mężczyzna wywodził się z polskiej szlachty pracującej, czyli szlachty pozbawionej majątku dekretem. Nie był solidnie wykształcony za młodu, dlatego sam próbował nadganiać braki w edukacji dzięki książkom. Sukces życiowy osiągnął dzięki ciężkiej pracy urzęd... wiecej



Laura Kościeniecka – charakterystyka

Laura była największą miłością Cezarego, pomimo faktu, iż była po słowie z Władysławem Barwickim. Kobieta cieszyła się powszechnym uwielbieniem mężczyzn, głównie ze względu na nieprzeciętną urodę: „Była wysmukła, niezwykle kształtna, muskularna i widać mocna - ani zbyt chuda, ani zanadto tłusta. Oczy miała iści... wiecej



Bohaterowie „Przedwiośnia”

Poza omówionymi już postaciami: Cezarego, Seweryna i Jadwigi Baryków, Antoniego Lulka, Szymona Gajowca i Laury Kościenieckiej na kartach „Przedwiośnia” poznajemy szereg innych charakterów, którzy reprezentują przeróżne grupy społeczne. Największą grupę bohaterów poznajemy w części drugiej „Przedwiośnia”... wiecej



Problematyka „Przedwiośnia”

Problematyka „Przedwiośnia”
Problematykę „Przedwiośnia” podzielić można na problematykę społeczno-polityczną i psychologiczną. Jest to przecież opowieść nie tylko o odbudowie Polski, ale również o dojrzewającym, zagubionym młodzieńcu.

Głównym zagadnieniem „Przedwiośnia”, który łączy obydwa ... wiecej



Miłość Cezarego Baryki i Laury Kościenieckiej

Historia miłości Cezarego i Laury stanowi najważniejszy wątek „Nawłoci”, czyli drugiej części „Przedwiośnia”. Wielu uważa, iż część ta mogłaby bez problemów stanowić odrębne dzieło, które przypominałoby sielankę, a według niektórych ckliwe „romansidło”. Ciężko nie odnieść wrażenia... wiecej



Marzenia o Polsce a rzeczywistość w „Przedwiośniu”

Wielokrotnie podkreślano, że „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego oparte jest na zasadzie kontrastów. Jednym z najlepszych tego przykładów jest zestawienie wyobrażeń o Polsce Cezarego z rzeczywistym obrazem ojczyzny.

Główny bohater posiadał swoje wyobrażenie o Polsce z książek i opowieści rodziców, zwła... wiecej



Obraz niepodległej Polski w „Przedwiośniu”

Rzeczywisty obraz Polskiej niepodległości w „Przedwiośniu” poprzedzony jest futurystyczną wizją szklanych domów, co potęguje tylko szok, jaki przeżywa Cezary. Jego oczom ukazało się bowiem państwo zacofane, a nie nowoczesne, brudne, a nie higienicznie czyste, biedne, a nie majętne.

Pierwsze wrażenie głów... wiecej



Aktualność „Przedwiośnia”

Chociaż akcja przedwiośnia toczyła się niemal sto lat temu i dotyczyła zagadnień kształtowania się niepodległej Polski, wciąż możemy odnaleźć w niej wiele aktualnych do dziś problemów natury społecznej i politycznej. Warto zastanowić się na przykład czy jesteśmy już państwem szklanych domów? A jeśli nie, to czy dużo na... wiecej



„Przedwiośnie” jako dyskusja ideowa

W „Przedwiośniu” odnaleźć możemy nie tylko ścieranie się poszczególnych idei (czy nawet ideologii) ze sobą, ale także konfrontowania ich z rzeczywistością. Co ważne, prezentowane w powieści poglądy bohaterów mają przysłużyć się do realizacji wspólnego celu nadrzędnego, czyli dobrobytu obywateli niepodległego p... wiecej



Młodość Cezarego Baryki

Chociaż Cezary Baryka w ostatniej scenie powieści ma zaledwie dwadzieścia cztery lata, to nikt nie nazwałby go wtedy człowiekiem młodym. Jego życie potoczyło się w taki sposób, że musiał bardzo szybko wydorośleć.

Młodość głównego bohatera „Przedwiośnia” można podzielić na dwa etapy. Pierwszy obejm... wiecej



Polska i Polacy w „Przedwiośniu”

Należy pamiętać, że Cezary Baryka nie urodził, ani wychowywał się w na ziemiach polskich. Ojczyznę znał wyłącznie z opowieści rodziców. Dlatego też mógł oceniać sytuację w kraju i rodaków zimnym i obiektywnym okiem. W odróżnieniu od innych dostrzegał na przykład, że czas na celebrowanie odzyskania niepodległości już d... wiecej



Powrót Polaków z Rosji do Polski na przykładzie „Przedwiośnia”

Stefan Żeromski ukazał w „Przedwiośniu” jak niesamowicie trudną i wyniszczającą wędrówkę musieli przebyć Polacy powracający w charakterze repatriantów z rubieży Rosji do Polski. Wizja życia w niepodległej ojczyźnie działała na wyobraźnie setek tysięcy rodaków, którzy gotowi byli zbudować życie od nowa w wolne... wiecej



Obraz społeczeństwa polskiego w „Przedwiośniu”

„Przedwiośnie” stanowi świetną diagnozę społeczeństwa polskiego w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości. Żeromski po mistrzowsku ukazał rozwarstwienie społeczne, które widoczne było wówczas gołym okiem. Skontrastowanie warstw było tak dalekie, że najuboższych i najbogatszych łączył jedynie fakt posługiwania się ... wiecej



Przedwiośnie - cytaty

Seweryn Baryka pilnował tej książeczki jak oka w głowie. Wędrowała z nim po szerokiej Rosji, leżąć cicho na dnie kuferka, między brudnymi kołnierzykami i znoszoną bielizną, w sąsiedztwie niepowabnych skarpetek i brulionów podań o posady do rozmaitych dignitarzy. [...] Potem spoczywała w szufladzie stolika, między najważniej... wiecej



Symbolika Przedwiośnia

Ostatnia scena – przedstawia ona głównego bohatera – Cezarego Barykę, kroczącego z manifestantami, pod rękę z Lulkiem. W pewnym momencie Cezary wychodzi przed manifestantów. Co to może oznaczać? Scena ta obrazuje, iż Cezary zgadza się z postulatami poprawy sytuacji chłopów, zmiany stosunków społecznych na wsi. Wyjś... wiecej



Koncepcje naprawy Polski w Przedwiośniu

Koncepcja Szymona Gajowca – pozytywistyczna wizja, wspierająca się na prawie ewolucji, to plan systematycznie przeprowadzanych reform ekonomicznych, polegających m.in. na wzmocnieniu pieniądza, a także na reforma szkolnictwa, służby zdrowia, armii. Czerpała z pozytywistycznego ideału pracy u podstaw oraz pracy organicznej. Gajo... wiecej



Narracja Przedwiośnia Stefana Żeromskiego

Narrator i narracja odgrywa w powieści znaczącą rolę. W Rodowodzie narrator zamienia się w gawędziarza, przedstawiającego losy rodziny Baryków. Narrator obiektywnie stara się przedstawić całą sytuację i wszystkie wydarzenia z rodzinnej historii. Jest on bezstronnym świadkiem, obserwatorem, który później spokojnie relacjonuje ... wiecej



Poszukiwanie tożsamości i ewolucja ideowa Cezarego Baryki

Poszukiwanie tożsamości przez Cezarego Barykę
Cezary Baryka jest bohaterem dynamicznym, zmieniającym się, nowoczesnym. Wciąż widzimy go w ruchu, podążającego za czymś. We wstępie do „Przedwiośnia” dowiadujemy się, że dorastając niczego mu nie brakowało, że otoczony był rodzicielską miłością, że uczył się... wiecej



Rewolucja w Przedwiośniu

Pierwszy etap rewolucji w Baku to czas ogólnej euforii, ale też czas względnego spokoju. Tym, co zazwyczaj charakteryzuje rewolucję – także tę z powieści – jest przejściowy brak towarów, problemy z wypłatami z kont bankowych, etc.. W mieście zapanował więc głód, rekwirowano majątki. Obraz Baku w okresie rewolucji t... wiecej



Geneza Przedwiośnia

Powieść została napisana w 1924 roku. Jej autor, Stefan Żeromski, tak jak wszyscy Polacy, marzył o wolnej, dostatniej i sprawiedliwej Polsce. I tak jak większość Polaków uległ romantycznemu mitowi, w którym Polska jawi się jako ziemia obiecana i jest Mesjaszem narodów. Autor był ponadto naocznym świadkiem przemian 1918 roku. wiecej



Przedwiośnie - krótkie streszczenie

Rodowód – Seweryn Baryka, ojciec Czarka, to urzędnik w naftowym rosyjskim mieście Baku. Swoja żonę, Jadwigę, poznał w Polsce, po ślubie oboje wyjechali do Rosji. Młodzieńczą miłością Jadwigi był ubogi polski urzędnik, Szymon Gajowiec, dla którego Jadwiga była zbyt dobrze urodzona i zbyt zamożna, by mógł marzyć o po... wiecej