Jesteś w: Syzyfowe prace

Kompozycja „Syzyfowych prac”

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

Konstrukcja „Syzyfowych prac” cechuje się przejrzystością. Kolejne rozdziały w naturalny sposób dzielą następujące po sobie etapy edukacji Marcina Borowicza począwszy od przyjazdu do szkoły elementarnej w Owczarach, aż do ukończenia gimnazjum i zdania egzaminu dojrzałości. Budowa powieści jest luźna, fragmentaryczna. Składa się ona z osiemnastu rozdziałów, z których każdy stanowi odrębną całość. Zawiera ślady klasycznego podziału, w którym dwa pierwsze rozdziały to introdukcja wprowadzająca w tematykę utworu, zaś ostatni, osiemnasty rozdział opisujący pożegnanie Borowicza z gimnazjum i dzieciństwem to wyraźne zamknięcie, zakończenie.

Głównym tematem utworu jest opis przemian polskiej młodzieży prowadzącej walkę z rusyfikacją. Główną idę utworu jest zaś przekonanie o dorastaniu młodego pokolenia – narodowym, społecznym i moralnym. Symboliczny tytuł „Syzyfowe prace” odnosi się do bezowocności zabiegów rusyfikatorów i wierze w odrodzenie polskiego narodu. Ta koncepcja znacząco wpłynęła na kompozycję utworu, organizację fabuły, ciąg zdarzeń, a także układ poszczególnych wątków i motywów. W głównych wątkach wyraźnie można zobaczyć staranność w budowaniu przekonywających związków przyczynowo-skutkowych.

Przebieg akcji „Syzyfowych prac” nie jest jednolity. Można go podzielić na szereg odrębnych, dających się zamknąć scen. Istnieją także fragmenty pozornie niezwiązane z idą przewodnią (np. wywabianie głuszca). Jednak ta dowolność jest jedynie pozorna i nie narusza w żadnym stopniu prawdopodobieństwa. Każda część służy realistycznemu ukazaniu jakieś prawdy czy charakterystyce ówczesnych stosunków społecznych.

Akcja utworu opiera się zasadniczo na wydarzeniach związanych z biegiem lat szkolnych Borowicza. Bohatera poznajemy w drodze do szkoły elementarnej w Owczarach, a żegnamy jako absolwenta klerykowskiego gimnazjum. W pierwszym rozdziale poznajemy Marcina Borowicza, jego rodziców i szkołę elementarną w Owczarach, w drugim obraz rusyfikacji pogłębia wizyta inspektora Jaczmieniewa. Kolejny daje charakterystykę kandydatów na uczniów klerykowskiego gimnazjum, następny zaś poszerza obraz szkoły o wizerunek stancji (obraz mieszczaństwa). Obraz biedy na wsi w Gawronkach ukazuje rozdział dziesiąty, dwunasty zaś przedstawia życie we wsi Pajęczyn Dolny (Radek). O nasileniu procesu rusyfikacji przeczytamy w trzynastym i czternastym rozdziale. Przełom w świadomości narodowej młodzieży prezentuje rozdział piętnasty, a ostatnie rozdziały pokazują różne oblicza walki z rusyfikacją (samokształcenie, incydent z Majewskim).

Dzieje szkolne Marcina Borowicza i Andrzeja Radka stykają się w jednym z kulminacyjnych momentów akcji, gdy młody szlachcic ulega już przemożnej rusyfikacji. Momentem zwrotnym zaś jest lekcja języka polskiego, podczas której Bernard Zygier recytuje „Redutę Ordona”, co wpływa na zmianę postaw kolegów. Akcja skupiona jest na losach kilku bohaterów, z których każdy przechodzi inną drogę. Zaprezentowane losy, służą jednak przedstawieniu jednaj, naczelnej idei powieści. Dodatkowo ideowy sens uwypuklają kontrastowe zestawienia – nędza zajazdu i dostatek salonu Majewskiego, lekcja historii Kostriulewa i lekcja polskiego z deklamacją Zygiera.



  Dowiedz się więcej