Ferdydurke - wszystko, czego możesz nie wiedzieć o powieści Gombrowicza

Autor: Karolina Marlęga Serwis chroniony prawem autorskim

Spis treści

„Nieszczęsna pamięci, która każesz wiedzieć, jakimi drogami doszliśmy do obecnego stanu posiadania!”. (Kochanowski) /. Z upodobaniem stosuje narrację aforystyczną / „Wroga staraj się zdybać w łazience”, „Gdyż nie ma ucieczki przed gębą, jak tylko w inną gębę”, „ Przed pupą zaś w ogóle nie ma ucieczki”/.

Z drugiej strony – bywa zdystansowany wobec opisywanej rzeczywistości. Wyraża się to poprzez ironię a czasami cynizm. Stosuje też jako sposób narracji dystans czasowy, gdy narrator wie co ma nastąpić i uprzedza zdarzenia swoim komentarzem. Obok tego pojawia się deformacja rzeczywistości – na przykład: nagła hiperbolizacja profesora Pimko i sprowadzenie siebie do roli infantylnego ucznia. Zdarza się, że słownie wyraża swoje zaangażowanie w akcję: / „Należało za wszelką cenę przeciwdziałać”/.

W opisie Bolimowa pojawia się zabieg narracyjny zwany retrospekcją. Są to wspomnienia związane z okresem dzieciństwa.

To wszystko nie wyklucza neutralnego opisu zachowań bohaterów, które mówią same za siebie.
/ „Myzdral ze zdenerwowania wziął kawałek drutu,machinalnie wepchnął w dziurę w płocie i uszkodził jednej z matek oko. Zaraz jednak rzucił drut. Matka jęknęła za płotem.”/.
Powieść Gombrowicza z całym swoim ładunkiem myślowym, z używanym słownictwem i ze sposobem narracji ewidentnie adresowana jest do czytelnika wykształconego i nie należy do literatury, która zabiega o to by „trafić pod strzechy”.

Ferdydurke – kompozycja

Kompozycja powieści Gombrowicza „Ferdydurke” jest bardzo precyzyjna. Nawiązuje do tradycyjnej powieści realistycznej zachowując przyczynowo-skutkowy ciąg zdarzeń. Tekst zaczyna się od rozdziału „Porwanie”. Jest to wstęp wprowadzający czytelnika w akcję powieści. Cała konstrukcja oparta została na III filarach: szkoła, dom miejski i dom wiejski. Podział ten jest związany z miejscem akcji i z opisywanym środowiskiem. Każda z tych części została podzielona na tytułowane rozdziały.

Można by je tu wymienić:
WSTĘP - PORWANIE
SZKOŁA – UWIĘZIENIE I DALSZE ZDRABNIANIE; PRZYŁAPANIE I DALSZE MIĘTOSZENIE.
DOM MIEJSKI – UWIĘZIENIE I DALSZE ZAPĘDZENIE W MŁODOŚĆ; MIŁOŚĆ; KOMPOT; PODGLĄDANIE I DALSZE ZAPUSZCZANIE SIĘ W NOWOCZESNOŚć; HULAJNOGA I NOWE PRZYŁAPANIE.
DOM WIEJSKI – PAROBEK , CZYLI NOWE PRZYCHWYCENIE; HULAJGĘBA I NOWE PRZYŁAPANIE.

Konwencja powieści realistycznej zostaje jednak świadomie i celowo naruszona przez autora. Dzieje się tak chociażby poprzez stworzenie dwóch rozdziałów wprowadzonych jako dygresje i nieopisujących losów głównego bohatera. Gombrowicz umieszcza je między I i II filarem powieści, oraz między II i III.

Pierwszą dygresję stanowi PRZEDMOWA DO FILIDORA DZIECKIEM PODSZYTEGO i rozdział: FILIDOR DZIECKIEM PODSZYTY.
Drugą: PRZEDMOWA DO FILIBERTA DZIECKIEM PODSZYTEGO i FILIBERT DZIECKIEM PODSZYTY.

Jak więc widać, autor konstruując swój utwór przyjął zasadę symetrii.

Czytelnika zaskakuje najbardziej to, co różni powieść Gombrowicza od powieści realistycznej, z konwencją której polemizuje – przede wszystkim poetyka snu, gdzie rządzi absurd, nieprzewidywalne zachowania bohaterów, niezwykłe sytuacje, narrator korzystający w szczególny sposób z języka / żargon uczniowski, stylizacje językowe, groteskowość opisów /, pozorny chaos, jednak dokładnie kontrolowany.

Bieg zdarzeń w „Ferdydurke” zatacza jakby krąg. Zaczyna się on w warszawskim mieszkaniu młodego literata, by po wszystkich perypetiach do tego mieszkania powrócić, bo tam z pewnością uda się Józio po przyjeździe z Bolimowa do Warszawy. Powieść zaczyna się od porwaniem i nim się kończy.

Co do dygresji, to obie poprzedzone są przedmowami, w których autor wyjaśnia powód „twórczego wysiłku” i zajmuje się teoretycznymi rozważaniami nad literaturą – momentami ujmując to w sposób groteskowy. Po przedmowach opowiedziana jest historia, Każda z historii ma swoją własną strukturę czyli początek, punkt kulminacyjny i koniec, przy czym koniec jest najmniej wyeksponowany. Daje to groteskowy efekt, ponieważ obie historie opisują przebieg zdarzeń w sposób dość dynamiczny. Historie te określane są niekiedy mianem opowiadań lub powiastek filozoficznych. Jeśli jednak ktoś miał okazję zetknąć się z prasą międzywojenną, mógł łatwo przekonać się, że można było znaleźć w niej doniesienia utrzymane właśnie w takim stylu. Celowały w tym zwłaszcza reklamy różnych cudownych kuracji / np. na porost włosów /, w których krótko opowiedziana niesamowita historia miała zachęcić do skorzystania z nich.

Że kompozycja powieści Gombrowicza została dokładnie przemyślana, świadczą również pojawiające się w tekście wcześniejsze zapowiedzi zdarzeń, które będą rozgrywać się później. Między innymi, właśnie w tym kontrolowanym chaosie tkwi tajemnica dynamicznego rozwoju akcji powieści.

Ferdydurke – język

Język powieści Gombrowicza „Ferdydurke” przyciąga nie mniejszą uwagę niż jej fabuła czy problematyka. Składa się właściwie z wielu języków. Będzie tu więc poprawna polszczyzna – taka, którą mówimy i piszemy, język dzieł klasyków, język ideologii i polityków a obok tego żargon uczniowski i odwołanie się do gwary ludowej przy pomocy kilku wyrazistych symboli.

Autor bawi się językiem. Stylizuje, parodiuje a także przedrzeźnia różne konwencjonalne sposoby wypowiedzi literackich. Z upodobaniem splata styl niski z wysokim. W tekście pełno jest też wyliczeń, rymowanek, powtórzeń, kontrastowych zestawień. Nie jest to jednak zabawa dla samej zabawy. Gombrowicz udowadnia w ten sposób, że język jest składnikiem formy i sposobem jej narzucania. To właśnie poprzez odpowiednio zastosowany język profesor Pimko stara się przymusić uczniów do „trwania” w dzieciństwie a oni próbują złamać zalecaną im formę posługując się „brzydkimi wyrazami”. Język, którym posługuje się konkretna postać informuje jaką przyjęła formę. Tak więc Miętus, chcąc pobratać się z parobkiem musi zacząć przemawiać gwarą; inżynier Młodziak w prywatnych kontaktach z żoną zatraca tak eksponowaną oficjalnie nowoczesność; profesor Pimko by przeprowadzać swoje zadania pedagogiczne sztywno trzyma się przyjętych zasad wypowiedzi i wartościowania - nawet wbrew faktom, które powinny skłonić go do zmiany postawy.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -

Ferdydurke – streszczenie
Pewnej nocy bohater powieści, trzydziestoletni literat nie może spokojnie spać. Najpierw wydaje mu się, że jedzie taksówką na dworzec, później budzi się i rozmyśla o dzieciństwie, o swojej debiutanckiej książce, która spotkała się z krytyką i o poczuciu wyobcowania. W trakcie tych rozmyślań jego oczom ukazuje się stojąca k... wiecej

Ferdydurke – motyw dojrzałości
Przewodnią myślą powieści Gombrowicza „Ferdydurke” jest problem dojrzałości czy też niedojrzałości człowieka. Uważa on, że niedojrzałość jest cechą przypisaną człowiekowi. Z biegiem czasu zmieniamy się fizycznie ale skrzętnie ukrywamy to, czego pragniemy i co naprawdę odczuwamy. Tak dzieje się również z bohat... wiecej

Witold Gombrowicz – notatka szkolna
Witold Gombrowicz urodził się 4 sierpnia 1904 roku w Małoszycach na Sandomierszczyźnie. Pochodził z herbowej rodziny / matka z domu Kotkowska była herbu Ostoja, ojciec – herbu Kościesza /. Rodzina należała do zamożnego ziemiaństwa. Pisarz był najmłodszym dzieckiem w rodzinie. Miał jeszcze trójkę rodzeństwa. Na chrzcie dos... wiecej

Ferdydurke – losy Józia
I Rozważania nad sobą we własnym warszawskim mieszkaniu i poranna wizyta Pimki.
II Józio w szkole
1. Wizyta w gabinecie dyrektora szkoły
2. Boisko szkolne i nowi szkolni koledzy
3. Pierwsze lekcje
4. Pojedynek Syfona z Miętusem na miny

III Józio u Młodziaków
1. Poznawanie ... wiecej

Ferdydurke – charakterystyka głównych bohaterów
Józio Kowalski – Główny bohater. Trzydziestoletni literat o niedojrzałej osobowości, którego
profesor Pimko postanawia edukować i cofa go do poziomu gimnazjalisty.

Profesor Pimko – Profesor z Krakowa, kurator, specjalista od wychowania młodzieży, autorytet ukrywający swoje prawdziwe oblicze pod maską d... wiecej

Ferdydurke – rodzina Młodziaków – charakterystyka
Rodzina Młodziaków jest warszawską rodziną inteligencką. Ich sytuacja materialna przedstawia się bardzo dobra. Posiadają własną willę z ogródkiem, którą urządzili zgodnie ze swoimi upodobaniami. Prowadzenie domu powierzono zatrudnianej przez nich służącej. Pani domu, inżynierowa Młodziakowa wolny czas poświęca na działalno... wiecej

Ferdydurke – Rodzina Hurleckich – charakterystyka
Rodzina Hurleckich mieszka w majątku ziemskim Bolimowo., który jest ich własnością. Mieszkają we dworze.

Hurleccy są dalekimi krewnymi głównego bohatera, Józia. Rodzina składa się z czterech osób: ciotki Hurleckiej z domu Lin, wuja Konstantego zwanego Kociem, ich syna Zygmunta i wychowanicy Zosi.

W mająt... wiecej

Ferdydurke – najważniejsze cytaty
• Wielka poezja, będąc wielką i będąc poezją, nie może nie zachwycać nas, a więc zachwyca.
• Dlaczego Słowacki wzbudza w nas zachwyt i miłość? (...)
• Dlatego, panowie, że Słowacki wielkim poetą był.
• Normalność jest linoskoczkiem nad otchłanią anormalności.

• L... wiecej

Ferdydurke – problematyka
Podstawowym problemem powieści Witolda Gombrowicza „Ferdydurke” jest walka z formą. Sam Gombrowicz napisał o tym tak: „(…) istota ludzka nie wyraża się w sposób bezpośredni i zgodny ze swoją naturą, ale zawsze w jakiejś określonej formie i że owa forma, ów styl, sposób bycia nie jest tylko z nas, lec... wiecej

Ferdydurke – walka z formą
Walka z formą w powieści Gombrowicza „Ferdydurke” odbywa się na kilku płaszczyznach.
Konstrukcja powieści - zmierza do rozbicia stylu tradycyjnej powieści realistycznej. Autor robi to poprzez pomieszanie realizmu z fantastyką i wprowadzenie pozornego chaosu. Wrażenie chaosu powiększa dodatkowo umieszczenie w p... wiecej

Ferdydurke – koncepcja człowieka uwikłanego w formę
Walka z formą jest głównym problemem powieści Gombrowicza „Ferdydurke”. Wszyscy jego bohaterowie ukształtowani są według określonego modelu, ponieważ człowiek jest istotą społeczną.

Oznacza to, że w kontaktach w gronie rodzinnym, w grupie rówieśniczej, w środowisku zawodowym czy w jakimkolwiek innym prz... wiecej

Ferdydurke – pupa, gęba i łydka – słowa klucze
Gombrowicz pisząc powieść „Ferdydurke” stworzył do komunikowania się z czytelnikiem własny, specyficzny język. Znalazły się w nim, między innymi słowa-klucze będące zręcznymi nośnikami znaczeń, które wymagają dłuższego wyjaśniania. Słowa te tworzą kod, dzięki któremu autor oddaje istotę rzeczy przy użyciu ... wiecej

Ferdydurke – walka Józia z „gębą” i „pupą”
W powieści Gombrowicza trzydziestoletni literat walczy z narzucaną mu przez świat zewnętrzny formą. Najpierw zostaje „upupiony” przez profesora Pimkę, który robi z niego gimnazjalistę. Usiłuje przeciwstawić się temu ale szybko uświadamia sobie, że nie ma szans na ucieczkę. W szkole, co prawda uczniowie walczą z narzuc... wiecej

Ferdydurke – groteska w powieści
Pojęcie groteski zmieniało swoje znaczenie na przestrzeni wieków. W wieku XX groteska zaczęła oznaczać to, co nie jest sztuką klasyczną. W tym czasie powstał parodyjno - groteskowy nurt literacki nacechowany satyrą i komizmem. Przyjęło się też mówieniem sztuce i literaturze o niej samej. Po olbrzymich przemianach cywilizacyjnych ... wiecej

Ferdydurke jako powieść awangardowa
Powieść awangardowa zaistniała w początkach XX wieku. Powstała z takich kierunków w sztuce, jak ekspresjonizm czy surrealizm. Oznaczało to zerwanie z konwencją powieści realistycznej.
W powieści awangardowej podlegają odkształceniu: spójność akcji i logika przyczynowo-skutkowa wydarzeń. Rządzi w niej groteska, poetyka... wiecej

Ferdydurke – zakończenie „Koniec i bomba. A kto czytał ten trąba”
Gombrowicz powieść „Ferdydurke” zakończył niezbyt wyrafinowaną rymowanką, którą opatrzył swoimi inicjałami:
„Koniec i bomba. A kto czytał ten trąba. W. G.”.

Pomysł ten podsunęła mu służąca pracująca w domu Gombrowiczów od wielu lat – Aniela Brzozowska - Łuksiewiczowa. ... wiecej

Ferdydurke – motyw szkoły
W powieści Gombrowicza „Ferdydurke” motyw szkoły jest jednym z głównych wątków. Autor nie rozciąga go na całą powieść – poświęca mu pierwszą jej część.

Edukacja zawsze była tematem popularnym w literaturze. Wielu pisarzom problem wychowania młodzieży wydawał się szczególnie ważny. N... wiecej

Ferdydurke – lekcja łaciny
Zapisany do gimnazjum, główny bohater „Ferdydurke” po przyjrzeniu się nowym kolegom na boisku szkolnym, po przerwie idzie z nimi na lekcje. Jedną z lekcji jest łacina. Prowadzi ją siwy staruszek z bródką i „z małą purchawką na nosie”. Uczniowie boją się go. Lekcję zaczyna od sprawdzania zadania domowego. Ok... wiecej

Ferdydurke – motyw nauczyciela
Pierwszym nauczycielem, z którym czytelnik ma okazję zetknąć się w powieści Gombrowicza „Ferdydurke” jest profesor Pimko. To on odwiedza głównego bohatera, przegląda jego notatki, ocenia je, zadając pytania sprawdza stan wiedzy Józia i stwierdza braki w edukacji. Wszystko to jest krótkim egzaminem, na podstawie którego ... wiecej

Ferdydurke – wizja szkoły
Szkoła w powieści Witolda Gombrowicza „Ferdydurke”jest instytucją wykpioną przez autora. Karykaturalne jest w niej wszystko, poczynając od schlebiających sobie dwóch głównych pedagogów – dyrektora Piórkowskiego i profesora Pimki. Zachowują się oni obaj tak, jakby mieli do wypełnienia jakąś ważną misję społe... wiecej

Ferdydurke – pojedynek na miny – opis
Główny bohater powieści Gombrowicza „Ferdydurke” jest w szkole świadkiem pojedynku między dwoma uczniami – Miętusem i Syfonem.

Syfon jest najlepszym uczniem w klasie, podporządkowuje się wykładowcom, jest bezkrytyczny wobec ich metod pedagogicznych. Przewodzi grupie chłopiąt czyli „... wiecej

Ferdydurke – motyw dworku
Dwór w powieści Gombrowicza „Ferdydurke” znajduje się w Bolimowie. Jest to majątek ziemski należący do rodziny Hurleckich spokrewnionych z głównym bohaterem, Józiem. Rodzina składa się z czterech osób. Są to: wuj Konstanty zwany Kociem, jego żona, którą Józio nazywa ciotką Hurlecką oraz ich dzieci – Zygm... wiecej

„Ferdydurke” - „Jak zachwyca, kiedy nie zachwyca?” - dylemat ucznia związany z lekturą
Lekcja języka polskiego w powieści Gombrowicza „Ferdydurke” stanowi jeden z zabawniejszych fragmentów tego utworu. Nieporadny, zastraszony i zniechęcony do pracy nauczyciel zwany Bladaczką próbuje przeprowadzić lekcję. Główny bohater mówi o nim, że „zarabiał na życie wieszczem gadając”.

wiecej

„Ferdydurke” - złamanie konwencji literackich
Gombrowicz pisząc swoją pierwszą powieść „Ferdydurke” postawił sobie za cel złamanie konwencji powieści realistycznej, do której to konwencji czytelnik był przyzwyczajony. Ukształtowała się ona w połowie XIX wieku. W polskiej literaturze taki rodzaj uprawiali: Henryk Sienkiewicz, Eliza Orzeszkowa czy Bolesław P... wiecej

„Ferdydurke” - koncepcja człowieka
Witold Gombrowicz należał do pisarzy, którzy chętnie wypowiadali się na temat swoich utworów.
Z racji tego, że sam siebie określił egzystencjalistą, warto zastanowić się nad ogólnymi założeniami tego kierunku filozoficznego, który pojawił się także w literaturze.

Egzystencjalizm powstał w XX wieku. ... wiecej

Ferdydurke – forma jako wynik relacji międzyludzkich
W powieści Gombrowicza „Ferdydurke” problem formy jest problemem podstawowym. Jego główny bohater zajmuje się poszukiwaniem adekwatnej dla siebie formy. Robi to jako człowiek funkcjonujący w społeczeństwie i jako literat pracujący nad utworem, w którym stara się wyrazić swoją filozofię. Zdaniem pisarza jednostka... wiecej

„Ferdydurke” jako uniwersalne dzieło filozoficzno – psychologiczne
W swojej pierwszej powieści „Ferdydurke” Gombrowicz podjął temat uniwersalny. Tematem tym jest koncepcja człowieka jako jednostki funkcjonującej w społeczeństwie. Pisarz rozważa ten problem pod względem filozoficznym i psychologicznym.

Od strony psychologicznej opisuje swoich bohaterów w sposób behawio... wiecej

„Ferdydurke” - Filidor dzieckiem podszyty – streszczenie
Filidor dzieckiem podszyty to jeden z dygresyjnych rozdziałów powieści „Ferdydurke”. Poprzedza go przedmowa, w której autor snuje rozważania na temat literatury. Dotyczy to roli, percepcji, formy literatury oraz procesu twórczego i świadomości pisarza. O tych sprawach Gombrowicz pisze posługując się kpiną i żartem. Zazn... wiecej

„Ferdydurke” - Filibert dzieckiem podszyty – streszczenie
„Filibert dzieckiem podszyty” to druga dygresyjna powiastka umieszczona w powieści Gombrowicza „Ferdydurke”. Tak, jak pierwszą – poprzedza ją wstęp. Autor twierdzi, że zasada symetrii oraz analogii wymagała, by wstęp ten zaistniał. Poświęca go zmaganiom twórcy z warsztatem pisarskim czyli „m... wiecej