Jesteś w: Pan Tadeusz

„Pan Tadeusz” - arcydzieło czy kicz – rozprawka

Autor: Karolina Marlęga     Serwis chroniony prawem autorskim

W dyskusji między zwolennikami nazwania polskiej epopei narodowej „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza arcydziełem, a wyznawcami poglądu o miernym poziomie tego utworu. przychylam się do tych pierwszych. Uważam, że dwanaście ksiąg autora „Dziadów” Polacy słusznie nazywają się majstersztykiem, włączają do kanonu literatury polskiej i traktujją na tym samym poziomie, co Hiszpanie „Don Kichota”, Niemcy „Fausta”, Włosi „Boską Komedię” czy Finowie „Kalevala”.
O nadzwyczajności i rzadkości tego poematu świadczy wiele aspektów, spośród których należy szczególnie zwrócić uwagę na problematykę dzieła, jego formę, kompozycję i warstwę leksykalną.

Tematyka „Pana Tadeusza” dotyczy istotnych i przełomowych wydarzeń z historii Polski. Pokazując ojczyznę w czasie jej największej świetności, czyli na początku XIX wieku, gdy wszyscy czekali na pomoc Napoleona w odzyskaniu niepodległości oraz wspominając o powstaniu kościuszkowskim, Konstytucji 3 Maja czy Targowicy, Mickiewicz wyliczył najważniejsze momenty z przeszłości naszego narodu. Wplątując w akcję wątek przygotowania powstania na Litwie przeciwko zaborcy, chciał jeszcze bardziej zwrócić uwagę czytelników na słuszność i celowość wspólnej walki.

Ponadto poemat jest niewyczerpanym źródłem wiedzy na temat rodzimych obyczajów i narodowych tradycji, jakie pielęgnowała polska szlachta początku XIX wieku. Pisząc o patriotycznym wystroju dworku w Soplicowie czy etykiecie towarzyszącej codziennym obowiązkom i przyjemnościom, Mickiewicz zachował przed zapomnieniem zasady, jakimi kierowali się nasi dobrze urodzeni przodkowie.

Kolejnym argumentem na zaklasyfikowanie „Pana Tadeusza” do arcydzieł polskiej literatury jest obecny w nim portret zbiorowy szlachty polskiej początku XIX wieku. Wielowarstwowa i zróżnicowana pod względem zamożności, wykształcenia oraz poglądów pokazała w finale utworu, że poprzez wspólną i wytrwałą pracę można przyczynić się do poprawy sytuacji ojczyzny. Ta swoista panorama społeczno – historyczna dowodzi, że mimo wszelkich różnic, barier, kłótni i zwad, sporów dzielących Polaków, w obliczu sprawy naprawdę ważnej są oni w stanie zjednoczyć siły i razem stawić czoła problemowi, pokazując dobrotliwą duszę i hamując ognisty temperament.

Niepodważalnym świadectwem talentu Mickiewicza i wartości dzieła jest ukazanie miejsca wydarzeń - Soplicowa - jako „małej ojczyzny”, centrum polskości, tradycji i obyczajów, swoistej świątyni tego, co narodowe. To idylliczne, wręcz baśniowe miejsce jest „polskie” do szpiku kości, czego dowodem jest podawanie w nim wyłącznie dań tradycyjnych, do których składniki pochodziły z ogrodu, zagrody lub lasu czy obwieszenie ścian dworku portretami czołowych polskich patriotów.

Wyliczywszy tylko kilka z zalet dotyczących treści, czas przejść do tych formalnych, z których za nazwaniem utworu - łączącego w sobie wszystkie cechy charakterystyczne dla eposu – arcydziełem, przemawia między innymi kontrakcja narratora, liryczna Inwokacja, synkretyzm gatunkowy czy miara wersyfikacyjna.

„Pan Tadeusz” został napisany wierszem trzynastozgłoskowym (z wyjątkiem spowiedzi Jacka Soplicy) upozorowanym na mowę potoczną. Nawiązuje tym samym do długiej miary wierszowej u Homera i kontynuuje antyczne reguły.

Poza tym utwór, podzielony na dwanaście obszernych ksiąg, jest synkretyczny pod względem gatunkowym - łączy elementy epiki (narracja, wielowątkowość), liryki (np. rozmowy Tadeusza i Telimeny, inwokacja) oraz dramatu (np. dyskusja szlachty w Dobrzynie). Poza tym, jak wylicza Słownik terminów literackich, „Pan Tadeusz” pełen jest elementów m.in. powieści walterskotowskiej, poematu heroikomicznego, gawędy, satyry czy powieści poetyckiej.

Narrator w dziele jest wszechobecny i obiektywny, bierze udział we wszystkich opisywanych wydarzeniach, opowiadając piękną staropolszczyzną zarówno o istotnych i doniosłych wydarzeniach, jak i – z niezwykłym liryzmem – o pięknie nadniemeńskiej przyrody.

Nie sposób wyliczyć wszystkich argumentów przemawiających za nazwaniem „Pana Tadeusza” arcydziełem. Powyższe kilka przykładów zaczerpniętych z treści, formy, konstrukcji i języka dzieła pozwala rozpocząć samodzielne rozważania nad tym problemem i sformułowanie własnych przemyśleń o niezwykłej wartości – lub – kiczowatości naszej narodowej epopei.
strona:   - 1 -  - 2 - 



  Dowiedz się więcej