Jesteś w: Opowiadania Borowskiego

Opowiadania Borowskiego

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Geneza powstania opowiadań Borowskiego


Opowiadania Tadeusza Borowskiego powstały w wyniku osobistych doświadczeń pisarza. Jego wejście w dorosłe życie przypadło na okres wojny i okupacji niemieckiej. Mieszkając w Warszawie uczestniczył w jej konspiracyjnych układach – kończył gimnazjum na tajnych kompletach oraz studiował polonistykę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Temu okresowi swojego życia poświęcił takie opowiadania, jak: „Matura na Targowej” czy „Pożegnanie z Marią”.

Złapany w „kotle” wiosną 1943 roku trafił na Pawiak / opowiadanie „Chłopiec z Biblią” / i skierowany został do obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka / Auschwitz-Birkenau /. Tam przebywał do roku 1944. Latem 1944 roku przewieziono go do Niemiec. W Dachau doczekał wyzwolenia obozu przez armię amerykańską.

Po powrocie do Polski, w roku 1947 wydał tom „Pożegnanie z Marią”, w którym znalazły się opowiadania dotyczące okresu okupacji oraz czasu spędzonego w obozach koncentracyjnych.

Problematyka opowiadań Borowskiego


Opowiadania Tadeusza Borowskiego poświęcone są tematyce wojennej. Znaleźć w nich można opis życia w okupowanej przez Niemców Warszawie, obraz więzienia na Pawiaku a następnie opis dwudziestowiecznych lagrów.

Pisarz głęboko wnika w rzeczywistość obozów koncentracyjnych, które zrodził system totalitarny III Rzeszy. Obserwując obozową rzeczywistość stara się dociec istoty sprawy hańbiącej ludzkość.

Kreśli wizerunek człowieka stwarzanego przez taką rzeczywistość. Jest to człowiek postawiony w sytuacji skrajnej, zmuszony do walki o przetrwanie za cenę odrzucenia własnego człowieczeństwa.

W tej masie ludzkiej zamkniętej za obozowymi drutami życie jest najwyższą wartością ale wyłącznie życie własne. Przetrwać mogą jedynie najsilniejsi. Ilość obserwowanych, pozbawionych sensu zgonów powoduje zobojętnienie i cyniczny stosunek do śmierci.

Borowski nie podejmuje się poddawania ocenie moralnej ani więźniów, ani niemieckich funkcjonariuszy obozowych. Jego opowiadania są relacją z różnych zdarzeń, których jest świadkiem. Stanowią świadectwo dokonanej zbrodni.

W opowiadaniu „Bitwa pod Grunwaldem” pisarz przedstawia wizerunek człowieka zdeformowanego przez pobyt w obozie. Jest to człowiek, który boi się życia poza obozem, ponieważ nie jest przystosowany do innych warunków. Obawia się, że na wolności może czekać go głód i bezsensowna śmierć.

Czas i miejsce akcji opowiadań Borowskiego


Opowiadania Tadeusza Borowskiego dotyczą okresu II wojny światowej. Ich miejsce akcji i czas, w którym akcja rozgrywa się pokrywają się z życiorysem pisarza.

Jest to najpierw okupowana przez Niemców Warszawa, gdzie bohater kończy gimnazjum na tajnych kompletach / zima 1939 i wiosna 1940 /. Te zdarzenia opisane są w opowiadaniu „Matura na targowej”. W opowiadaniu „Pożegnanie z Marią” umieszczony zostaje dalszy ciąg zdarzeń rozgrywających się w Warszawie / tajny uniwersytet, praca w firmie budowlanej, kontakty z gettem, konspiracyjne wydawnictwa, spotkania literackie, nielegalny handel /. Kończy ten okres rok 1943, gdy Borowski wraz z narzeczoną zostają aresztowani w „kotle”. Swój pobyt na Pawiaku opisuje w opowiadaniu „Chłopiec z Biblią”.


W 1943 roku trafia do obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka / Auschwitz-Birkenau /, gdzie przebywa do 1944 roku. Tego okresu dotyczą opowiadania „U nas, w Auschwitzu...”, „Ludzie, którzy szli”, „Dzień na Harmenzach”, „Proszę państwa do gazu”.

W 1944 roku część więźniów wywieziono z Oświęcimia do Rzeszy. Znaleźli się tutaj również jeńcy z Powstania Warszawskiego. Związane jest z tym opowiadanie „Śmierć powstańca”. Borowski przed zakończeniem wojny znalazł się w obozie Dachau Allach. Obóz ten wyzwolili Amerykanie w maju 1945 roku.

W obawie przed konsekwencjami uwolnienia ogromnej liczby ludzi, jaka znalazła się w obozach w Niemczech, Amerykanie utworzyli obozy dla tzw. dipisów. Borowskiego umieszczono w byłych koszarach SS we Freimanie na przedmieściach Monachium. Przebywał w tym obozie do września 1945 roku. W tym miejscu umieścił rozgrywającą się w lipcu 1945 roku akcję opowiadania „Bitwa pod Grunwaldem”.

Autor „Kamiennego świata” zanim wrócił do Polski, przebywał w Monachium do 1946 roku.

Narracja w opowiadaniach Borowskiego


Narracja w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego jest prowadzona w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Główny bohater tych opowiadań, Tadek jest zarazem ich narratorem.

Pisarz kreując postać Tadka użyczył mu wiele ze swojej biografii. Jednak tylko we wczesnych opowiadaniach Borowskiego Tadek snuje refleksje, które można uznać za refleksje odautorskie. Tak się dzieje np. w opowiadaniu „U nas, w Auschwitzu...”, gdzie tekst przybiera formę listów do narzeczonej.


W późniejszych opowiadaniach Borowski wystrzega się opisywania emocji, refleksji czy ocen moralnych. Jego narrator zdaje jedynie relację z tego, co dzieje się w otaczającym go świecie obozu koncentracyjnego. Na rzeczywistość patrzy okiem doświadczonego lagiernika. Opisuje zasady rządzące w obozie, sposoby na utrzymanie się przy życiu i tragiczne położenie ofiar, które nie potrafią uchronić się przed śmiercią,

Są również u Borowskiego opisy przestrzeni obozowej – druty, mury, wieżyczki strażnicze, baraki, rampy kolejowe, krematoria z dymiącymi kominami, drogi, po których jeżdżą ciężarówki. Jest też w opisach trochę niemal sielskiej przyrody – las w Brzezince czy folwarczne łąki w opowiadaniu
„Dzień na Harmenzach”. Nad wszystkim tym rozpościera się ciężkie, niekiedy w ostrych kolorach niebo, po którym ciągną dymy z krematoriów.
strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 - 



„Matura na Targowej” - streszczenie

 Rzecz dzieje się w czasie II wojny światowej, w okupowanej przez Niemców Warszawie. Główny bohater, Tadeusz jest młodym człowiekiem. Mieszka z rodzicami przy fabryce, w przybudówce kamienicy, która została spalona we wrześniu 1939 roku, w czasie ataku wojsk niemieckich na miasto. Jego ojciec ciężko pracuje w niemieckiej fabryce. Po... wiecej


„Pożegnanie z Marią” - streszczenie

 Trwa II wojna światowa. W Warszawa okupowanej przez Niemców toczy się życie dalekie od normalności. Ludność żydowska zamknięta jest w getcie. Z getta Niemcy systematycznie wywożą Żydów do obozów koncentracyjnych. Na ulicach miasta również odbywają się łapanki.

Główny bohater, Tadeusz pracuje w firmie budowlanej... wiecej


„Chłopiec z Biblią” - streszczenie

 Akcja opowiadania rozgrywa się w celi więziennej gestapo. Główny bohater jest więźniem i świadkiem rozgrywających się tam zdarzeń. W celi umieszczono sporo ludzi. Wszyscy utrzymują, że znaleźli się tutaj bezpodstawnie. Okazuje się jednak, że większość z nich prowadziła działalność konspiracyjną. Świadczą o tym dowody r... wiecej


„U nas, w Auschwitzu... - streszczenie

 Opowiadanie ma formę listów do narzeczonej. Główny bohater pisze je codziennie. Jest więźniem obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu / po niemiecku Auschwitz /. Jego narzeczona przebywa w tym samym obozie – w jego części przeznaczonej dla kobiet. Razem zostali zatrzymani, osadzeni na Pawiaku, gdzie mieści się gestapo a później ... wiecej


„Ludzie, którzy szli” – streszczenie

 Akcję tego opowiadania Borowski umieścił w obozie koncentracyjnym Brzezinka /Birkenau/. Początkowo główny bohater opowiadania pracuje przy budowie boiska do piłki nożnej. Za boiskiem jest obóz cygański, dalej, odgrodzona drutem rampa kolejowa a za rampą obóz żeński.
Po zakończeniu budowy, z boiska wszyscy mogą korzystać. ... wiecej


Dzień na Harmenzach – streszczenie

 Harmenze jest to wieś w pobliżu Brzezinki /Birkenau /. Jako duże gospodarstwo hodowlane i rybne należała do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu /Auschwitz/. Funkcjonował tu podobóz męski, którego więźniowie pracowali przy budowie i obsłudze gospodarstwa.

Bohater opowiadania, Tadeusz pracuje przy skręcaniu szyn kolej... wiecej


„Proszę państwa do gazu” - streszczenie

W opowiadaniu „Proszę państwa do gazu” Borowski opisuje jeden dzień pracy przy obsłudze transportów ludzi przeznaczonych do likwidacji. Kilka poprzednich dni upływa więźniom obozu na całkowitej bezczynności – wykąpani i zdezynfekowani leżą na trawie, jedzą, opalają się na słońcu. Na dworze panuje upał. Wi�... wiecej


„Śmierć powstańca” - streszczenie

 Bohater opowiadania znajduje się w obozie niemieckim. Przyjechał od Stuttgartu do Balingen. Pracuje przy kopaniu rowów pod rury wodociągowe. Inni więźniowie wożą ziemię wagonikami kolejki, które popychają. Na polu pracują traktory. Praca jest niebezpieczna, ponieważ rów w każdej chwili grozi zawaleniem się. Pracuje tam z kolegą... wiecej


„Bitwa pod Grunwaldem” - streszczenie

 Akcja opowiadania rozgrywa się w obozie przejściowym utworzonym na terenie poesesmańskich koszar. Ludzie zgromadzeni tutaj pilnowani są przez żołnierzy amerykańskich. Nie wolno im wychodzić na zewnątrz obozu. Snują się po strzeżonym terenie bez żadnego zajęcia, rozmawiają ze sobą o byle czym.

Bohater opowiadania, T... wiecej


Tło historyczne opowiadań Borowskiego

 Akcja opowiadań Tadeusza Borowskiego rozgrywa się podczas II wojny światowej. Jest to największy zbrojny konflikt w historii świata. Dla Polski zaczyna się on w dniu 1 września 1939 roku / tę datę najczęściej przyjmuje się za początek wojny /.

Borowski tematykę swoich opowiadań czerpał z własnych doświadczeń, to... wiecej


Obraz Warszawy w opowiadaniach Borowskiego

 Warszawa w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego jest miastem, które pisarz ogląda do roku 1943. W tymże roku zostaje wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu i obraz okupowanej przez Niemców stolicy Polski umyka mu z pola widzenia. Listy, które otrzymuje z domu zawierają niewiele informacji.

Miasto po wrześniowym a... wiecej


Tadeusz – charakterystyka bohatera

 Tematyka opowiadań Tadeusza Borowskiego oparta jest na autentycznych doświadczeniach pisarza. Bohater tych opowiadań nosi również imię Tadeusz i jest rówieśnikiem autora. Mimo tego, należy traktować tę postać jako kreację literacką.

Tadeusz jest młodym człowiekiem, który swoje dorosłe życie zaczyna w okupowanej p... wiecej


Obóz koncentracyjny w opowiadaniach Borowskiego

 Tadeusz Borowski spędził w obozach koncentracyjnych dwa lata – od 1943 roku do 1945. Był to przede wszystkim obóz Oświęcim - Brzezinka / Auschwitz - Birkenau / W roku 1944, gdy ruszyła ofensywa rosyjska część więźniów wywieziono w głąb Rzeszy. Borowski trafił do
Natzweller-Dautmergen a później do Dachau, który to... wiecej


Bohater – narrator w opowiadaniach Borowskiego

 Główny bohater opowiadań Tadeusza Borowskiego jest zarazem ich narratorem. W niektórych opowiadaniach pada jego imię – Tadeusz. Ponieważ wszystkie opowiadania pisane są w ten sam sposób, można założyć, że nawet jeśli imię to nie pada, mamy do czynienia z tym samym głównym bohaterem. Narracja prowadzona jest w pierwsze... wiecej


Opowiadania Borowskiego – najważniejsze cytaty

 „ - Kiedy nie wiecie, w co wierzyć, wierzcie w chemię. Wierzcie w naukę. Przez nią wrócicie do człowieka.” / „Matura na Targowej”/.

„Gdyby opadły ściany baraków, tysiące ludzi zbitych, stłamszonych na pryczach, zawisłoby w powietrzu. Byłby to widok wstrętniejszy niż średniowieczne obra... wiecej


Obraz człowieka złagrowanego w opowiadaniach Borowskiego

 W opowiadaniach dotyczących pobytu pisarza w niemieckich obozach koncentracyjnych, Borowski kreśli wizerunek człowieka zlagrowanego. Swoich bohaterów i narratora wpisuje w sprawnie funkcjonujący, przejrzysty i kastowy porządek obozu. Lager jest instytucją, która podporządkowuje jednostkę ludzką strategicznym celom totalitarnego syst... wiecej


Tragizm pokolenia Kolumbów na przykładzie opowiadań Borowskiego

 Określenie „Kolumbowie” przyrosło do polskiej młodzieży wkraczającej w dorosłe życie w okresie II wojny światowej i związanej z Armią Krajową. Wprowadził je Roman Bratny pisząc w latach
1955-1956 powieść „Kolumbowie. Rocznik 20”. W tym okresie Borowski już nie żył. Mimo tego, można użyć takieg... wiecej


Opowiadania Borowskiego jako przykład literatury faktu

 Określenie „literatura faktu” dotyczy utworów pisanych prozą i mających charakter dokumentalny. Ich celem jest wiarygodna relacja z wydarzeń, które rozegrały się w rzeczywistym czasie. Są to utwory zbeletryzowane. Fabuła będąca kreacją literacką ułatwia odbiorcy wniknięcie w istotę opisanych zdarzeń.

P... wiecej


Znaczenie tytułów opowiadań Borowskiego

 Tytuł jest integralną częścią utworu literackiego – stanowi razem z nim jedną całość. Ułatwia też identyfikację tekstu. Tytuły w opowiadaniach Borowskiego mają różne znaczenie. Oto przykłady:

„Matura na Targowej” - to opis tego szczególnego zdarzenia, jakim jest egzamin dojrzałości. Pisarz już... wiecej


Ludobójstwo w opowiadaniach Borowskiego

 Problem ludobójstwa jest problemem niesłuchanie trudnym. U pisarzy, którzy podjęli się tego tematu zauważyć można zastosowanie podobnej techniki pisarskiej – lapidarność wypowiedzi, behawioryzm czyli opis zachowań, które mówią same za siebie, dokładne trzymanie się realiów i powoływanie się na autentyczne fakty. Do taki... wiecej


Nihilizm w opowiadaniach Borowskiego

 Słowo nihilizm oznacza odrzucenie wszelkich zasad, norm i wartości. W ocenie Borowskiego II wojna światowa i totalitaryzm panujący w Niemczech podważyły wszystkie idee i normy wypracowane przez Europę.

Borowski jako więzień obozów koncentracyjnych mógł dokładnie przyjrzeć się machinie śmierci skonstruowanej ... wiecej


Człowiek w sytuacji granicznej w opowiadaniach Borowskiego

 W opowiadaniach Borowskiego już obraz okupowanej przez Niemców Warszawy przedstawia sytuację zagrożenia życia - w pierwszej kolejności obywateli pochodzenia żydowskiego, ale zaraz po nich również Polaków / „Matura na Targowej”, „Chłopiec z Biblią”, „Pożegnanie z Marią”. / Na ulicach miasta odbyw... wiecej


Dewaluacja świata w opowiadaniach Borowskiego

 Kryzys demokracji w Niemczech doprowadził do objęcia władzy przez faszystów, na czele których stanął Adolf Hitler. Faszyści stworzyli szczególną ideologię. Jej podstawową cechą był skrajny nacjonalizm. Na bazie tej ideologii wyrósł mit o „misji dziejowej” Niemiec i wyższości tego narodu nad innymi. To miało... wiecej


Obraz okupacji w opowiadaniach Borowskiego

 Problematyka opowiadań Tadeusza Borowskiego związana jest z okresem II wojny światowej i okupacją niemiecką w Polsce. Borowski opisuje życie w zniszczonej przez działania wojenne Warszawie. Prawdziwe życie zeszło tutaj do podziemia. Na tajnych kompletach odbywa się nauka. Polska prasa wydawana jest nielegalnie, na powielaczach w tajny... wiecej


Obraz wojny w opowiadaniach Borowskiego

 Tadeusz Borowski w swoich opowiadaniach opisuje II wojnę światową widzianą oczami Polaka mieszkającego w Warszawie, a później osadzonego w obozie koncentracyjnym Oświęcim – Brzezinka / Auschwitz – Birkenau /. Sam Borowski z obozu tego zostaje przeniesiony w 1944 roku w okolice Monachium, by pod koniec wojny trafić do obozu... wiecej


Człowiek i jego natura w opowiadaniach Borowskiego

 Tadeusz Borowski swoją twórczość literacką poświęcił tematyce wojennej. Sam siebie uważał za poetę ale proza okazała się bardziej odpowiednia dla problemów, które uważał za najbardziej istotne. Tym problemem był człowiek postawiony w sytuacji krańcowej - pozbawiony wolności i oglądający codziennie masowe ludobójstwo.wiecej


Bohaterka opowiadania „U nas, w Auschwitzu...”

 Pisząc opowiadania Borowski wiele użyczył swojemu bohaterowi z własnej biografii.
Studiując na tajnym Uniwersytecie Warszawskim poznał tam przyszłą żonę - Marię Rundo. W 1943 roku obydwoje zostali schwytani w „kotle”, osadzeni na Pawiaku a później wywiezieni do obozu Oświęcim – Brzezinka / Auschwitz ̵... wiecej


„Taki to mroczny czas” - tragizm młodego pokolenia w opowiadaniach Borowskiego

 Tadeusz Borowski znany jest przede wszystkim jako prozaik zajmujący się tematyką wojenną. On sam uważał się za poetę. Należał do tego samego pokolenia i kręgu twórców co Krzysztof Kamil Baczyński i Tadeusz Gajcy. W jednym ze swoich wierszy napisał:
„Miła moja, kochana. Taki to mroczny czas.
Ciemna noc, tak już... wiecej


Holocaust w opowiadaniach Borowskiego

 Opowiadania Borowskiego są literaturą faktu – relacją ze zdarzeń, w których uczestniczył i był naocznym świadkiem. Pisarz użyczył swojemu głównemu bohaterowi wiele z własnej biografii. Konstruując fabułę swoich opowiadań, starał się unikać wszelkich zafałszowań.

Już w opowiadaniu „Pożegnanie z Ma... wiecej


Nowatorstwo opowiadań Borowskiego

 Tematykę II wojny światowej podjęło wielu pisarzy. Był to po jej zakończeniu temat rozrachunkowy. Wśród nich znalazł się również Tadeusz Borowski – jeden z największych talentów literackich po wojnie. Dla młodego pokolenia stał się on postacią kultową – jednocześnie sporną i tragiczną.

Jego twórc... wiecej


System wartości w opowiadaniach Borowskiego

 O Tadeuszu Borowskim Jarosław Iwaszkiewicz napisał w następujący sposób: „ Wydaje się, że nikt poza Borowskim nie sięgnął tak głęboko w istotę hańbiącej ludzkość sprawy, nikt nie potrafił tak precyzyjnie narysować metod i skutków upodlenia człowieczeństwa”.

Już w opowiadaniach opisujących życie ... wiecej


Odwrócony Dekalog w opowiadaniach Borowskiego

 Dekalog jest zbiorem nakazów moralnych, obowiązujących początkowo wyznawców judaizmu a później przejętych przez chrześcijan. Podział przykazań to zasady regulujące stosunek ludzi do Boga i zasady regulujące życie we wspólnocie. Zasady te wyprowadzone zostały z tekstu Biblii. Powołują się na nie wyznawcy judaizmu, prawosławia... wiecej


„Oskarżam” w prozie Tadeusza Borowskiego

 W latach 1945 – 1949 toczyły się w Norymberdze przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym procesy sądowe przeciwko głównym zbrodniarzom III Rzeszy.
Sędziami i oskarżycielami byli przedstawiciele „Czterech Mocarstw” - Wielkiej Brytanii, Francji, Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych. Były to procesy gł�... wiecej


Zmagania człowieka ze złem w opowiadaniach Borowskiego

 Dla kultury chrześcijańskiej najprostszym wzorcem właściwego postępowania jest Dekalog wyprowadzony z tekstów biblijnych. Jest to Dziesięć Przykazań, które regulują stosunek człowieka do Boga i zasady harmonijnego współżycia we wspólnocie. Wojna jest zawsze zburzeniem ładu społecznego, wytrąceniem ludzi z ich normalnego funkc... wiecej


Wpływ systemu totalitarnego na świadomość człowieka na podstawie wybranych opowiadań T. Borowskiego.

 Ambicje mocarstwowe faszystowskich Niemiec stworzyły państwo totalitarne. Jego cechą było dążenie do całkowitej władzy nad społeczeństwem, monopartyjność i bezwzględna walka z przeciwnikami politycznymi. Towarzyszył temu skrajny nacjonalizm, mit o „misji dziejowej” Niemiec i mit o wyższości rasowej.


wiecej


Motywy literackie w opowiadaniach Borowskiego

 Motyw śmierci
W opowiadaniach Borowskiego śmierć jest wszechobecna. Jedynie w opowiadaniu „Matura na Targowej” jest ona gdzieś w tle /łapanki uliczne/. Już opowiadanie „Chłopiec z Biblią” kończy egzekucja wykonana na dwóch więźniach Pawiaka. W „Pożegnaniu z Marią” pojawia się obraz ginącego getta. Opowiadanie t... wiecej


Portrety ofiar i ich oprawców w opowiadaniach Borowskiego

 Borowski w swoich opowiadaniach ukazuje tragizm czasów wojny, gdy niemiecki okupant stał się symbolem oprawcy. Jego ofiarami byli obywatele kraju okupowanego – w tym przypadku Polski. Borowski budując swoje opowiadania z różnych epizodów zdaje czytelnikowi relację z wzajemnych układów, które tworzyły się między Niemcami a ob... wiecej


Opowiadania Borowskiego - bohaterowie

 Charakterystyka bohaterów opowiadań T. Borowskiego
Tadek – główny bohater opowiadań. Jest młodym człowiekiem, studentem podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego, poetą, więźniem obozu koncentracyjnego Oświęcim – Brzezinka, później więźniem Dachau. Tadek jest narratorem wszystkich opowiadań.


wiecej


Człowiek w czasach zagłady – Jaki obraz człowieka i cywilizacji europejskiej kreuje T. Borowski w swoich opowiadaniach?

 W 1943 roku Tadeusz Borowski dostał się do obozu koncentracyjnego. Stracił w ten sposób z pola widzenia świat zewnętrzny. W jego opowiadaniach opisany jest wewnętrzny świat obozu, rządzący się własnymi prawami. Świat ten można jednak potraktować jako „wynalazek” charakterystyczny dla faszystowskiego totalitaryzmu.
wiecej