Jesteś w: Inny świat

Gustaw Herling-Grudziński – notatka szkolna

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Gustaw Herling-Grudziński urodził się 20 maja 1919 roku w Kielcach. Był najmłodszym z czwórki dzieci Józefa i Doroty. W metryce miał jako miejsce narodzin miał jednak wpisane Skrzelczyce, folwark w Kieleckiem, w którym rodzice posiadali dworek.

W 1929 roku Gustaw został przyjęty do Gimnazjum Męskie im. Mikołaja Reja w Kielcach. Franciszek Zyguła, jego przyjaciel ze szkolnej ławy, po latach wspominał go tak: „Ubierał się skromnie, czysto. Był oszczędny. Wydawał pieniądze na książki i teatr (…). Nie palił papierosów, nie pociągał go też zbytnio alkohol. Nie grał w karty (…). Już wtedy posiadał wielką pasję. Nie opuścił ani jednego nowego przedstawienia w teatrze (…)”.

Jeszcze jako uczeń gimnazjum Herling-Grudziński zadebiutował jako autor. w 1935 roku, w piśmie „Kuźnia Młodych” ukazał się jego artykuł „Świętokrzyżczyzna” poświęcony Górom Świętokrzyskim. Rok później Gustaw wszedł w skład redakcji czasopisma „Nowa Kuźnia”.

Po ukończeniu ósmej klasy gimnazjum w 1937 roku Herling-Grudziński pomyślnie zdał maturę i dostał się na Wydział Polonistyki Uniwersytetu im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie. W czasie studiów Gustaw nawiązał ścisłą współpracę z dwutygodnikiem „Przemiany”, gdzie został redaktorem działu literackiego. W ten właśnie sposób rozpoczęła się jego kariera krytyka literackiego i recenzenta. Współpracował również w tym czasie z pismem „Orka na Ugorze”, gdzie pełnił podobną funkcję jak w „Przemianach”. Ponadto pisał również do „Ateneum”, „Pionu” i „Naszego Wyrazu”.

Po wybuchu wojny nie dostał się do armii, chociaż bardzo mu na tym zależało. Zaangażował się za to w konspirację. 15 października 1939 roku współzałożył w Warszawie Polską Akcję Niepodległościową (PLAN). Herling-Grudziński pełnił w organizacji funkcję szefa sztabu. Redagował wówczas podziemne pismo „Biuletyn Polski”.

Kierownictwo PLAN-u wysłało pisarza do Lwowa, by tam zorganizował podobną komórkę konspiracyjną. Herling-Grudziński dostał się do okupowanego przez sowietów miasta zimą 1939 roku. Kiedy stało się jasne, że we Lwowie nie uda mu się zrealizować założeń, zamierzał wrócić do Warszawy. Przez kilka miesięcy mieszkał w Grodnie. Tam dostał został aresztowany przez NKWD. Po przesłuchaniach skazano go na pięć lat więzienia, ponieważ uznano go za niemieckiego szpiega (przez niemiecko brzmiące nazwisko) oraz knucie przeciwko ZSRR.

W 1940 roku trafił do więzienia w Leningradzie, stamtąd przeniesiono go do Wołogdy, a stamtąd do Jercewa pod Archangielskiem. W sierpniu 1941 roku władze ZSRR ogłosiły amnestię dla Polaków więzionych w obozach pracy, lecz Herling-Grudziński wciąż pozostawał więziony aż do stycznia 1942. Dopiero po strajku głodowym udało mu się wyjść na wolność.

Pisarz przystąpił do formującej się na Wschodzie armii generała Andersa. Wraz z innymi rodakami przedostał się do Włoch, gdzie wziął udział między innymi w bitwie pod Monte Cassino. Na półwyspie Apenińskim poznał również swoją przyszłą żonę – Lidię Crocę.

Po zakończeniu wojny Herling-Grudziński nie zdecydował się na powrót do Polski. Początkowo zamieszkał w Rzymie, gdzie współtworzył z Jerzym Giedrojciem Instytut Literacki i magazyn „Kulturę”. W 1952 roku przeprowadził się do Monachium, gdzie pracował w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa z Janem Nowakiem Jeziorańskim. W 1955 roku powrócił do Włoch i zamieszkał w Neapolu. W mieście tym mieszkał aż do śmierci, która nastąpiła 4 lipca 2000 roku.



  Dowiedz się więcej